Situatie

Begane grond

Eerste verdieping

Zesde verdieping

Zevende verdieping

Oostgevel

Zuidgevel

Doorsnede A

Doorsnede B

Doorsnede C

Doorsnede D

Gevelfragment

Axonometrie

Situatie

Begane grond

Eerste verdieping

Zesde verdieping

Zevende verdieping

Oostgevel

Zuidgevel

Doorsnede A

Doorsnede B

Doorsnede C

Doorsnede D

Gevelfragment

Axonometrie

Atlas combineert oorspronkelijke openheid met innovatieve technologie

26 maart 2019, 10:38

Het gerenoveerde hoofdgebouw van de TU Eindhoven, Atlas, is 21 maart officieel geopend. Atlas is door een geïntegreerd ontwerpteam, met onder andere Team V Architectuur, getransformeerd tot een licht en energiezuinig gebouw; in het oog springen de nieuwe vliesgevel en een trap die als een rode loper door het gebouw leidt. Architectenweb kreeg een rondleiding door het gebouw.

Het Atlas-gebouw met zestien bouwlagen is gerealiseerd tussen 1959 en 1963, naar ontwerp van architect S.J. van Embden, als onderdeel van zijn stedenbouwkundige en architectonische ontwerpen voor de campus. Het hoofdgebouw voldeed inmiddels niet meer aan de eisen met betrekking tot functionaliteit en installatietechniek. Vanwege zijn cultuurhistorische waarde besloot de TU/e het gebouw te renoveren.

De renovatie is verzorgd door een geïntegreerd team met Team V Architectuur, Van Rossum, Valstar Simonis en Peutz. De opgave was om een ‘nieuw’ onderkomen te creëren voor twee faculteiten, acht ondersteunende diensten en het universiteitsbestuur. Daarbij had het team bovendien de bijzondere architectuur als uitgangspunt, met een fraaie betonnen tafelconstructie die de hoogbouw draagt en de op-een-na oudste vliesgevel van Nederland.

Verloren openheid
Het gebouw was ontworpen met om de verdieping een betonnen vloer en stalen tussenvloeren, zodat er feitelijk dubbelhoge ruimtes waren, die de universiteit naar wens van tussenverdiepingen kon voorzien. Zo is het gebouw in de loop der decennia ingevuld, op een niet steeds logische wijze en met verschillende verbindingen tussen vloeren en gevel, vertelt Do Janne Vermeulen, architect bij Team V.

In de hal op de begane grond is bij een verbouwing in 1998-2000 op de eerste verdieping een stalen loopbrug gehangen. Hierdoor was de hal op de begane grond meer een doorgangsgebied geworden dan de ruimte met, zo haalt Vermeulen Van Embden aan, “kathedrale allure” voor speciale evenementen die hij ooit was. Verder had de hal zijn openheid verloren doordat de paviljoenachtige laagbouw onder de tafel in de loop der tijd was voorzien van gesloten gevelbekleding.

Facetten
De laagbouw heeft weer een rondom transparantere uitstraling en verbinding met de omgeving gekregen. In de hal is de verdiepingsvloer deels weer weggehaald en de kathedrale sfeer hersteld met een centrale open ruimte; langs de zijden liggen een restaurant en studieruimten, die de studenten een beslotener en intiemere plek bieden.

Door het deels verwijderen van de verdiepingsvloer in de hal is ook de bijzondere gefacetteerde betonnen onderzijde van de tafelconstructie beter te ervaren. Tussen de laagbouw en de betonconstructie van de hoogbouw bevinden zich driehoekige ramen. Deze gefacetteerde en driehoekige vormen heeft Team V laten terugkomen op verschillende plekken, zoals in de nieuwe gevelbekleding van de laagbouw en de vilten akoestische wandbekleding in de hal en in collegezalen.

Rode loper
Midden in de hal valt een van de belangrijkste ruimtelijke ingrepen op: de rode trap, uitnodigend gesitueerd. “We zagen dat er iets nodig was om interactie tussen studenten en kruisbestuiving tussen verschillende faculteiten te krijgen”, vertelt Vermeulen. “Hoe leidt je mensen door de verschillende afdelingen?” De centraal geplaatste rode trap zigzagt vanaf de begane grond omhoog tot aan de elfde verdieping.

Vanuit de hal gaat de trap door de betonnen tafel heen; deze ingreep is constructief opgevangen door het toevoegen van een stalen vakwerk, dat in het zicht is gehouden. Verder volgt de trap zoveel mogelijk de bestaande openingen in de betonvloeren, om de constructieve impact te beperken.

Direct aan ‘de rode loper’ door het gebouw liggen de gedeelde faciliteiten, zoals collegezalen, studie- en praktijkruimten. Het maakt de ogenschijnlijk eenvoudige ingreep tot het nieuwe hart van het gebouw, aldus Team V. De trap verbindt de campus met de twee faculteiten, die aan weerszijden van het gebouw zijn ondergebracht.

Nieuwe vliesgevel
In een vroeg stadium bleek ook dat, om aan de duurzame ambities van de universiteit te voldoen, een sterk isolerende huid zou moeten worden gerealiseerd. De nieuwe vliesgevel bestaat uit drievoudige beglazing en binnenzonwering met een hightech coating. Het ontwerp houdt de warmte overdag en zomers buiten en zorgt in de winter ’s nachts voor extra isolatie.

“Bij het ontwerp hebben we het speciale grid van de gevel, van 1240 mm behouden”, zegt Vermeulen. Het grid komt terug in alle gebouwen van de TU/e; het is een gevolg van de toepassing van het toenmalige Philips-armatuur. “Ook het ritme in de gevel dat door de dubbelhoge ruimten werd bepaald, hebben we willen terugbrengen. Je kunt aan de gevel zien waar dubbelhoge collegezalen of werkruimten liggen en waar de lagere kantoorruimten zijn gesitueerd.”

Orthogonaal beeld
Om het orthogonale beeld van de gevel niet te verstoren, koos het ontwerpteam voor de toepassing van parallel-uitzetramen. Die esthetische keuze had ook een technisch voordeel: de parallelle uitzetramen zorgen voor een schoorsteeneffect en daarmee een natuurlijke ventilatie zonder tocht, leggen de ontwerpers uit.

Op warme avonden schuiven de kamerhoge ramen verder naar buiten om het gebouw af te koelen. Zowel de ramen als de zonwering functioneren zelfstandig, gevoed door informatie van het weerstation van de TU/e. Daarnaast zijn ramen en zonwering handmatig te bedienen.

Living lab
Voor de vliesgevel met 500 parallel-uitzetramen – en verschillende deklijsten – zijn speciale profielen ontwikkeld. Het is een voorbeeld van hoe het project ruimte moest bieden voor innovaties en onderzoek. Het gebouw fungeert ook na oplevering als een ‘living lab’ voor onderzoek naar innovatieve en duurzame technologieën.

De TU/e onderzoekt met het gebouw hoe technologie de vitaliteit, het welzijn en de preventie van ziektes bij gebruikers positief kan beïnvloeden. Er zijn bijvoorbeeld intelligente verlichtingstoepassingen waarmee het effect van licht op de gezondheid wordt bekeken; daarnaast moeten ze inzicht in gebruikspatronen en energiebesparing geven. Diverse onderzoeksgroepen en faculteiten van de universiteit werken in dit ‘living lab’ samen.

Aanpak campus
Het geïntegreerde ontwerpteam heeft een bijzonder duurzaam onderwijsgebouw gerealiseerd, dat in de ontwerpfase een BREEAM Outstanding-label kreeg. De renovatie van het Atlas-gebouw, met een bruto vloeroppervlak van 42.000 m², maakt deel uit van een grootschalige vernieuwing van de TU/e-campus.

Inmiddels is bekend dat Team V is geselecteerd voor de renovatie van nog twee campusgebouwen, eveneens oorspronkelijk ontworpen door Van Embden: Laplace (1972, 12.000 m²) en Gemini (1974, 34.000 m²).

Trefwoorden

team v architectuur peutz van rossum raadgevende ingenieurs universiteit campus atlas renovatie eindhoven tu eindhoven atlas-gebouw hoogbouw onderwijsgebouw valstar simonis

1	Woningbouwproject The Hudsons naast het Dakpark opgeleverd woensdag, 22 maart
2	Boskalis en De Vries & van de Wiel realiseren contouren Buiteneiland donderdag, 23 maart
3	Villa door Paul de Ruiter Architects voegt zich in groen duinlandschap vrijdag, 24 maart
4	Studio AAAN realiseert 'terpwoning' in polderlandschap nabij Rotterdam woensdag, 22 maart
5	Door MVRDV ontworpen NIO House in Rotterdam geopend donderdag, 23 maart

Gerelateerde nieuwsberichten

Station Lansingerland-Zoetermeer is heldere vervoershub

Nominaties NRP Gulden Feniks 2020 bekend

Bouw Crossover op Kop Zuidas gestart

Team V Architectuur – genomineerd voor prijs Architect van het Jaar 2022

Team V Architectuur

Genomineerden Dirk Roosenburgprijs 2019 bekend

Nieuw plan voor The Dutch Mountains in Eindhoven

Team V renoveert twee gebouwen op TU/e-campus

Eigen stek voor Concertgebouworkest officieel geopend

Hotel met zwevend zwembad voor Wilhelminapier

Gelders Huis gekozen tot BNA Beste Gebouw van het Jaar 2018

AM met Team V geselecteerd voor Kop Zuidas

Gerenoveerd en uitgebreid provinciehuis Gelderland geopend

Hotel Arena prominenter aanwezig in Oosterpark

Stadsentree Zoetermeer wordt brede boulevard

Team V ontwerpt twee woontorens aan de Boompjes

Nieuw studentencomplex voor Utrecht Overvecht

Forum Groningen verkozen tot BNA Beste Gebouw van het Jaar

Team V ontwerpt woontoren in wijk Galgeriet Monnickendam

Omvangrijke renovatie Ledeganck-complex van Universiteit Gent afgerond

Monolithisch en toch poreus schoolgebouw door SADAR + VUGA en LENS°ASS Architecten

VenhoevenCS ontwerpt 735 studentenwoningen op campus TU/e

Architectuurgids voor Eindhoven gepresenteerd

Gebouw Atlas winnaar Dirk Roosenburgprijs 2019

Gerard van Hoorn stopt als zakelijk directeur Team V

DP6 wint tender uitbreiding Studentensportcentrum TU/e

Gerelateerde podcasts

Gesprek met Do Janne Vermeulen over duurzame hoogbouw

Andere nieuwsberichten

Nieuwe Meldkamer Oost-Nederland in gebruik genomen

24 maart, 4:11

Deze week is in Apeldoorn de nieuwe Meldkamer Oost-Nederland (MK ON) in gebruik genomen. Het gebouw, dat is ontworpen door cepezed, bestaat uit twee dwars op elkaar geplaatste volumes met een cortenstalen gevel.

Villa door Paul de Ruiter Architects voegt zich in groen duinlandschap

24 maart, 2:59

In de duinen bij Heemstede en Aerdenhout is een door Paul de Ruiter Architects ontworpen villa opgeleverd. Uitgangspunt voor het ontwerp van Villa A was om de woning zoveel mogelijk te laten opgaan in het landschap te laten opgaan.

LIAG presenteert vernieuwd Keizer Karel College Amstelveen

24 maart, 1:22

Naar ontwerp van LIAG is het Keizer Karel College in Amstelveen gerenoveerd en uitgebreid. Naast een verduurzaming en functionele verbetering van het gebouw is de opzet van het onderwijs aangepast.

Mei ontwerpt woongebouwen voor studenten en jongeren in Sluisbuurt

24 maart, 11:42

Stichting DUWO en BAM Wonen hebben deze weel overeenstemming bereikt over de realisatie van 767 sociale huurwoningen voor jongeren en studenten in de Sluisbuurt in Amsterdam. De woningen worden verdeeld over twee gebouwen.

‘Nederlandse’ VN-Waterconferentie eindigt met 700 toezeggingen

4 uur geleden

De afspraken lopen sterk uiteen, maar liggen vaak in het verlengde van duurzame doelen van de VN.

VolkerWessels haalt hogere winst over 2022

24 maart, 10:18

Bouwbedrijf VolkerWessels is er ondanks de sterk gestegen kosten voor materiaal en lonen in geslaagd 2022 met een hogere winst af te sluiten.

Kabinet wil sneller en meer klimaatbestendig laten bouwen

24 maart, 9:24

Overheden, vastgoedeigenaren en de bouwsector moeten bij nieuwbouw van huizen en gebouwen zo veel mogelijk rekening houden met klimaatverandering in de toekomst.