Situatie

Begane grond

Eerste verdieping

Zesde verdieping

Zevende verdieping

Oostgevel

Zuidgevel

Doorsnede A

Doorsnede B

Doorsnede C

Doorsnede D

Gevelfragment

Axonometrie

Atlas combineert oorspronkelijke openheid met innovatieve technologie

26 maart 2019, 10:38

Het gerenoveerde hoofdgebouw van de TU Eindhoven, Atlas, is 21 maart officieel geopend. Atlas is door een geïntegreerd ontwerpteam, met onder andere Team V Architectuur, getransformeerd tot een licht en energiezuinig gebouw; in het oog springen de nieuwe vliesgevel en een trap die als een rode loper door het gebouw leidt. Architectenweb kreeg een rondleiding door het gebouw.

Het Atlas-gebouw met zestien bouwlagen is gerealiseerd tussen 1959 en 1963, naar ontwerp van architect S.J. van Embden, als onderdeel van zijn stedenbouwkundige en architectonische ontwerpen voor de campus. Het hoofdgebouw voldeed inmiddels niet meer aan de eisen met betrekking tot functionaliteit en installatietechniek. Vanwege zijn cultuurhistorische waarde besloot de TU/e het gebouw te renoveren.

De renovatie is verzorgd door een geïntegreerd team met Team V Architectuur, Van Rossum, Valstar Simonis en Peutz. De opgave was om een ‘nieuw’ onderkomen te creëren voor twee faculteiten, acht ondersteunende diensten en het universiteitsbestuur. Daarbij had het team bovendien de bijzondere architectuur als uitgangspunt, met een fraaie betonnen tafelconstructie die de hoogbouw draagt en de op-een-na oudste vliesgevel van Nederland.

Verloren openheid
Het gebouw was ontworpen met om de verdieping een betonnen vloer en stalen tussenvloeren, zodat er feitelijk dubbelhoge ruimtes waren, die de universiteit naar wens van tussenverdiepingen kon voorzien. Zo is het gebouw in de loop der decennia ingevuld, op een niet steeds logische wijze en met verschillende verbindingen tussen vloeren en gevel, vertelt Do Janne Vermeulen, architect bij Team V.

In de hal op de begane grond is bij een verbouwing in 1998-2000 op de eerste verdieping een stalen loopbrug gehangen. Hierdoor was de hal op de begane grond meer een doorgangsgebied geworden dan de ruimte met, zo haalt Vermeulen Van Embden aan, “kathedrale allure” voor speciale evenementen die hij ooit was. Verder had de hal zijn openheid verloren doordat de paviljoenachtige laagbouw onder de tafel in de loop der tijd was voorzien van gesloten gevelbekleding.

Facetten
De laagbouw heeft weer een rondom transparantere uitstraling en verbinding met de omgeving gekregen. In de hal is de verdiepingsvloer deels weer weggehaald en de kathedrale sfeer hersteld met een centrale open ruimte; langs de zijden liggen een restaurant en studieruimten, die de studenten een beslotener en intiemere plek bieden.

Door het deels verwijderen van de verdiepingsvloer in de hal is ook de bijzondere gefacetteerde betonnen onderzijde van de tafelconstructie beter te ervaren. Tussen de laagbouw en de betonconstructie van de hoogbouw bevinden zich driehoekige ramen. Deze gefacetteerde en driehoekige vormen heeft Team V laten terugkomen op verschillende plekken, zoals in de nieuwe gevelbekleding van de laagbouw en de vilten akoestische wandbekleding in de hal en in collegezalen.

Rode loper
Midden in de hal valt een van de belangrijkste ruimtelijke ingrepen op: de rode trap, uitnodigend gesitueerd. “We zagen dat er iets nodig was om interactie tussen studenten en kruisbestuiving tussen verschillende faculteiten te krijgen”, vertelt Vermeulen. “Hoe leidt je mensen door de verschillende afdelingen?” De centraal geplaatste rode trap zigzagt vanaf de begane grond omhoog tot aan de elfde verdieping.

Vanuit de hal gaat de trap door de betonnen tafel heen; deze ingreep is constructief opgevangen door het toevoegen van een stalen vakwerk, dat in het zicht is gehouden. Verder volgt de trap zoveel mogelijk de bestaande openingen in de betonvloeren, om de constructieve impact te beperken.

Direct aan ‘de rode loper’ door het gebouw liggen de gedeelde faciliteiten, zoals collegezalen, studie- en praktijkruimten. Het maakt de ogenschijnlijk eenvoudige ingreep tot het nieuwe hart van het gebouw, aldus Team V. De trap verbindt de campus met de twee faculteiten, die aan weerszijden van het gebouw zijn ondergebracht.

Nieuwe vliesgevel
In een vroeg stadium bleek ook dat, om aan de duurzame ambities van de universiteit te voldoen, een sterk isolerende huid zou moeten worden gerealiseerd. De nieuwe vliesgevel bestaat uit drievoudige beglazing en binnenzonwering met een hightech coating. Het ontwerp houdt de warmte overdag en zomers buiten en zorgt in de winter ’s nachts voor extra isolatie.

“Bij het ontwerp hebben we het speciale grid van de gevel, van 1240 mm behouden”, zegt Vermeulen. Het grid komt terug in alle gebouwen van de TU/e; het is een gevolg van de toepassing van het toenmalige Philips-armatuur. “Ook het ritme in de gevel dat door de dubbelhoge ruimten werd bepaald, hebben we willen terugbrengen. Je kunt aan de gevel zien waar dubbelhoge collegezalen of werkruimten liggen en waar de lagere kantoorruimten zijn gesitueerd.”

Orthogonaal beeld
Om het orthogonale beeld van de gevel niet te verstoren, koos het ontwerpteam voor de toepassing van parallel-uitzetramen. Die esthetische keuze had ook een technisch voordeel: de parallelle uitzetramen zorgen voor een schoorsteeneffect en daarmee een natuurlijke ventilatie zonder tocht, leggen de ontwerpers uit.

Op warme avonden schuiven de kamerhoge ramen verder naar buiten om het gebouw af te koelen. Zowel de ramen als de zonwering functioneren zelfstandig, gevoed door informatie van het weerstation van de TU/e. Daarnaast zijn ramen en zonwering handmatig te bedienen.

Living lab
Voor de vliesgevel met 500 parallel-uitzetramen – en verschillende deklijsten – zijn speciale profielen ontwikkeld. Het is een voorbeeld van hoe het project ruimte moest bieden voor innovaties en onderzoek. Het gebouw fungeert ook na oplevering als een ‘living lab’ voor onderzoek naar innovatieve en duurzame technologieën.

De TU/e onderzoekt met het gebouw hoe technologie de vitaliteit, het welzijn en de preventie van ziektes bij gebruikers positief kan beïnvloeden. Er zijn bijvoorbeeld intelligente verlichtingstoepassingen waarmee het effect van licht op de gezondheid wordt bekeken; daarnaast moeten ze inzicht in gebruikspatronen en energiebesparing geven. Diverse onderzoeksgroepen en faculteiten van de universiteit werken in dit ‘living lab’ samen.

Aanpak campus
Het geïntegreerde ontwerpteam heeft een bijzonder duurzaam onderwijsgebouw gerealiseerd, dat in de ontwerpfase een BREEAM Outstanding-label kreeg. De renovatie van het Atlas-gebouw, met een bruto vloeroppervlak van 42.000 m², maakt deel uit van een grootschalige vernieuwing van de TU/e-campus.

Inmiddels is bekend dat Team V is geselecteerd voor de renovatie van nog twee campusgebouwen, eveneens oorspronkelijk ontworpen door Van Embden: Laplace (1972, 12.000 m²) en Gemini (1974, 34.000 m²).

Trefwoorden

team v architectuur peutz van rossum raadgevende ingenieurs universiteit campus atlas renovatie eindhoven tu eindhoven atlas-gebouw hoogbouw onderwijsgebouw valstar simonis

1	Gemeente Haarlemmermeer kiest plan Ons Erf voor deelgebied Lincolnpark Hoofddorp woensdag, 3 december
2	De mythe van de architect dinsdag, 2 december
3	Veel Nederlandse winnaars bij de Archello Awards 2025 dinsdag, 2 december
4	Ibelings van Tilburg geeft boerderij met monumentale schuur in Zoetermeer woonbestemming dinsdag, 2 december
5	Nederlands Fotomuseum toont fotografische verbeelding van Rotterdam dinsdag, 2 december

Gerelateerde nieuwsberichten

Station Lansingerland-Zoetermeer is heldere vervoershub

17 oktober 2019

Nominaties NRP Gulden Feniks 2020 bekend

12 oktober 2020

Bouw Crossover op Kop Zuidas gestart

18 februari 2021

Team V Architectuur – genomineerd voor prijs Architect van het Jaar 2022

23 september 2022

Bouw hout-hybride woontoren in Amstelveen stap dichterbij

12 mei

Team V Architectuur

8 september 2022

Team V renoveert twee gebouwen op TU/e-campus

20 februari 2019

Eigen stek voor Concertgebouworkest officieel geopend

21 januari 2019

Hotel met zwevend zwembad voor Wilhelminapier

26 juni 2018

Gelders Huis gekozen tot BNA Beste Gebouw van het Jaar 2018

18 mei 2018

AM met Team V geselecteerd voor Kop Zuidas

22 november 2017

Gerenoveerd en uitgebreid provinciehuis Gelderland geopend

21 september 2017

Hotel Arena prominenter aanwezig in Oosterpark

6 september 2017

Stadsentree Zoetermeer wordt brede boulevard

23 augustus 2017

Team V ontwerpt twee woontorens aan de Boompjes

29 juni 2017

Nieuw studentencomplex voor Utrecht Overvecht

1 juni 2017

Genomineerden Dirk Roosenburgprijs 2019 bekend

28 mei 2019

Nieuw plan voor The Dutch Mountains in Eindhoven

5 juni 2019

Architectuurgids voor Eindhoven gepresenteerd

25 oktober 2019

Gebouw Atlas winnaar Dirk Roosenburgprijs 2019

28 oktober 2019

Gerard van Hoorn stopt als zakelijk directeur Team V

27 mei 2020

DP6 wint tender uitbreiding Studentensportcentrum TU/e

22 juli 2020

Forum Groningen verkozen tot BNA Beste Gebouw van het Jaar

22 oktober 2020

Team V ontwerpt woontoren in wijk Galgeriet Monnickendam

2 november 2020

Omvangrijke renovatie Ledeganck-complex van Universiteit Gent afgerond

9 november 2020

Monolithisch en toch poreus schoolgebouw door SADAR + VUGA en LENS°ASS Architecten

24 november 2020

VenhoevenCS ontwerpt 735 studentenwoningen op campus TU/e

6 januari 2021

Toon alles

Gerelateerde podcasts

Toren van Babel

Gesprek met Do Janne Vermeulen over duurzame hoogbouw

11 maart 2021

Gerelateerde video's

Team V Architectuur

Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2022

Andere nieuwsberichten

Amsterdam schrijft architectenprijsvraag uit voor nieuwbouw theater De Meervaart

5 december, 4:45

Behalve het nieuwe gebouw, dat in een hoek van de Sloterplas komt te staan, behelst de prijsvraag ook een herinrichting van de zuidwestoever van het meer.

Barcode Architects presenteert opgeleverd stadskantoor van Dresden

5 december, 2:53

Het door Barcode Architects en Tchoban Voss Architekten ontworpen stadskantoor van Dresden is geopend. Het 34.000 vierkante meter omvattend gebouw maakt deel uit van de vernieuwing van het Ferdinandplatz in het centrum van de Duitse stad.

MIX architectuur en MAAK space ontwerpen landschappelijk woonveld in Leidschendam

5 december, 1:45

MIX architectuur en MAAK space ontwierpen in opdracht van ontwikkelaar Blauwhoed een landschappelijk woonveld met 64 grondgebonden woningen dat onderdeel is van de gebiedsontwikkeling Vlietvoorde in Leidschendam.

Nieuwbouw Algemeen Ziekenhuis Diest in gebruik genomen

5 december, 11:55

Het door archipelago ontworpen gebouw wordt omringd door groen, een conditie waarvan gebruik is gemaakt door veel uitzicht te creëren. Ook is op het maaiveld een colonnade gerealiseerd, die de overgang van binnen naar buiten verzacht.