Tekening: MVRDV

MVRDV heeft traditionele gevel in PC Hooftstraat verglaasd

20 april 2016, 19:25

In de PC Hooftstraat zijn deze week de Crystal Houses naar ontwerp van MVRDV voor het winkelend publiek geopend. Architectenweb sprak bij de opening van ervan met architect Winy Maas over de glazen gevel die het bureau voor het project ontwikkelde.

Tekst Michiel van Raaij

Zodra voorbijgangers in de Pieter Cornelisz Hooftstraat in Amsterdam de kristallen huizen spotten, blijven ze abrupt staan, stoten ze elkaar aan, maken snel wat foto’s met hun smartphone, lopen erop af en betasten de gevel. Is het echt allemaal van glas?

Sinds gisteren is dit het beeld in de meest exclusieve winkelstraat van Nederland, in de hoofdstad ook wel ‘de PC’ genoemd. Het project is zo radicaal dat die verwondering de komende tijd, waarschijnlijk de komende jaren, wel zal aanhouden.

Het onderste deel van de straatgevel van de kristallen huizen is volledig uit glas opgebouwd. De wanden en rollagen zijn opgebouwd uit massieve glazen stenen die daadwerkelijk de gevel dragen. Ertussen imiteert speciaal geslepen glas zowel het raam als de omkadering ervan. Massief glazen dorpels en kozijnen maken het geheel af.

Elke verandering in het daglicht is in de gevel terug te zien. Verschuilt de zon zich achter een paar wolken, dan wordt de gevel iets groener, maar ook transparanter. Komt de zon achter de wolken tevoorschijn, dan glanst de gevel alsof deze van ijs gemaakt is.

Net zo verandert de gevel ook met de hoek waarop je deze bekijkt. Van voren gezien is deze zeer transparant, maar bekijk je ‘m van de zijkant, dan beginnen eerst de zijkanten van de glazen stenen te spiegelen, en wordt de gevel vervolgens lichtgroen als je door veel stenen tegelijkertijd heenkijkt. In elke blik die je op de gevel werpt, toont deze zich weer anders.

Glazen steunberen
Bijzonder aan de glazen gevel is dat deze geen achterconstructie heeft uit een ander materiaal. Architect Winy Maas is er trots op dat het gelukt om de gevel zo te bouwen. De glazen gevelconstructie draagt zichzelf, grote glazen steunberen achter de gevel vangen de windbelasting op. De transparantie van de gevel is hierdoor volledig.

De combinatie van de gemetselde gevelconstructie en de hypermoderne materialisering in glas vat goed samen waar het project staat: met één been in het verleden en één been in de toekomst. Het is namelijk een reproductie van een pand dat eerder ook al op deze plek stond, zij het dat de gevel naar iets is opgerekt, en dat de onderzijde van deze gevel verglaasd is.

20% baksteen
“Tot de jaren ‘50 was de PC Hooftstraat nog een woonstraat”, vertelt Maas. Daarna is de straat langzaam getransformeerd tot de meest exclusieve winkelstraat van Nederland. Maar de laatste jaren is de dynamiek in de straat volgens Maas sterk gegroeid. “Door de groeiende toestroom van toeristen uit het buitenland is er vraag naar steeds grotere winkels.”

Aan de ene kant heeft de gemeente Amsterdam de stoepen hiervoor verbreedt, anderzijds blijft de gemeente ook vasthouden aan de eis dat tenminste twee lagen van de panden als woonruimte gebruikt worden. Een typisch Nederlands compromis, noemt Maas het, die het ook wel charmant vindt, omdat het de straat echt Hollands houdt. De merken die zich hier vestigen willen volgens Maas ook geen winkel die overal te vinden, maar een die echt een couleur locale heeft.

Bij de meeste panden in de winkelstraat ziet Maas dat de gevel boven de plint precies zo gehouden wordt als deze altijd waren, maar dat de onderzijden volledig opengezaagd worden. In de ‘Crystal Houses’ wilde hij een alternatief bieden voor deze benadering. De gevel van het dubbele huis dat er al stond, naar ontwerp van architect Pleiter, heeft de architect een stuk uitgerekt, maar verder eigenlijk hetzelfde gelaten. Nouja, op de materialisering na dan.

Oorspronkelijk wilde Maas de hele gevel van glas maken. “Als alle wanden achter de gevel ook van glas zouden zijn, dan zou je door het gebouw het Vondelpark kunnen zien”, stelt Maas met gevoel voor drama. “Dat is mijn droom.”

Het stadsdeel vreesde echter dat het pand teveel zou detoneren in zijn omgeving en vroeg MVRDV om een gevel te ontwerpen met een groter aandeel baksteen. Daarom heeft het bureau onderzocht wat het percentage baksteen in de gevels in de omgeving was. Aangezien veel gevels gepleisterd zijn en voorzien van veel glas, kwam het op een gemiddelde van 20% baksteen. Het voorstel om de gevel van dat percentage baksteen te voorzien werd door het stadsdeel geaccepteerd.

Één steen per uur
Het bouwproces van de glazen gevel was net zo spectaculair als de gevel nu is. Tussen de zes en tien vakmensen hebben een jaar lang aan de gevel gebouwd. Om tot een volledig glazen gevel te komen, is ervoor gekozen de glazen stenen onderling te verbinden met “een lijm die ook tandartsen gebruiken.” Dat betekende dat iedere steen na verlijming een uur lang met een UV-lamp beschenen moest worden. In een omgeving die veel weg had van een laboratorium, vertelt Maas.

De glazen stenen en het ‘metselproces’ heeft MVRDV ontwikkeld in samenwerking met de Technische Universiteit Delft, adviesbureau ABT en aannemer Wessels Zeist. De stenen zelf zijn handgemaakt door glasfabrikant Poesia, uit de buurt van Venetië.

Voor de graduele overgang van glazen stenen naar bakstenen in de gevel moest het team een truc bedenken. Hiervoor zijn bakstenen gemaakt met een kern van glas, zodat de “floating stones” hier toch verlijmd konden worden.

In de glazen gevel zijn twee onderdelen opgenomen die niet van glas zijn: de inrijbeveiliging onderin de gevel moest toch van beton worden, en de glazen deuren moesten toch een stalen versteviging krijgen tegen inbraak. Maas: “Daar zie je nog de grenzen van glas als bouwmateriaal.”

Winkelruimte later nieuwe huurder
De Crystal Houses is door MVRDV ontworpen in opdracht van investeringsmaatschappij Warenar. De winkelruimte wordt de komende anderhalf jaar gehuurd door Chanel, dat daarna terug zal verhuizen naar zijn vorige locatie aan de PC Hoofdstraat, dat ook eigendom is van Warenar. Wie de winkelruimte van de kristallen huizen daarna zal huren is nog niet bekend.

Maas hoopt dat de PC Hooftstraat met dit ontwerp weer een stapje verder is op de weg van provinciale winkelstraat naar internationale winkelstraat. Zo langzamerhand moet de PC Hoofdstraat zich in zijn visie toch gaan meten met de exclusieve winkelstraten als de Champs Elysee in Parijs, Ginza in Tokyo of Rodeo Drive in Los Angelos.

Het project is bedacht door MVRDV, maar in een breed team uitgewerkt en gerealiseerd. Onderdeel van dit team waren Gietermans & van Dijk Architecten, TU Delft, adviesbureaus Brouwer & Kok en ABT, glasfabrikant Poesia en aannemer Wessels Zeist.

Trefwoorden

pc hoofdstraat mvrdv poesia winy maas michiel van raaij winkel

1	Woningbouwproject The Hudsons naast het Dakpark opgeleverd woensdag, 22 maart
2	Boskalis en De Vries & van de Wiel realiseren contouren Buiteneiland donderdag, 23 maart
3	Studio AAAN realiseert 'terpwoning' in polderlandschap nabij Rotterdam woensdag, 22 maart
4	Door MVRDV ontworpen NIO House in Rotterdam geopend donderdag, 23 maart
5	SO-IL geeft cultureel ensemble de ruimte in oude glasfabriek maandag, 20 maart

Gerelateerde nieuwsberichten

Gevel van Crystal Houses nog transparanter

Winy Maas – genomineerd voor de Architect van het Jaar-prijs

Een winkelgevel als haute couture van UNStudio

Expressieve vernieuwing met 3D-geprinte elementen voor gevel P.C. Hooftstraat

Acht genomineerden Beste Gebouw van het Jaar

Tijdelijke steigertrap voor Groothandelsgebouw

Almere Oosterwold: zelfbouw ‘to the max’

MVRDV renoveert winkelcentrum in Lyon

Eerste project Almere Oosterwold van start

MVRDV wint competitie voor centrum Tainan

MVRDV's Flower Building in Shanghai klaar

Groeiend MVRDV benoemt vijf nieuwe partners

Gravelrood clubgebouw voor IJburg

MVRDV verhuist naar Industriegebouw Goudsesingel

Groeiend MVRDV benoemt vijf nieuwe partners

Video: Crystal Houses van MVRDV

Rockmuseum MVRDV in Roskilde geopend

'Glazen' kantoorruimte MVRDV in Hong Kong opgeleverd

Nieuw kantoor MVRDV in gebruik genomen

Twee Dutch Design Awards voor FLAX Chair

MVRDV bouwt Y-vormige villa in Taiwan

MX 2017: zeewierisolatie en onverwoestbare coating

Gouden A.A.P. 2017 voor tijdelijke rechtbank

Baltyk gebouw: een nieuw stuk stad

Winkel met gevel van nagebootst marmer

Winy Maas

Andere nieuwsberichten

Nieuwe Meldkamer Oost-Nederland in gebruik genomen

24 maart, 4:11

Deze week is in Apeldoorn de nieuwe Meldkamer Oost-Nederland (MK ON) in gebruik genomen. Het gebouw, dat is ontworpen door cepezed, bestaat uit twee dwars op elkaar geplaatste volumes met een cortenstalen gevel.

Villa door Paul de Ruiter Architects voegt zich in groen duinlandschap

24 maart, 2:59

In de duinen bij Heemstede en Aerdenhout is een door Paul de Ruiter Architects ontworpen villa opgeleverd. Uitgangspunt voor het ontwerp van Villa A was om de woning zoveel mogelijk te laten opgaan in het landschap te laten opgaan.

LIAG presenteert vernieuwd Keizer Karel College Amstelveen

24 maart, 1:22

Naar ontwerp van LIAG is het Keizer Karel College in Amstelveen gerenoveerd en uitgebreid. Naast een verduurzaming en functionele verbetering van het gebouw is de opzet van het onderwijs aangepast.

Mei ontwerpt woongebouwen voor studenten en jongeren in Sluisbuurt

24 maart, 11:42

Stichting DUWO en BAM Wonen hebben deze weel overeenstemming bereikt over de realisatie van 767 sociale huurwoningen voor jongeren en studenten in de Sluisbuurt in Amsterdam. De woningen worden verdeeld over twee gebouwen.

VolkerWessels haalt hogere winst over 2022

24 maart, 10:18

Bouwbedrijf VolkerWessels is er ondanks de sterk gestegen kosten voor materiaal en lonen in geslaagd 2022 met een hogere winst af te sluiten.

Kabinet wil sneller en meer klimaatbestendig laten bouwen

24 maart, 9:24

Overheden, vastgoedeigenaren en de bouwsector moeten bij nieuwbouw van huizen en gebouwen zo veel mogelijk rekening houden met klimaatverandering in de toekomst.