Baltyk gebouw: een nieuw stuk stad

6 juni 2017, 7:04

Vrijdag 2 juni 2017 werd in Poznan het door MVRDV ontworpen Baltyk gebouw feestelijk geopend. Architectenweb reisde af naar naar de Poolse stad om de opening bij te wonen en sprak met Nathalie de Vries, architect en medeoprichter van MVRDV, over het ontwerp.

“Iedereen in de stad heeft er een mening over”, vertelt een van de inwoners van Poznan desgevraagd. De lokale kranten berichten enthousiast over het door MVRDV ontworpen gebouw, maar sommige inwoners moeten nog wel wennen aan het onregelmatig gevormde gebouw dat aan de westkant van hun oude binnenstad is verrezen.

Van iedere kant ziet het gebouw er totaal anders uit. Vanuit het noorden gezien heeft het gebouw een onwaarschijnlijk slank profiel, met een smalle basis en een uitkragende bovenzijde. Vanuit de oude stad bezien verbreedt het gebouw zich tot een afgeplatte piramide. En vanuit het zuiden transformeert het gebouw tot een getrapt volume, waarbij vooral de terrassen in het oog springen.

Architect Nathalie de Vries is blij met alle aandacht in de stad voor het gebouw. “Wij willen dat een ontwerp echt iets doet voor een stad, dat het zoals in dit geval een plein of straat activeert.” Hoewel het Baltyk gebouw, zoals het project heet, hoofdzakelijk kantoorruimte biedt, doet het veel voor de stad. Het vormt een begrenzing van het Rondo Kaponiera-verkeersplein en vormt een landmark langs de belangrijke verkeersaders die elkaar hier kruisen. Auto’s, bussen, trams, metro’s, fietsers, wandelaars… iedereen komt hier langs.

Nieuw hoofdstuk voor de stad
Poznan is een van de oudste steden van Polen en was gedurende bijna de hele 19e eeuw in Duitse handen als onderdeel van Zuid-Pruisen. Deze periode heeft de stad een veelheid aan neoclassicistische en andersoortige monumentale bebouwing opgeleverd. De Tweede Wereldoorlog heeft vervolgens flinke gaten in het stedelijk weefsel geslagen, die onder het communistische regime hierna met soms behoorlijk bombastische modernistische bebouwing is ingevuld.

Met haar ontwerp heeft MVRDV niet teruggegrepen op de negentiende eeuwse traditie, of zich nadrukkelijk willen verhouden tot de modernistische bebouwing ten tijde van de Sovjet-Unie, maar echt een nieuw hoofdstuk voor de stad willen openen. “Het is een teken van vooruitgang en ontwikkeling”, vindt De Vries. “Precies wat de mensen hier willen.” Op verschillende vlakken haakt het ontwerp echter wel aan op de architectonische tradities van de stad.

Voor het ontwerp van de gevel van het Baltyk gebouw haalde De Vries bijvoorbeeld inspiratie uit de elegante cassettegevel van het nabijgelegen, perfect ronde, modernistische gebouw van PKO Bank Polski. Het getrapte bouwvolume van het Baltyk gebouw verhoudt zich, op een abstracter niveau, ook tot de vele gebouwen met monumentale klokgevels en de expressieve, pittoreske universiteitsgebouwen. Misschien niet eens bewust zo ontworpen, maar het ontwerp is voldoende gelaagd om die referenties erin te kunnen lezen.

Driedimensionale tektoniek
Aan het ontwerp voor het Baltyk gebouw liggen een aantal eenvoudige ontwerpbeslissingen ten grondslag, legt De Vries uit. Startend met een denkbeeldige rechthoekige schijf is het bouwvolume aan het verkeersplein afgeschuind om ruimte te maken voor de ingang van de metro daar. Richting het zuiden is het bouwvolume zo getrapt dat het aansluit op het naastgelegen Sheraton Hotel – een eis van de gemeente. Aan het nieuwe plein aan de achterzijde is het volume iets uitgehold om ruimte te maken voor een tribunetrap die de verhuurbaarheid van de eerste verdieping moet vergroten maar vooral ook als podium dient. Een extra afschuining in de top van het gebouw maakt het ontwerp vervolgens af.

Het resulterende bouwvolume is gematerialiseerd in beton en glas, waarbij het betonnen grid van de gevel bij de afschuining richting het metrostation en het verkeersplein iets opgerekt is, en het glas driedubbel is uitgevoerd om een hoge warmtewering te kunnen combineren met een hoge transparantie. De diepe penanten in de gevel fungeren als zonwering, maar verhullen ook smalle ventilatieluiken. Om voldoende lucht door te laten zijn de naden tussen de gevelplaten nogal ruim gelaten, waardoor het gebouw van dichtbij bekeken soliditeit ontbeert – het is een verzameling losse panelen in plaats van een massief grid.

Zeer sterk daarentegen is dat bij de uitkragingen de uitstekende vloerdelen in glas zijn uitgevoerd. Hierdoor krijgt het gebouw daar echt een driedimensionale tektoniek. Zowel van binnen als vanaf de straat gezien levert dat een fantastische ervaring op – alsof het gebouw iedere kant op had kunnen groeien of krimpen, dat dat zelfs alsnog zou kunnen gebeuren.

De gevelpanelen zijn uitgevoerd in vezelversterkt beton voorzien van een witte, minerale toeslag. Na een serie van proeven heeft MVRDV de juiste mix samengesteld voor deze gevelpanelen. De donkere gevelpanelen zijn gepolijst en pakken het zonlicht zodanig op dat op een zonnige dag het hele gebouw echt lichter van kleur lijkt.

Uitdagingen in ontwerpproces
Het ontwerpproces kende verschillende uitdagingen, vertelt De Vries. Uit een eerdere, mislukte prijsvraag was een bouwenvelop ontstaan die bestond uit een laagbouw met een smalle toren. De dialoog met de gemeente om die bouwenvelop zodanig op te rekken dat er een fatsoenlijke kantoorruimte gemaakt kon worden, verliep volgens De Vries moeizaam. Dat bijna niemand bij de gemeente de Engelse taal machtig was, hielp daarbij niet mee. Met het uiteindelijke bouwvolume is iedereen echter tevreden.

Een uiterst efficiënt volume is het niet geworden. “Maar dat was ook niet de vraag”, benadrukt De Vries. “Het bouwvolume hebben we zelfs nog iets smaller gemaakt om het plein achter het gebouw meer lucht te geven.”

De volgende uitdaging was om het ontwerp geaccordeerd te krijgen door de conservatieve stadsarchitect van Poznan. Daar waren behoorlijk wat gesprekken voor nodig. Met de crisis is het project ook tijdelijk stil komen te liggen, maar vervolgens wel weer vrij vlot gebouwd en inmiddels voor 90% verhuurd.

Het gerealiseerde gebouw staat op een ondergrondse parkeergarage van drie verdiepingen. Onderin het gebouw zijn vervolgens drie lagen ingericht met voorzieningen, van een grote Starbucks tot een fitnessruimte. Hierboven bestaat het gebouw uit kantoorverdiepingen, tot de bovenste verdieping, waar een café/restaurant wordt ingericht. Het geheel meet 25.000 m², waarvan 12.000 m² kantoorruimte en 1.350 m² retail.

Voorbij de efficiënte kantoorvloer
Van binnen zijn het de verbijzonderingen in het bouwvolume die de verschillende verdiepingen interessant maken. “Geen enkele verdieping is hetzelfde”, stelt De Vries tevreden vast. Onderin zijn er verdiepingen met glazen vloerdelen waardoor naar beneden, op de straat, gekeken kan worden. Hoger in het gebouw zijn er een serie verdiepingen die op het zuiden een breed terras hebben. En dan kijken de hoogste vloeren richting het noordwesten ook nog uit op smalle groendaken. Door de enorme, verdiepingshoge ramen hebben alle verdiepingen daarbij een riant uitzicht over de stad.

Door de twee liftkernen uit elkaar te trekken is op alle verdiepingen een riante lobby voor de liften ontstaan, die op de begane grond ook nog eens een dubbele hoogte heeft. Dat is nog eens een welkom! De Vries benadrukt dat zo ook is voorkomen dat je je op de verdiepingen rond een massieve kern beweegt. De verdiepingen hebben zo hun transparantie behouden.

Uiteindelijk heeft MVRDV met het Baltyk gebouw een ontwerp afgeleverd dat Poznan past als een handschoen en het stadsdeel net ten westen van de oude binnenstad echt een impuls geeft. Met zijn hoogte verhoudt het gebouw zich daarbij tot de andere hoogbouw in de stad. Op de dag na de opening werd op het pleintje achter het gebouw een kleine markt gehouden waarin lokale biologische producten verkocht worden. Het aangrenzende pand uit de negentiende eeuw is volledig gerestaureerd en bevat ondertussen twee restaurants, waarvan de terrassen al meteen goed gebruikt werden. Hier is een nieuw stuk stad gemaakt.

Bij de realisatie van het Baltyk gebouw heeft MVRDV samengewerkt met het lokale bureau NO Natkaniec/Olechnicki Architekci.

Trefwoorden

michiel van raaij baltyk mvrdv poznan nathalie de vries kantoorgebouw

1	Realisatie omvangrijk houten gebouw van Nudus voor Havenbedrijf Rotterdam stap dichterbij woensdag, 20 november
2	Een houten villa genesteld in het bos donderdag, 21 november
3	Museum Kruithuis ’s-Hertogenbosch officieel geopend na zorgvuldige transformatie dinsdag, 19 november
4	Team onder leiding van KAAN Architecten ontwerpt geavanceerd onderzoeksgebouw in Lausanne maandag, 18 november
5	Sereen toevluchtsoord hoog boven de stedelijke drukte woensdag, 20 november

Gerelateerde nieuwsberichten

MVRDV presenteert Poolse Baltyk Tower

18 juni 2012

MVRDV ontwerpt woontorens op Grotiusplaats

23 maart 2017

Rockmuseum MVRDV in Roskilde geopend

29 april 2016

Snelwegviaduct Seoul veranderd in park

22 mei 2017

Gepixelde DNB Bank in Oslo (MVRDV) geopend

14 december 2012

MVRDV heeft traditionele gevel in PC Hooftstraat verglaasd

20 april 2016

MVRDV vormt legerbasis om tot woonwijk

7 maart 2017

MVRDV ontwerpt gebouw P15 Ravel Zuidas

9 oktober 2015

Nieuw kantoor MVRDV in gebruik genomen

18 juli 2016

Sport- en cultuurcomplex van MVRDV voor Shenzhen

12 oktober 2016

MVRDV ontwerpt woongebouw in Rennes

24 oktober 2016

MVRDV leidt transformatie centrum Glasgow

22 februari 2017

Deens buurtcentrum MVRDV moedigt bewegen aan

6 september 2016

Bouw woonwijk MVRDV in Bordeaux van start

15 juni 2017

MVRDV voorziet auditorium Jut Group van tapijtlandschap

12 oktober 2017

Eerste project MVRDV in Sri Lanka van start

1 augustus 2017

Zeven projecten in Nederland op longlist EU Mies Award 2019

12 december 2018

'Janus-gebouw' MVRDV in Poolse stad Wroclaw geopend

17 juli 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Meerstemmige geschiedenis en toekomst architectuur centraal tijdens symposium

22 november, 3:50

Op maandag 2 december organiseert Arcam in Pakhuis de Zwijger Amsterdam het symposium Hervertellingen. Het symposium draait om het meerstemmiger maken van de geschiedenis en toekomst van de Amsterdamse architectuur.

Tijdelijke woningen voor Oekraïense vluchtelingen en starters in Eemnes

22 november, 1:46

In Eemnes zijn ruim veertig tijdelijke woningen voor Oekraïense vluchtelingen en jonge starters naar ontwerp van Studio Selva opgeleverd. Met name in het ontwerp voor openbare ruimte naar manieren gezocht om het gemeenschapsgevoel te bevorderen.

De Warren ontvangt Ammodo Architecture Award

22 november, 10:48

De Ammodo Architecture Award is een nieuwe internationale architectuurprijs om de wereldwijde ontwikkeling van toonaangevende sociaal en ecologisch verantwoorde architectuur te stimuleren.

Een houten villa genesteld in het bos

21 november, 5:31

Het ontwerp van Kumiki Architecture voor Bosvilla Oostvoorne is erop gericht dat de familiewoning als het ware opgaat in de natuur. De volumes van de benedenverdieping liggen iets verzonken en de gevel is bekleed met gebrand hout.