Museumplein Limburg: een droomopdracht voor Shift

25 november 2015, 9:50

In Kerkrade is afgelopen maand Museumplein Limburg geopend. Naar ontwerp van Shift architecture urbanism is aan het bestaande Discovery Center Continium een designmuseum en een omgekeerd planetarium toegevoegd. Architectenweb heeft de plaats in het zuidoosten van Limburg bezocht om het markante gebouwencomplex te bekijken.

Tekst Ronnie Weessies

De Red Dot Design Award wordt weleens versleten voor een ordinaire commerciële prijs. Voor Shift vormde het winnen ervan in 2012 (voor het Clubgebouw van de Universiteit van Tilburg) aanleiding tot een droomopdracht. Hans Gubbels, destijds directeur van Continium, zocht een architect voor het toekomstige museumkwartier en lette daarbij specifiek op winnaars van de genoemde prijs.

Het oorspronkelijke idee was namelijk dat het designmuseum een Red Dot Design Museum zou worden. Shift werd uitgenodigd voor de aanbesteding van het architectonisch ontwerp, het bureau schreef zich samen met Bureau Bouwkunde in en won de selectie.

Een droomopdracht was het niet alleen vanwege de omvang en het belang van het Museumplein, een van de drie provinciale musea van Limburg. Ook in architectonisch en stedenbouwkundig opzicht lag er een grote uitdaging voor het jonge bureau. Shift moest twee instellingen huisvesten in nieuwe gebouwen en deze verbinden met het bestaande museum. En dat op een krappe locatie pal naast het station.

Sterke geometrische volumes
Shift ontwierp een compositie van sterke geometrische volumes, als tegenwicht voor de grillige vorm van het bestaande Continium. Het ‘planetarium inversum’, dat officieel Earth Theatre heet, is ondergebracht in een bol. Designmuseum Cube werd gehuisvest in een kubus, terwijl een opgetild volume in de vorm van een balk functies als kantoren en vergaderruimtes herbergt.

De bol Columbus bestaat uit twee delen. In het onderste gedeelte bevindt zich het Earth Theatre, een cilindrische ruimte waar bezoekers naar beneden kijken om projecties van bijvoorbeeld de aarde en mijnbouw te aanschouwen. Op de verdieping erboven, direct onder het koepelvormige dak, is een 3D-bioscoopzaal gerealiseerd. Oplossingen als spuitwerk tegen het plafond en tapijt op de grond moeten de notoir akoestische problemen met koepelvormige ruimtes voorkomen.

Perfecte kubus
De Cube is een perfecte kubus van 21 x 21 x 21 meter. De gevelbekleding bestaat uit hoekprofielen van staal, die licht variëren qua afmeting, vorm en positie. Er zijn twee ‘sneden’ in de gevel gemaakt; een horizontale aan de bovenkant die zicht biedt op de omgeving en een verticale aan de zuidzijde die de tentoonstellingsruimtes van het designmuseum van daglicht voorziet.

“De opdrachtgever vroeg om een tentoonstellingsmachine, maar het mocht wat ons betreft geen zwarte doos worden”, zegt Thijs van Bijsterveldt, die evenals Harm Timmermans en Oana Rades tot de partners van Shift en de projectarchitecten van het complex behoort. “We wilden ook architectuur maken. Op die manier is een spel ontstaan tussen ruwe materialen en fijne detaillering.”

Dat geldt niet alleen voor het exterieur. De tentoonstellingsruimtes zijn casco en met de installaties in het zicht afgewerkt, maar om de ruimtes op te delen zijn elegante gordijnen ingezet. Het trappenhuis, waar ruw beton overheerst als bouwmateriaal, is optisch aantrekkelijker gemaakt door de trappen ten opzichte van elkaar te verschuiven.

Veel openbare ruimte
De footprint van de nieuwbouw is beperkt gehouden, zodat er veel openbare ruimte rondom ontstaat. De prachtig glimmende zwarte ‘balk’ dient tevens als luifel die reizigers vanaf het station richting het centrum van Kerkrade leidt. Onderweg hebben ze dankzij het vele glas ruim zicht op het entreegebied, de verdiepte patio en de op verschillende niveaus gelegen andere functies.

De openbare ruimte vervult een belangrijke rol binnen het centrale idee van een ‘ontgrensd’ museum, waarbij de traditionele grenzen rond het eigenlijke museum zijn vervaagd of zelfs verdwenen. Mensen die op de trein moeten wachten, kunnen dat bijvoorbeeld in het verdiepte plein of het restaurant van het museum doen. Kerkrade beschikt namelijk niet over een stationsgebouw.

Wie vanaf maaiveldniveau het verdiepte plein betreedt, daalt af in een aarderood gekleurd ondergronds landschap. De rode kleur refereert aan het mijnverleden van de directe omgeving, maar geeft ook aan dat de bezoeker zich bevindt in een zone waar sprake is van ‘verbinding’. De gangen, foyers en andere verbindende ruimtes tussen de verschillende functies zijn voorzien van rode vloeren en wanden.

Drie jaar en een maand
Het project Museumplein Limburg heeft voor Shift exact drie jaar en een maand geduurd, vanaf het eerste contact met de opdrachtgever tot de officiële opening. Dat is op zich al relatief een korte realisatieperiode, maar er was ook nog sprake van complicerende factoren als constante wijzigingen in het Programma van Eisen en een bestaand museum dat beperkt dicht mocht tijdens de bouw.

De bouw heeft iets meer dan een jaar geduurd, de Cube stond zelfs na drie weken al overeind. Volgens Van Bijsterveldt heeft het welslagen van het project deels te maken met de gedrevenheid van het team. “Voor alle betrokken partijen was het een prestigeproject, dus we waren eager om een mooi resultaat te behalen. De openingsdatum gold daarbij als stip op de horizon.”

Daarnaast roemt de architect de opstelling van de opdrachtgever. “We hebben geluk gehad met Hans Gubbels, een bevlogen persoonlijkheid die overal voor open stond. Hierdoor waren we als jong bureau in staat om ons te bewijzen.”

Trefwoorden

ontgrensde museum kerkrade columbus earth theater museumplein limburg museum red dot design award shift architecture urbanism cube design museum

1	Rotterdam presenteert definitief ontwerp voor verbouwing Boijmans van Beuningen donderdag, 30 oktober
2	Oude werkplaats Rotterdamse haven getransformeerd tot 'basecamp' logistiek bedrijf donderdag, 30 oktober
3	Appartementengebouw op plek oude basisscholen in Mijdrecht woensdag, 29 oktober
4	Bouw eerste permanente gebouw Francis Kéré in Europa gestart woensdag, 29 oktober
5	Spectaculaire overkapping voor vernieuwd Arnhems busstation Kronenburg maandag, 3 november

Gerelateerde nieuwsberichten

Een winnende transformatie en trage architectuur

22 juli 2024

Nieuw leven voor Campus in Kerkrade

5 februari 2018

KettingHuls wint prijsvraag Atriumterrein Kerkrade

5 juli 2016

Parkstad Limburg wint toerismeprijs

8 april 2016

Shift maakt verwaarloosd pand tot matroesjkahuis

15 maart 2017

Stadspark Kerkrade weer fris na renovatie

15 november 2016

Clubgebouw voor Universiteit van Tilburg

21 juni 2011

Bouw museumkwartier C-City van start

29 oktober 2014

Shift stelt ruimtelijke verkenning op voor museum Batavialand

26 maart 2019

Eerste fase transformatie klooster Oude Dijk afgerond

9 januari 2020

Wooncomplex Domus Houthaven van Shift architecture krijgt veel collectieve faciliteiten

7 december 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

RED Company ontwikkelt nieuwe hightech faciliteit Eli Lilly in Katwijk

1 uur geleden

De Rotterdamse vastgoedontwikkelaar en -investeerder gaat een nieuwe productie-, kantoor- en onderzoeksfaciliteit voor Eli Lilly op Leiden Bio Science Park ontwikkelen.

Uitbreiding met afgeronde luifel voor Eindhovense jarenvijftigvilla

2 uur geleden

In Eindhoven heeft Bureau Fraai een villa uit de jaren vijftig gemoderniseerd en voorzien van een eigentijdse uitbouw.

NOAHH ontwerpt nieuw zwembad in Noordersportpark Haarlem

Vandaag, 10:36

Het zwembad, dat wordt gecombineerd met ongeveer tweehonderd woningen, verrijst op de plek van het huidige zwembad De Planeet. De woningen worden naar goed Haarlems voorbeeld als hoven gegroepeerd rond het zwembad.

Spectaculaire overkapping voor vernieuwd Arnhems busstation Kronenburg

Gisteren, 16:20

Het busstation bij winkelcentrum Kronenburg in Arnhem is vernieuwd. Het station is daarbij voorzien van een golvende dubbele overkapping naar ontwerp van Ruud-Jan Kokke.

Arons en Gelauff benoemt drie associates

Vandaag, 12:05

Eva Heldeweg, Gijs Beckman en Thom Zijlstra zijn benoemd tot associate partner bij Arons en Gelauff architecten.

DigiBouw 2025 – enkele tips

Vandaag, 11:14

Op 19 en 20 november 2025 vindt in het Beatrixgebouw van de Jaarbeurs in Utrecht de tweede editie van DigiBouw plaats. Enkele tips voor sessies die voor architecten van toegevoegde waarde zijn.