Museumplein Limburg: een droomopdracht voor Shift

25 november 2015, 9:50

In Kerkrade is afgelopen maand Museumplein Limburg geopend. Naar ontwerp van Shift architecture urbanism is aan het bestaande Discovery Center Continium een designmuseum en een omgekeerd planetarium toegevoegd. Architectenweb heeft de plaats in het zuidoosten van Limburg bezocht om het markante gebouwencomplex te bekijken.

Tekst Ronnie Weessies

De Red Dot Design Award wordt weleens versleten voor een ordinaire commerciële prijs. Voor Shift vormde het winnen ervan in 2012 (voor het Clubgebouw van de Universiteit van Tilburg) aanleiding tot een droomopdracht. Hans Gubbels, destijds directeur van Continium, zocht een architect voor het toekomstige museumkwartier en lette daarbij specifiek op winnaars van de genoemde prijs.

Het oorspronkelijke idee was namelijk dat het designmuseum een Red Dot Design Museum zou worden. Shift werd uitgenodigd voor de aanbesteding van het architectonisch ontwerp, het bureau schreef zich samen met Bureau Bouwkunde in en won de selectie.

Een droomopdracht was het niet alleen vanwege de omvang en het belang van het Museumplein, een van de drie provinciale musea van Limburg. Ook in architectonisch en stedenbouwkundig opzicht lag er een grote uitdaging voor het jonge bureau. Shift moest twee instellingen huisvesten in nieuwe gebouwen en deze verbinden met het bestaande museum. En dat op een krappe locatie pal naast het station.

Sterke geometrische volumes
Shift ontwierp een compositie van sterke geometrische volumes, als tegenwicht voor de grillige vorm van het bestaande Continium. Het ‘planetarium inversum’, dat officieel Earth Theatre heet, is ondergebracht in een bol. Designmuseum Cube werd gehuisvest in een kubus, terwijl een opgetild volume in de vorm van een balk functies als kantoren en vergaderruimtes herbergt.

De bol Columbus bestaat uit twee delen. In het onderste gedeelte bevindt zich het Earth Theatre, een cilindrische ruimte waar bezoekers naar beneden kijken om projecties van bijvoorbeeld de aarde en mijnbouw te aanschouwen. Op de verdieping erboven, direct onder het koepelvormige dak, is een 3D-bioscoopzaal gerealiseerd. Oplossingen als spuitwerk tegen het plafond en tapijt op de grond moeten de notoir akoestische problemen met koepelvormige ruimtes voorkomen.

Perfecte kubus
De Cube is een perfecte kubus van 21 x 21 x 21 meter. De gevelbekleding bestaat uit hoekprofielen van staal, die licht variëren qua afmeting, vorm en positie. Er zijn twee ‘sneden’ in de gevel gemaakt; een horizontale aan de bovenkant die zicht biedt op de omgeving en een verticale aan de zuidzijde die de tentoonstellingsruimtes van het designmuseum van daglicht voorziet.

“De opdrachtgever vroeg om een tentoonstellingsmachine, maar het mocht wat ons betreft geen zwarte doos worden”, zegt Thijs van Bijsterveldt, die evenals Harm Timmermans en Oana Rades tot de partners van Shift en de projectarchitecten van het complex behoort. “We wilden ook architectuur maken. Op die manier is een spel ontstaan tussen ruwe materialen en fijne detaillering.”

Dat geldt niet alleen voor het exterieur. De tentoonstellingsruimtes zijn casco en met de installaties in het zicht afgewerkt, maar om de ruimtes op te delen zijn elegante gordijnen ingezet. Het trappenhuis, waar ruw beton overheerst als bouwmateriaal, is optisch aantrekkelijker gemaakt door de trappen ten opzichte van elkaar te verschuiven.

Veel openbare ruimte
De footprint van de nieuwbouw is beperkt gehouden, zodat er veel openbare ruimte rondom ontstaat. De prachtig glimmende zwarte ‘balk’ dient tevens als luifel die reizigers vanaf het station richting het centrum van Kerkrade leidt. Onderweg hebben ze dankzij het vele glas ruim zicht op het entreegebied, de verdiepte patio en de op verschillende niveaus gelegen andere functies.

De openbare ruimte vervult een belangrijke rol binnen het centrale idee van een ‘ontgrensd’ museum, waarbij de traditionele grenzen rond het eigenlijke museum zijn vervaagd of zelfs verdwenen. Mensen die op de trein moeten wachten, kunnen dat bijvoorbeeld in het verdiepte plein of het restaurant van het museum doen. Kerkrade beschikt namelijk niet over een stationsgebouw.

Wie vanaf maaiveldniveau het verdiepte plein betreedt, daalt af in een aarderood gekleurd ondergronds landschap. De rode kleur refereert aan het mijnverleden van de directe omgeving, maar geeft ook aan dat de bezoeker zich bevindt in een zone waar sprake is van ‘verbinding’. De gangen, foyers en andere verbindende ruimtes tussen de verschillende functies zijn voorzien van rode vloeren en wanden.

Drie jaar en een maand
Het project Museumplein Limburg heeft voor Shift exact drie jaar en een maand geduurd, vanaf het eerste contact met de opdrachtgever tot de officiële opening. Dat is op zich al relatief een korte realisatieperiode, maar er was ook nog sprake van complicerende factoren als constante wijzigingen in het Programma van Eisen en een bestaand museum dat beperkt dicht mocht tijdens de bouw.

De bouw heeft iets meer dan een jaar geduurd, de Cube stond zelfs na drie weken al overeind. Volgens Van Bijsterveldt heeft het welslagen van het project deels te maken met de gedrevenheid van het team. “Voor alle betrokken partijen was het een prestigeproject, dus we waren eager om een mooi resultaat te behalen. De openingsdatum gold daarbij als stip op de horizon.”

Daarnaast roemt de architect de opstelling van de opdrachtgever. “We hebben geluk gehad met Hans Gubbels, een bevlogen persoonlijkheid die overal voor open stond. Hierdoor waren we als jong bureau in staat om ons te bewijzen.”

Trefwoorden

ontgrensde museum kerkrade columbus earth theater museumplein limburg museum red dot design award shift architecture urbanism cube design museum

1	Van der Valk-hotel Amsterdam verkozen tot BNA Beste Gebouw van het Jaar donderdag, 16 september
2	Transformatie van Defensie-Eiland in Woerden afgerond vrijdag, 17 september
3	Nominaties Schoolgebouw van het Jaar 2021 bekend maandag, 20 september
4	Koning opent Nationaal Holocaust Namenmonument woensdag, 15 september
5	Ronchamps op de Zuidas dinsdag, 21 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Parkstad Limburg wint toerismeprijs

KettingHuls wint prijsvraag Atriumterrein Kerkrade

Stadspark Kerkrade weer fris na renovatie

Shift maakt verwaarloosd pand tot matroesjkahuis

Nieuw leven voor Campus in Kerkrade

Shift stelt ruimtelijke verkenning op voor museum Batavialand

Eerste fase transformatie klooster Oude Dijk afgerond

Wooncomplex Domus Houthaven van Shift architecture krijgt veel collectieve faciliteiten

Bouw museumkwartier C-City van start

Clubgebouw voor Universiteit van Tilburg

Andere nieuwsberichten

Dutch Design Week 2021 maakt programma bekend

2 uur geleden

Onder het overkoepelende thema ‘The Greater Number’ vinden van 16 tot en met 24 oktober in Eindhoven verschillende tentoonstellingen en andere activiteiten plaats.

Woonzorgcentrum Westhovenplein wint Berlagevlag 2021

4 uur geleden

Het project, dat is ontworpen door architecten Van Mourik, won zowel de jury- als publieksprijs. De transformatie van galerijflat Hoog Lindoduin door Jan Splinter Architecten kreeg van de jury een eervolle vermelding.

Nanne de Ru – genomineerd voor prijs Architect van het Jaar 2021

Vandaag, 09:15

In steeds meer projecten laat Nanne de Ru zien dat de dubbelrol van architect en ontwikkelaar bijzonder relevante architectuur kan opleveren.

Bekijk de beste architectuurfilms tijdens Architectenweb Best Of AFFR!

Gisteren, 16:54

Op zondag 10 oktober presenteer Architectenweb de vier beste films die tijdens het komende Architectuur Film Festival Rotterdam te zien zijn.

Eindhovense lichtkunstfestival GLOW krijgt meer ruimte

2 uur geleden

Van 6 tot en met 13 november zijn installaties van nationale en internationale kunstenaars op vier locaties in de lichtstad te zien.

Vuurtoren Den Helder staat op omvallen

4 uur geleden

Tijdens een recente inspectie van de vuurtoren Kijkduin is ontdekt dat er grotere scheuren zijn ontstaan in de wanden.

Ollongren: woningmarkt heeft meer nodig dan het toegezegde geld

Gisteren, 18:05

De problemen op de woningmarkt worden met het extra geld dat in de nieuwe miljoenennota is uitgetrokken nog niet opgelost, maar dat kan ook niet gezien de demissionaire status van het kabinet, zegt Ollongren.

Demissionair kabinet belooft geld voor klimaat en verduurzaming

Gisteren, 17:28

Het demissionaire kabinet trekt 6,8 miljard euro uit om de klimaatdoelen te bereiken. Voor het versnellen van de woningbouw komt een miljard extra beschikbaar.