Museumplein Limburg: een droomopdracht voor Shift

25 november 2015, 9:50

In Kerkrade is afgelopen maand Museumplein Limburg geopend. Naar ontwerp van Shift architecture urbanism is aan het bestaande Discovery Center Continium een designmuseum en een omgekeerd planetarium toegevoegd. Architectenweb heeft de plaats in het zuidoosten van Limburg bezocht om het markante gebouwencomplex te bekijken.

Tekst Ronnie Weessies

De Red Dot Design Award wordt weleens versleten voor een ordinaire commerciële prijs. Voor Shift vormde het winnen ervan in 2012 (voor het Clubgebouw van de Universiteit van Tilburg) aanleiding tot een droomopdracht. Hans Gubbels, destijds directeur van Continium, zocht een architect voor het toekomstige museumkwartier en lette daarbij specifiek op winnaars van de genoemde prijs.

Het oorspronkelijke idee was namelijk dat het designmuseum een Red Dot Design Museum zou worden. Shift werd uitgenodigd voor de aanbesteding van het architectonisch ontwerp, het bureau schreef zich samen met Bureau Bouwkunde in en won de selectie.

Een droomopdracht was het niet alleen vanwege de omvang en het belang van het Museumplein, een van de drie provinciale musea van Limburg. Ook in architectonisch en stedenbouwkundig opzicht lag er een grote uitdaging voor het jonge bureau. Shift moest twee instellingen huisvesten in nieuwe gebouwen en deze verbinden met het bestaande museum. En dat op een krappe locatie pal naast het station.

Sterke geometrische volumes
Shift ontwierp een compositie van sterke geometrische volumes, als tegenwicht voor de grillige vorm van het bestaande Continium. Het ‘planetarium inversum’, dat officieel Earth Theatre heet, is ondergebracht in een bol. Designmuseum Cube werd gehuisvest in een kubus, terwijl een opgetild volume in de vorm van een balk functies als kantoren en vergaderruimtes herbergt.

De bol Columbus bestaat uit twee delen. In het onderste gedeelte bevindt zich het Earth Theatre, een cilindrische ruimte waar bezoekers naar beneden kijken om projecties van bijvoorbeeld de aarde en mijnbouw te aanschouwen. Op de verdieping erboven, direct onder het koepelvormige dak, is een 3D-bioscoopzaal gerealiseerd. Oplossingen als spuitwerk tegen het plafond en tapijt op de grond moeten de notoir akoestische problemen met koepelvormige ruimtes voorkomen.

Perfecte kubus
De Cube is een perfecte kubus van 21 x 21 x 21 meter. De gevelbekleding bestaat uit hoekprofielen van staal, die licht variëren qua afmeting, vorm en positie. Er zijn twee ‘sneden’ in de gevel gemaakt; een horizontale aan de bovenkant die zicht biedt op de omgeving en een verticale aan de zuidzijde die de tentoonstellingsruimtes van het designmuseum van daglicht voorziet.

“De opdrachtgever vroeg om een tentoonstellingsmachine, maar het mocht wat ons betreft geen zwarte doos worden”, zegt Thijs van Bijsterveldt, die evenals Harm Timmermans en Oana Rades tot de partners van Shift en de projectarchitecten van het complex behoort. “We wilden ook architectuur maken. Op die manier is een spel ontstaan tussen ruwe materialen en fijne detaillering.”

Dat geldt niet alleen voor het exterieur. De tentoonstellingsruimtes zijn casco en met de installaties in het zicht afgewerkt, maar om de ruimtes op te delen zijn elegante gordijnen ingezet. Het trappenhuis, waar ruw beton overheerst als bouwmateriaal, is optisch aantrekkelijker gemaakt door de trappen ten opzichte van elkaar te verschuiven.

Veel openbare ruimte
De footprint van de nieuwbouw is beperkt gehouden, zodat er veel openbare ruimte rondom ontstaat. De prachtig glimmende zwarte ‘balk’ dient tevens als luifel die reizigers vanaf het station richting het centrum van Kerkrade leidt. Onderweg hebben ze dankzij het vele glas ruim zicht op het entreegebied, de verdiepte patio en de op verschillende niveaus gelegen andere functies.

De openbare ruimte vervult een belangrijke rol binnen het centrale idee van een ‘ontgrensd’ museum, waarbij de traditionele grenzen rond het eigenlijke museum zijn vervaagd of zelfs verdwenen. Mensen die op de trein moeten wachten, kunnen dat bijvoorbeeld in het verdiepte plein of het restaurant van het museum doen. Kerkrade beschikt namelijk niet over een stationsgebouw.

Wie vanaf maaiveldniveau het verdiepte plein betreedt, daalt af in een aarderood gekleurd ondergronds landschap. De rode kleur refereert aan het mijnverleden van de directe omgeving, maar geeft ook aan dat de bezoeker zich bevindt in een zone waar sprake is van ‘verbinding’. De gangen, foyers en andere verbindende ruimtes tussen de verschillende functies zijn voorzien van rode vloeren en wanden.

Drie jaar en een maand
Het project Museumplein Limburg heeft voor Shift exact drie jaar en een maand geduurd, vanaf het eerste contact met de opdrachtgever tot de officiële opening. Dat is op zich al relatief een korte realisatieperiode, maar er was ook nog sprake van complicerende factoren als constante wijzigingen in het Programma van Eisen en een bestaand museum dat beperkt dicht mocht tijdens de bouw.

De bouw heeft iets meer dan een jaar geduurd, de Cube stond zelfs na drie weken al overeind. Volgens Van Bijsterveldt heeft het welslagen van het project deels te maken met de gedrevenheid van het team. “Voor alle betrokken partijen was het een prestigeproject, dus we waren eager om een mooi resultaat te behalen. De openingsdatum gold daarbij als stip op de horizon.”

Daarnaast roemt de architect de opstelling van de opdrachtgever. “We hebben geluk gehad met Hans Gubbels, een bevlogen persoonlijkheid die overal voor open stond. Hierdoor waren we als jong bureau in staat om ons te bewijzen.”

Trefwoorden

ontgrensde museum kerkrade columbus earth theater museumplein limburg museum red dot design award shift architecture urbanism cube design museum

1	Ereplek voor winnende ArchiTent op Lowlands woensdag, 21 augustus
2	Gevarieerde architectuur voor grootschalige woongebouw maandag, 19 augustus
3	KAW ziet kansen in silo’s als waterkrachtcentrales woensdag, 21 augustus
4	Ontwerp van MVRDV in Abu Dhabi stimuleert buitenleven dinsdag, 20 augustus
5	Buitenring Parkstad Limburg bezit 39 kunstwerken van ipv Delft donderdag, 22 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

Parkstad Limburg wint toerismeprijs

KettingHuls wint prijsvraag Atriumterrein Kerkrade

Stadspark Kerkrade weer fris na renovatie

Shift maakt verwaarloosd pand tot matroesjkahuis

Nieuw leven voor Campus in Kerkrade

Shift stelt ruimtelijke verkenning op voor museum Batavialand

Bouw museumkwartier C-City van start

Clubgebouw voor Universiteit van Tilburg

Andere nieuwsberichten

Gevels van winkelblok aan de Lijnbaan vernieuwd

30 minuten geleden

Een blok van vijf winkels, Lijnbaan 35 t/m 43, is naar ontwerp van BureauVanEig voorzien van nieuwe gevels.

Video: designer Christian Zanzotti ontwerpt electrische scooter voor start-up uit Berlijn

Vandaag, 11:36

Met zijn strakke lijnenspel en grote functionaliteit is de nieuwe scooter van unu ook een hebbeding geworden.

Opnieuw tegenvaller voor bouwers nieuwe zeesluis

Gisteren, 16:21

VolkerWessels en BAM hebben weer geld opzij moeten zetten voor de nieuwe zeesluis in IJmuiden. De werkzaamheden gaan wel volgens plan.

Buitenring Parkstad Limburg bezit 39 kunstwerken van ipv Delft

Gisteren, 13:18

De 26 kilometer lange Buitenring Parkstad Limburg (BPL) wordt op 1 september feestelijk geopend in Nuth.

Steeds meer daklozen, geen daklozencamping in Vondelpark

Vandaag, 11:21

Het aantal daklozen in Nederland is de afgelopen tien jaar meer dan verdubbeld. Het initiatief om hier door middel van een camping in het Vondelpark aandacht voor te vragen komt er niet.

'Jan Modaal kan meeste huizen niet betalen'

Vandaag, 11:05

Het is voor huizenkopers met een modaal inkomen vrijwel onmogelijk een woning te vinden, constateert hypotheekadviseur De Hypotheker. Vooral voor Jan Modaal is het aantal betaalbare woningen zeer gering.

Zaltbommel vreest gevolgen bodemdaling door gaswinning

Gisteren, 14:24

De bodem rond de Gelderse plaats Brakel, dat tot Zaltbommel behoort, is sinds 2010 ongeveer een centimeter gedaald door gaswinning in het gebied.

BAM en Boskalis onderuit op Damrak

Gisteren, 11:24

De aandelen van bouwer BAM en baggeraar Boskalis zijn vanochtend onderuit gegaan op het Damrak na tegenvallende halfjaarberichten.

Delen middeleeuwse stadsmuur Utrecht blootgelegd

21 augustus, 5:26

Voor het eerst zijn restanten van de oudste fase van de muur gevonden. Dat heeft de gemeente vandaag bekend gemaakt.

Kawneer: Woning R is een samenwerking om innovatieve oplossingen te zoeken

21 augustus, 11:45

In de aanloop naar de Architectenweb Awards 2019 leggen we een aantal vragen voor aan de partijen die de prijzen mede mogelijk maken. Ditmaal: Kawneer.

Ga naar het nieuws-archief