Museumplein Limburg: een droomopdracht voor Shift

25 november 2015, 9:50

In Kerkrade is afgelopen maand Museumplein Limburg geopend. Naar ontwerp van Shift architecture urbanism is aan het bestaande Discovery Center Continium een designmuseum en een omgekeerd planetarium toegevoegd. Architectenweb heeft de plaats in het zuidoosten van Limburg bezocht om het markante gebouwencomplex te bekijken.

Tekst Ronnie Weessies

De Red Dot Design Award wordt weleens versleten voor een ordinaire commerciële prijs. Voor Shift vormde het winnen ervan in 2012 (voor het Clubgebouw van de Universiteit van Tilburg) aanleiding tot een droomopdracht. Hans Gubbels, destijds directeur van Continium, zocht een architect voor het toekomstige museumkwartier en lette daarbij specifiek op winnaars van de genoemde prijs.

Het oorspronkelijke idee was namelijk dat het designmuseum een Red Dot Design Museum zou worden. Shift werd uitgenodigd voor de aanbesteding van het architectonisch ontwerp, het bureau schreef zich samen met Bureau Bouwkunde in en won de selectie.

Een droomopdracht was het niet alleen vanwege de omvang en het belang van het Museumplein, een van de drie provinciale musea van Limburg. Ook in architectonisch en stedenbouwkundig opzicht lag er een grote uitdaging voor het jonge bureau. Shift moest twee instellingen huisvesten in nieuwe gebouwen en deze verbinden met het bestaande museum. En dat op een krappe locatie pal naast het station.

Sterke geometrische volumes
Shift ontwierp een compositie van sterke geometrische volumes, als tegenwicht voor de grillige vorm van het bestaande Continium. Het ‘planetarium inversum’, dat officieel Earth Theatre heet, is ondergebracht in een bol. Designmuseum Cube werd gehuisvest in een kubus, terwijl een opgetild volume in de vorm van een balk functies als kantoren en vergaderruimtes herbergt.

De bol Columbus bestaat uit twee delen. In het onderste gedeelte bevindt zich het Earth Theatre, een cilindrische ruimte waar bezoekers naar beneden kijken om projecties van bijvoorbeeld de aarde en mijnbouw te aanschouwen. Op de verdieping erboven, direct onder het koepelvormige dak, is een 3D-bioscoopzaal gerealiseerd. Oplossingen als spuitwerk tegen het plafond en tapijt op de grond moeten de notoir akoestische problemen met koepelvormige ruimtes voorkomen.

Perfecte kubus
De Cube is een perfecte kubus van 21 x 21 x 21 meter. De gevelbekleding bestaat uit hoekprofielen van staal, die licht variëren qua afmeting, vorm en positie. Er zijn twee ‘sneden’ in de gevel gemaakt; een horizontale aan de bovenkant die zicht biedt op de omgeving en een verticale aan de zuidzijde die de tentoonstellingsruimtes van het designmuseum van daglicht voorziet.

“De opdrachtgever vroeg om een tentoonstellingsmachine, maar het mocht wat ons betreft geen zwarte doos worden”, zegt Thijs van Bijsterveldt, die evenals Harm Timmermans en Oana Rades tot de partners van Shift en de projectarchitecten van het complex behoort. “We wilden ook architectuur maken. Op die manier is een spel ontstaan tussen ruwe materialen en fijne detaillering.”

Dat geldt niet alleen voor het exterieur. De tentoonstellingsruimtes zijn casco en met de installaties in het zicht afgewerkt, maar om de ruimtes op te delen zijn elegante gordijnen ingezet. Het trappenhuis, waar ruw beton overheerst als bouwmateriaal, is optisch aantrekkelijker gemaakt door de trappen ten opzichte van elkaar te verschuiven.

Veel openbare ruimte
De footprint van de nieuwbouw is beperkt gehouden, zodat er veel openbare ruimte rondom ontstaat. De prachtig glimmende zwarte ‘balk’ dient tevens als luifel die reizigers vanaf het station richting het centrum van Kerkrade leidt. Onderweg hebben ze dankzij het vele glas ruim zicht op het entreegebied, de verdiepte patio en de op verschillende niveaus gelegen andere functies.

De openbare ruimte vervult een belangrijke rol binnen het centrale idee van een ‘ontgrensd’ museum, waarbij de traditionele grenzen rond het eigenlijke museum zijn vervaagd of zelfs verdwenen. Mensen die op de trein moeten wachten, kunnen dat bijvoorbeeld in het verdiepte plein of het restaurant van het museum doen. Kerkrade beschikt namelijk niet over een stationsgebouw.

Wie vanaf maaiveldniveau het verdiepte plein betreedt, daalt af in een aarderood gekleurd ondergronds landschap. De rode kleur refereert aan het mijnverleden van de directe omgeving, maar geeft ook aan dat de bezoeker zich bevindt in een zone waar sprake is van ‘verbinding’. De gangen, foyers en andere verbindende ruimtes tussen de verschillende functies zijn voorzien van rode vloeren en wanden.

Drie jaar en een maand
Het project Museumplein Limburg heeft voor Shift exact drie jaar en een maand geduurd, vanaf het eerste contact met de opdrachtgever tot de officiële opening. Dat is op zich al relatief een korte realisatieperiode, maar er was ook nog sprake van complicerende factoren als constante wijzigingen in het Programma van Eisen en een bestaand museum dat beperkt dicht mocht tijdens de bouw.

De bouw heeft iets meer dan een jaar geduurd, de Cube stond zelfs na drie weken al overeind. Volgens Van Bijsterveldt heeft het welslagen van het project deels te maken met de gedrevenheid van het team. “Voor alle betrokken partijen was het een prestigeproject, dus we waren eager om een mooi resultaat te behalen. De openingsdatum gold daarbij als stip op de horizon.”

Daarnaast roemt de architect de opstelling van de opdrachtgever. “We hebben geluk gehad met Hans Gubbels, een bevlogen persoonlijkheid die overal voor open stond. Hierdoor waren we als jong bureau in staat om ons te bewijzen.”

Trefwoorden

ontgrensde museum kerkrade columbus earth theater museumplein limburg museum red dot design award shift architecture urbanism cube design museum

1	Nominaties Schoolgebouw van het Jaar 2025 bekend woensdag, 17 september
2	Gebouw met appartementen van houten modules in Buiksloterham opgeleverd maandag, 15 september
3	JKMM Architects wint prijsvraag voor nieuw architectuur- en designmuseum Helsinki vrijdag, 12 september
4	Rijksmonumentaal tankstation Groningen getransformeerd tot Dudok aan het Diep dinsdag, 16 september
5	Architectenweb symposium: klein maar fijn wonen? dinsdag, 16 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Een winnende transformatie en trage architectuur

22 juli 2024

Nieuw leven voor Campus in Kerkrade

5 februari 2018

KettingHuls wint prijsvraag Atriumterrein Kerkrade

5 juli 2016

Parkstad Limburg wint toerismeprijs

8 april 2016

Shift maakt verwaarloosd pand tot matroesjkahuis

15 maart 2017

Stadspark Kerkrade weer fris na renovatie

15 november 2016

Clubgebouw voor Universiteit van Tilburg

21 juni 2011

Bouw museumkwartier C-City van start

29 oktober 2014

Shift stelt ruimtelijke verkenning op voor museum Batavialand

26 maart 2019

Eerste fase transformatie klooster Oude Dijk afgerond

9 januari 2020

Wooncomplex Domus Houthaven van Shift architecture krijgt veel collectieve faciliteiten

7 december 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Inside Outside, Arons en Gelauff en Office Raumplan winnen tender Strandeiland

Gisteren, 15:13

Een samenwerkingsverband met Inside Outside, Arons en Gelauff architecten en Office Raumplan heeft een tender voor 190 woningen en een ‘buurthub’ op het Strandeiland IJburg in Amsterdam gewonnen.

Expositie in Museum Het Schip belicht vrouwen van de Amsterdamse School

Gisteren, 10:48

De expositie 'Ongekend talent: Vrouwen van de Amsterdamse School' belicht de gevarieerde oeuvres van onder meer architect Margaret Kropholler en beeldhouwer Louise Beijerman, en schenkt aandacht aan de onstuimige wereld waarin deze ontstonden.

Woonwerk Architecten breidt natuurbelevingscentrum uit

Gisteren, 09:50

Het bestaande gebouw aan de rand van de Oostvaardersplassen in Almere werd uitgebreid, gerenoveerd en deels herontworpen om het groeiende aantal bezoekers op te kunnen vangen.

Britse architect Nicholas Grimshaw (85) overleden

17 september, 10:47

Grimshaw is met name bekend van publieke gebouwen en grootschalige infrastructuurprojecten. In Nederland ontwierp hij het bekroonde station Amsterdam Bijlmer Arena (2007) en de Enneüs Heermabrug (2001) in de hoofdstad.

Kabinet koerst op moderne verzorgingshuizen voor ouderen

Gisteren, 13:48

Voor ouderen die niet meer zelfstandig thuis kunnen of willen wonen, maar nog te goed zijn voor verblijf in een verpleeghuis, kan een nieuwe woonvorm komen.

NVM: aandeel buitenlandse kopers op huizenmarkt in vijf jaar verdubbeld

Gisteren, 11:44

Zij kopen nu vaker een woning dan dat zij huren, vanwege de hoge huren en het krappe aanbod.

Netbeheerders lanceren internationale oproep voor verzwaring stroomnet

17 september, 1:28

Het initiatief komt in de vorm van een challenge met de naam LV-NExT.

Vincent Luyendijk verzorgt keynote bij kick-offbijeenkomst Eo Wijersprijsvraag

17 september, 11:55

Op vrijdag 10 oktober vindt in evenementencentrum Papendal in Arnhem de kick-offbijeenkomst voor de dertiende editie van de Eo Wijersprijsvraag plaats.