OKRA: “We moeten toe naar regieplanning”

2 april 2013, 10:53

Grootschalige gebiedstransformatie lijkt momenteel moeizaam te realiseren. Een bureau dat nog steeds transformatieopgaven op grote schaal weet aan te pakken, is OKRA landschapsarchitecten; wel hanteert het een andere strategie om die projecten te benaderen. Daarmee heeft OKRA de afgelopen jaren in het buitenland veel successen geboekt. Architectenweb sprak hierover met landschapsarchitect en partner in het bureau Martin Knuijt.

Tekst: Robert Muis

Als voorbeelden van transformaties op heel grote schaal noemt Knuijt onder meer de plannen voor het Londense stadsdeel Croydon en de aanpak van het centrum van Athene. Voor de laatste heeft OKRA recent de ontwerpwedstrijd gewonnen. Knuijt ziet een verschuiving in strategie, ook bij opdrachtgevers: “In Londen heeft men al enige tijd plannen om van Croydon de ‘Third City’ te maken – een derde stadscentrum, in aanvulling op Westminster en de City of London. Toen de plannen in 2009 van start gingen, geloofde men nog in een grootschalige aanpak. Wij ook." Acupunctuur
"De opdracht was om een nieuw groot stedelijk netwerk te maken, maar wij wilden ook meteen projecten op kleine schaal starten. Dat vonden de opdrachtgevers een leuk idee, maar men keek toch naar het gehele masterplan. Toen de crisis toesloeg werd onze ‘start now’-benadering juist de strategie. Nu worden er veel kleine projecten gestart als katalysator. Dat is een strategie die we ook in Athene gaan toepassen: naast het grote openbare ruimte project een aanpak van acupunctuurprojecten. In die stad is er nu een extreme leegstand. Door kleinschalige projecten aan te pakken, kunnen in de omgeving daarvan eigen initiatieven van bewoners worden gestimuleerd.”

Knuijt benadrukt dat daarvoor wel een goed netwerk noodzakelijk is. Zonder dat kan de omgeving niet profiteren van “de acupunctuur” die men in de stad toepast. “In Londen worden speerpunten aangewezen, ‘the Mayor’s great Spaces’. Men knapt een bepaalde plek op en de plek daarnaast laat men zitten. Daar kunnen we in Nederland iets van leren. In ons land bestaat nog teveel de behoefte om alles aan te pakken; we willen alles netjes hebben. Het is niet erg om delen even te laten voor wat ze zijn. Zeker als je rekent op een spin-off van de speerpunten die je in de stad aanwijst.” Hij heeft echter gemerkt dat men in Engeland minder denkt in netwerken, waardoor de verbeteringen vaak tot de directe locatie beperkt blijven. “Wij zorgen voor een betere aansluiting op de omgeving.”

Lange termijn
Juist door het denken in netwerken en het denken over een lange termijn met een meer open eindbeeld, heeft OKRA de opdracht voor de Atheense binnenstad gewonnen. Het winnende plan ‘One step beyond’ is ontwikkeld door OKRA in samenwerking met Mixst urbanisme en de universiteit van Wageningen. Het plan voorziet in ingrepen waardoor klimaatbeheersing, een verbeterde samenhang van de openbare ruimte en activering van het publieke domein integraal worden aangepakt. Knuijt benadrukt dat het plan voor Athene aangeeft wat er moet worden aangepakt en wat het resultaat moet worden, maar niets tot in detail voorschrijft, waardoor er flexibiliteit in de uitvoering zit.

“Ondanks dat er nu minder geld is, moeten we zorgen dat steden leefbaar en groen zijn. De vraag is hoe je met kleinere projecten de stad kan verbeteren en het stadsgebruik kan intensiveren”, zegt hij. “We ontwerpen feitelijk een toolkit voor de openbare ruimte, waar de opdrachtgever op de langere termijn iets aan heeft. We geven de sleutelcomponenten en stellen de spelregels op." "Je geeft bijvoorbeeld aan dat er een plein moet komen met openheid en schaduwwerking. Maar niet hoeveel bomen er moeten worden geplaatst. Je geeft aan dat de straat een interessante plint moet hebben. Maar je vult niet in dat de straat ernaast ook vol met winkels en horeca moet komen, als die straat niet belangrijk is voor het succes van je idee over het plein. Het is vooral een strategische benadering van een gebied. Een interessant stedenbouwkundig voorbeeld is het Wijnhaveneiland, waar regels voor hoogbouw zijn gesteld.”

Cohesie
OKRA werkt, zo vat Knuijt het samen, met een regieplan: wat wil het bureau met een gebied en hoe kan dat worden bereikt. “Blauwdrukplanning, daar moeten we toch een beetje van af. In een planproces moet je wel een perspectiefbeeld schetsen. Dat is het verleidelijke plaatje voor de opdrachtgever en de investeerder. Maar voor de aanpak moeten we toch meer toe naar regieplanning”, zegt hij. Gaan de initiatieven nu van andere partijen uit? Hij stelt dat OKRA nog wel projecten met grote opdrachtgevers en investeerders heeft, maar verwacht dat er ook meer allianties van verschillende partijen ontstaan. “Er zullen meer initiatieven van onderop komen. Een bijkomend voordeel is dat het voor meer cohesie in een gebied kan zorgen. In Londen werkt men sterk vanuit communities. In Nederland is op een gegeven moment de brede school opgekomen; in Engeland wordt dat vaak nog breder getrokken. Zo’n school, gecombineerd met allerlei buurtfuncties, vormt een belangrijke bouwsteen voor een community. Die kan de kracht hebben om een partij in een opdracht te worden.”

Ejby Kopenhagen
Een mooi voorbeeld van de veranderende benadering van grootschalige gebiedstransformaties vindt hij Ejby Business area aan de rand van Kopenhagen. OKRA heeft voor de transformatie van het zeventig hectare grote bedrijventerrein de competitie gewonnen, samen met CCO, ACT en Smith Innovation. De opdracht is om het doodse terrein te transformeren tot een gebied met breder programma en intensiever gebruik van de buitenruimte. “Het was een wedstrijd met dialoog”, vertelt Knuijt. “Aanvankelijk zocht de jury naar een plan dat een eindbeeld gaf , maar gaandeweg ontdekte de opdrachtgever - Glostrup Komune – dat ze niet het geld en de grond had voor de opgave die ze zichzelf stelde om het hele gebied aan te pakken. Vroeger zou de gemeente proberen de grond van private partijen te kopen. Nu besluit men het gebied stapsgewijs te transformeren en op het moment dat het nodig is in dialoog te gaan met de partijen die de grond bezitten. Aangezien de spelregels in ons regieplan zijn gedefinieerd, weten alle betrokkenen wat wel en niet kan, zonder dat de precieze uitkomst bekend is.”

Trefwoorden

okra landschapsarchitecten binnenstedelijk athene transformatie croydon binnenstedelijke gebieden groot brittannië gebiedsontwikkeling denemarken londen griekenland kopenhagen ejby transformatie gebieden

1	Nominaties Schoolgebouw van het Jaar 2023 bekend maandag, 18 september
2	Hoogwaardig blok met sociale huurwoningen voor Leidsche Rijn Centrum vrijdag, 22 september
3	Architectenweb symposium: ontwerpen in analogie met het bestaande woensdag, 20 september
4	Echte architecten dinsdag, 19 september
5	Voormalig garagepand aan Scheldeplein Amsterdam gerenoveerd en uitgebreid dinsdag, 19 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Het Grote Transformatiecongres is uitverkocht

4 april 2013

Video: plannen OKRA voor Athene

14 maart 2014

'Provinciale regie winkelpanden noodzakelijk'

21 mei 2013

OKRA transformeert stationsomgeving Kingston

28 juli 2016

Nederlandse bureaus maken plan voor Kreuzberg

19 mei 2014

Rijksbouwmeester: Nederland is uitgebouwd

23 september 2013

Vernieuwing centrum Athene gaat van start

14 februari 2014

Grote opdracht in Londen voor OKRA

9 juli 2015

SVP ontwerpt Campus Plaza in Wageningen

12 februari 2014

Glastuinbouwgebied wordt 'oorspronkelijk' landschap

15 april 2013

'Leegstaande gebouwen naar gemeente'

18 november 2013

'Nederland bouwt lukraak kantoren'

22 april 2013

OKRA en Urhahn winnen prijsvraag Londen

13 juli 2009

Team OKRA ontwerpt waterpark in Cork

26 juni 2012

Grote transformatie voor Jaarbeursplein Utrecht

3 januari 2013

OKRA wint prijsvraag in Athene

28 februari 2013

OKRA wint prijsvraag bedrijventerrein Kopenhagen

22 januari 2013

Cutty Sark Gardens in Greenwich opgeleverd

27 juli 2012

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Benthem Crouwel wint prijsvraag voor herontwikkeling deel Praags plein

22 september, 3:41

Op het zogeheten vierde kwadrant van Vítezné Námestí (wat in het Nederlands valt te vertalen als Victorieplein) verrijst voor 100.000 vierkante meter aan nieuwe functies, waaronder woningen, kantoren en een cultuurcentrum.

'Reis naar Nieuw Zeeland' beloond met tweede Eo Wijers-regioprijs

22 september, 2:32

Het ontwerpteam van Bureau B+B urbanism and landscape architecture, RO&AD Architecten en Buiting Advies is gekozen tot regiowinnaar Midden-Zeeland van de Eo Wijersprijs.

Hoogwaardig blok met sociale huurwoningen voor Leidsche Rijn Centrum

22 september, 12:14

Dankzij een prefab bouwsysteem, een basisopzet vanuit drie plattegronden en extra aandacht voor de geveldetaillering wisten BureauVanEig en Zecc Architecten een hoogwaardig blok met betaalbare woningen te realiseren.