Kaart pga-cirkels

'Aardbevingen kunnen leiden tot nieuwe architectuur'

19 mei 2015, 11:26

Over het aantal gebouwen dat versterkt of gesloopt moet worden zijn de deskundigen nog niet uit, zeker is wel dat het gaswinningsgebied in de provincie Groningen aan de vooravond staat van een enorme bouwopgave. Architectenweb probeerde alvast een glimp van de toekomst op te vangen en bezocht in het Hoge Noorden een symposium over aardbevingsbestendig bouwen. De nog te realiseren Energy Academy Europe bleek alvast van gedaante te zijn veranderd.

Tekst Ronnie Weessies

Blij zullen de inwoners van Groningen er niet mee zijn, maar in hun provincie is sprake van een uniek type aardbeving. Anders dan bij de meeste bevingen elders in de wereld bevindt de bron van de schokken zich op vrij korte afstand van het aardoppervlak. Hierdoor ontstaan korte en hevige trillingen die veel schade kunnen aanrichten aan de ‘stijve’ gebouwenvoorraad van Stad en Ommeland.

De Schaal van Richter is eigenlijk niet het juiste meetmethode voor de Groningse bevingen, zo maakte Margot Philippart van de gemeente Groningen duidelijk tijdens het symposium. De zwaarste schok tot nu toe, die bij het dorp Huizinge in augustus 2012, geldt met 3,6 volgens Richter als ‘licht’. De zogeheten grondversnelling, uitgedrukt in pga, geeft de beving echter veel meer impact. Bovendien loopt de pga-schaal snel op, waardoor een iets zwaardere beving veel grotere gevolgen kan hebben.

De Groninger gebouwen met hun dunne muren en metselwerk zijn niet berekend op zulke schokken en daarbij staan ze ook nog op een slappe ondergrond. Kennis uit andere aardbevingsgebieden kan vanwege het bijzondere type beving niet een-op-een worden overgenomen en het duurt nog wel enige jaren voor een studie naar de specifieke Groningse situatie is afgerond. De daaruit voortvloeiende aanpassing van de Europese norm (Eurocode 8) laat vanzelfsprekend nog langer op zich wachten.

Tot die tijd moet de Nationale Praktijkrichtlijn NPR 9998 houvast bieden voor aardbevingsbestendig bouwen in het gaswinningsgebied. Op het symposium bleek nog maar eens hoe wordt uitgezien naar komend najaar, wanneer de definitieve versie van deze NEN-richtlijn wordt verwacht. Omdat het aan kennis en duidelijkheid ontbreekt, is iedereen aan het zoeken naar methoden om aardbevingsbestendig te bouwen. Dat levert wel weer aardige en soms spannende visies op.

Constructie naast de woning
Architect Tjeerd Jellema van De Zwarte Hond presenteerde een alternatieve aanpak voor het versterken van huizen. In plaats van een inwendig stalen frame te plaatsen, die ook dwars door de woonvertrekken steekt, bedacht hij een versterkende constructie naast de woning. Niet alleen beperkt deze de overlast en het verlies van woongenot voor de bewoners, ook wordt er extra ruimte gecreëerd, die bijvoorbeeld kan dienen als (energieleverende) kas of serre.

Er bestaan al de nodige algemeen aanvaarde uitgangspunten voor de bouwopgave in het aardbevingsgebied. Om een aantal te noemen: gebouwen worden flexibeler, zijn bij voorkeur symmetrisch, hebben een eenvoudige grondvorm en beschikken over zo weinig mogelijk massa. Ook bij de NAM en het Centrum Veilig Wonen worden deze criteria gehanteerd.

Om scheuring van het metselwerk tegen te gaan, pleit Jellema ervoor dit los te maken van de verdiepingsvloeren, regelmatige dilataties te plaatsen en (esthetisch verrijkende) details te ontwikkelen die schade aan het materiaal helpen voorkomen. Dit alles kan volgens hem zelfs leiden tot een nieuwe architectuur: “Misschien zijn we wel in staat een Groninger School te creëren”, zei de architect.

Nieuwbouwprojecten
De Zwarte Hond duidt nieuwbouwprojecten in het noorden van het land tegenwoordig aan met pga-waardes, ontleend aan de officiële kaart van ‘pga-cirkels’. Hoe dichter een gebouw zich bij epicentrum Loppersum (pga-waarde 0,42) bevindt, des te hoger het getal. Zo geldt voor het hoofdkantoor van GasTerra in de stad Groningen als waarde 0,20 en is dat voor het gebouw van Groningen Seaports in Delfzijl gesteld op 0,30.

Dat doet het bureau niet voor niets, want het is al meerdere keren geconfronteerd met noodzakelijke aanpassingen van een ontwerp in verband met de aardbevingsbestendigheid. Ook Broekbakema en pvanb architecten kunnen erover meepraten; zij hebben het ontwerp voor de Energy Academy op de Zernike-campus in Groningen om deze reden compleet moeten herzien.

Om het eerste ‘zero emission’-onderwijsgebouw ter wereld ook ‘shockproof’ te maken, zijn tal van maatregelen getroffen. Wat als eerste in het oog springt, is dat het gebouw niet bepaald symmetrisch is, wat dus wel wenselijk zou zijn in de Groningse situatie. In plaats van de constructie op te knippen in losse componenten, hebben de architecten dit manco opgelost door de bouwdelen via het atrium te verbinden met bruggen die beweging kunnen opvangen.

Het complex is ook op andere plaatsen voorzien van constructieve en bouwkundige smeermiddelen om het geheel flexibeler te maken. Constructieprincipes waren leidend in het vernieuwde ontwerp, vertelde architect Paul van Bussel. De kernen zijn ‘opgelost’ door de vaste kernwanden te vervangen door strategisch geplaatste wanden er omheen die voor stabiliteit zorgen.

Deze ingreep zal minder in het oog springen dan het vervangen van beton door het veel flexibeler hout als materiaal waaruit de gevelvinnen zijn opgetrokken. Ook is in plaats van een vliesgevel een gevel ontworpen die bestaat uit losse glaselementen.

‘Damage limitation’
Door alle aanpassingen duurde het ontwerpproces ongeveer driekwart jaar langer en valt het project duurder uit. Groningen krijgt er volgens Van Bussel echter een gebouw voor terug die kwalitatief beter zal zijn dan volgens de NPR 9998 wordt vereist. In plaats van ‘nearly collapse’, waarbij net voldoende overeind blijft staan zodat gebruikers zichzelf in veiligheid kunnen brengen, gaat het ontwerp voor de Energy Academy uit van ‘damage limitation’, zodat het complex kan worden hersteld.

Komende donderdag vindt de officiële bouwstart van de Energy Academy plaats. Voor donderdag 17 september staat een tweede editie van het symposium aardbevingsbestendig bouwen gepland.

Trefwoorden

groningen abt?wassenaar seismisch advies pvanb architecten broekbakema aardbeving de zwarte hond wassenaar ingenieurs

1	MVRDV en Mecanoo bij finalisten in architectuurcompetitie voor ‘landmark’ woensdag, 7 mei
2	Cityförster en Atelier Gram ontwerpen woontoren met collectieve voorzieningen voor Tirana woensdag, 7 mei
3	Tijdelijke remise Museumtramlijn Amsterdam met verrassende ornamentiek dinsdag, 6 mei
4	Evenwichtige woonomgeving op voormalig fabrieksterrein Van Besouw Goirle dinsdag, 6 mei
5	Architectenweb organiseert Avond met De Zwarte Hond woensdag, 7 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Broekbakema benoemt twee associate partners

31 januari 2020

Alders versnelt versterking Groningse huizen

2 november 2016

CVW start vervanging Groningse schoorstenen

17 augustus 2015

Bouw eerste bevingsbestendige dijk begonnen

13 december 2016

Aardbevingsbestendig conservatorium opent deuren officieel

14 februari 2018

Wiebengacomplex kan straks schok verdragen

11 juni 2015

Bouw aardbevingsbestendig huis van start

22 juli 2015

Architectenpool en 'witboek' voor aarbevingsgebied Groningen

16 februari 2018

Bögl vs. Vos: welk onderwijsgebouw is het gezondst?

8 september 2015

Geld voor aardbevingbestendige houtskeletbouw

20 mei 2015

Versterking nodig voor 1450 Groningse panden

7 december 2016

Vakantiehuis Zwarte Hond op Schiermonnikoog

7 juli 2015

Bouw Energy Academy Europe van start

26 mei 2015

PvdA: zwartboek over herstel bevingsschade

16 juni 2016

Miljoenen in bevingsbestendige dijk Groningen

10 juni 2016

Kamp: versterking huizen Groningen onderschat

9 maart 2017

Huizenwaarde Groningen 954 miljoen gedaald

14 maart 2016

Arbiter voor geschillen over bevingsschade

4 november 2015

290 miljoen voor versterking scholen Groningen

7 juni 2016

'Cijfers NAM over hulp na beving niet juist'

13 november 2015

Definitief ontwerp Zernikeborg gepresenteerd

4 december 2015

Maatregelen woningmarkt Groningen bezien

21 mei 2015

Huis minder waard, dan moet NAM betalen

3 september 2015

Gronings huis nagebouwd op triltafel Italië

10 augustus 2015

Centrum voor aardbevingsbestendig bouwen geopend

26 september 2017

Duurzaamste onderwijsgebouw van Nederland klaar

27 oktober 2016

Plan voor Gronings bouwinnovatiecentrum

14 oktober 2015

'Leefbaarheid aardbevingsgebied verslechterd'

22 januari 2016

Opkoopregeling woningen Groningen van start

13 februari 2018

Earthquake Monument in Groningse kerk

28 juli 2015

Kamp akkoord met omkeren bewijslast Groningen

16 november 2015

NAM moet waardedaling voor verkoop vergoeden

23 januari 2018

Upgrade stadhuis Assen klaar

28 mei 2015

Symposium bouwen voor extreme krachten

4 april 2016

Versterking huizen Groningen moet veel sneller

27 juni 2018

Station Groningen wordt ingrijpend vernieuwd

26 januari 2015

'Bevingen Groningen lijken op watersnoodramp'

24 november 2014

'Bewoners willen weg uit aardbevingsgebied'

24 januari 2014

'NAM moet alle huizen bevingsproof maken'

1 november 2013

Jeroen de Willigen stadsbouwmeester Groningen

23 oktober 2014

'Erken Groningen als aardbevingsgemeente'

17 december 2014

Aardbevingen: meer huizen bescherming nodig

20 april 2015

Kamp wil meer verwarming via restwarmte

2 april 2015

NAM koopt nieuwe testwoningen

10 september 2014

Wallage wil Rijksdienst Aardbevingsschade

3 december 2014

NAM biedt woningeigenaren oplossing

8 september 2014

Arcadis wint contract NAM in Groningen

16 oktober 2014

NAM inspecteert 120 Groningse scholen

23 februari 2015

Geld voor leefbaarheid en economie Groningen

17 januari 2014

Bevingen vertragen bouw Groninger Forum

12 februari 2015

Vijftig miljoen voor stad Groningen

9 februari 2015

Veel monumenten beschadigd door bevingen

28 november 2013

Groningen blij met coördinator Hans Alders

4 mei 2015

Gesteggel over rijksdienst huizen Groningen

13 januari 2015

Aardbevingsscan voor Groningse gebouwen

2 mei 2013

'Versterking Groningse gebouwen duurt in dit tempo nog twintig jaar'

3 september 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Video: het MIX-paviljoen in zijn groene omgeving

8 mei, 3:24

Het omliggende landschap maakte integraal deel uit van het ontwerp, dat MIX architectuur voor zijn kantoor maakte. Na een paar jaar begint dat landschap te groeien en bloeien; Stijn Poelstra legde het paviljoen met landschap vast in een video.

De Hemelse Tuin van Studio Valkenier is een veelzijdige stadslandbouwboerderij

8 mei, 1:41

In Amsterdam-Oost heeft Studio Valkenier een voormalige kinderboerderij getransformeerd tot een educatieve, duurzame en inclusieve stadslandbouwboerderij voor iedereen : De Hemelse Tuin.

Gevel Sombra-paviljoen door MVRDV beweegt mee met de zon

8 mei, 10:51

Op de tentoonstelling Time Space Existence in Venetië opent zaterdag het Sombra-paviljoen. De gevel van het door MVRDV ontworpen paviljoen beweegt mee met de zon; de panelen openen of sluiten zich afhankelijk van de stand van het hemellichaam.

Het Nederlands paviljoen in Venetië als inclusieve sportbar

8 mei, 10:16

Hoe kan architectuur sociale normen uitdagen en ruimten creëren voor nieuwe vormen van samenleven? Dat is de vraag die het Nieuwe Instituut stelt met ‘Sidelined: A Space to Rethink Togetherness’, de inzending voor de Architectuurbiënnale in Venetië.

Woningcorporaties dreigen met juridische stappen om kabinet aan afspraken te houden

8 mei, 4:20

Het bevriezen van de huren van sociale huurwoningen heeft grote gevolgen juist voor woningzoekenden en huurders, stelt vereniging voor woningcorporaties Aedes.

Kamernet: studentenkamer is ruim zes procent duurder dan vorig jaar

8 mei, 12:27

Amsterdam is de duurste studentenstad om in te wonen.

Herstel ‘onveilige’ vloer waterschapskantoor kost ruim tien miljoen

8 mei, 11:24

Het Waterschap Rijn en IJssel heeft besloten alle vloeren van het hoofdkantoor in Doetinchem te renoveren, omdat ze onveilig zouden zijn.

Nationale Parken: kabinet laat ons vallen met schrappen financiering

7 mei, 4:18

De Nationale Parken vinden dat het kabinet “alle grenzen van redelijkheid en fatsoen overschrijdt” door de financiële bijdrage vrijwel volledig in te trekken.

Aedes: zo’n 140 corporaties schrappen investeringen

6 mei, 4:59

Meer dan de helft van de woningcorporaties moet een deel van de investeringen schrappen als gevolg van de huurbevriezing die het kabinet heeft aangekondigd. Dat verwacht corporatiekoepel Aedes.