Architectuurbiënnale van Venetië – Elements of Architecture

10 juni 2014, 18:37

Zaterdag 6 juni opende de 14^e editie van de Architectuurbiënnale van Venetië. Curator Rem Koolhaas heeft deze editie van de biënnale de titel ‘Fundamentals’ gegeven. In de hoofdtentoonstelling wordt de geschiedenis van de bouwkundige elementen van de architectuur gepresenteerd. Architectenweb reisde af naar Venetië en doet verslag.

Op de biënnale dit jaar neemt de tentoonstelling ‘Elements of Architecture’ letterlijk en figuurlijk een centrale plaats in. Letterlijk omdat de tentoonstelling in het centrale paviljoen in de Giardini te zien is, figuurlijk omdat de tentoonstelling het dichtst komt bij de fundamenten van de architectuur – het overkoepelende thema van de biënnale.

Onder leiding van curator Rem Koolhaas hebben groepen Harvard-studenten zich de afgelopen jaren gebogen over de elementen waar gebouwen uit opgebouwd zijn: ramen, balkons, deuren, enzovoorts. Anderhalf jaar geleden testte Koolhaas een allereerste versie van deze tentoonstelling in het Schieblock, op de biënnale is het indrukwekkende eindresultaat te zien.

Vijftien elementen
‘Elements of Architecture’ gaat in op de geschiedenis van vijftien elementen. De ruimte die ingericht is rond de ‘haard’ is een goed voorbeeld van hoe de elementen zijn bekeken. Ooit was het niet meer dan een vuurplaats, later werd het de bekende open haard of kachel, maar tegenwoordig is de sociale en praktische functie van de haard volledig verspreid, zelf tot buiten het huis. Zo zijn energiecentrales te zien als grote, gemeenschappelijke haarden voor grote groepen huishoudens en zijn in huis zelf bijvoorbeeld een oven, verwarming en thermostaat te zien als onderdelen van de ‘haard’.

Per element wordt in de tentoonstelling een ander verhaal verteld. Koolhaas heeft er daarbij voor gekozen vooral de onderbelichte kanten van de geschiedenis van de elementen te laten zien. Een poging om steeds de volledige geschiedenis te vertellen is gelukkig niet gedaan, daarvoor wordt overal verwezen naar de bijbehorende publicatie. In de tentoonstelling worden alleen de meest inspirerende onderdelen van het onderzoek getoond. Als het over het balkon gaat worden bijvoorbeeld balkonscènes van politieke leiders van over de hele wereld gepresenteerd. Als het over daken gaat wordt ingezoomd op de opbouw van traditionele Chinese dakconstructies.

Een fascinerend onderdeel van de tentoonstelling wordt gevormd door de verzameling toiletpotten die de geschiedenis hiervan in de afgelopen anderhalve eeuw verbeelden. Minstens zo evocatief is de presentatie van de ontwikkeling van de hellingbaan en pogingen om onder hellingen te wonen. Een 1:1 model van een in de jaren ’70 ontworpen woonkamer met verschillende hellingbanen is door de bezoekers uit te testen.

Verlaagd plafond
In de grote zaal middenin het paviljoen die hier achter ligt, draait een speciaal voor de tentoonstelling gemaakte film. Aan de hand van een ongelofelijke hoeveelheid hele korte fragmenten laat deze film zien welke rol de in de tentoonstelling besproken vijftien elementen in speelfilms hebben. De film geeft een fascinerend beeld van hoe de elementen in het dagelijks leven worden gebruikt en hoe er in de speelfilms verhalen omheen gebouwd worden. Ieder element wordt op talloze manieren gebruikt, regelmatig ook voor zaken waar die niet voor bedoeld is. Een geweldige introductie op de tentoonstelling.

Voor de uitgang (en de ingang) start ‘Elements of Architecture’ met een vergelijking tussen de beschilderde koepel van het tentoonstellingspaviljoen zelf en een modern verlaagd plafond met alle bijbehorende installaties dat onder de koepel is gehangen. Voor het effect is een enorme hoeveelheid installaties boven het verlaagde plafond gemonteerd. In de begeleidende tekst wordt geconstateerd dat de hoeveelheid ‘verloren’ ruimte die een verlaagd plafond met zich meebrengt gigantisch is en dat het verlaagde plafond de architectuur een grote potentiele zeggingskracht – via bijvoorbeeld de draagconstructie en schilderingen – heeft ontnomen. Voor de 21^e eeuw verwacht Koolhaas met zijn studenten nieuwe combinaties tussen beide modellen die de voordelen van beide combineren.

Boek
Het volledige onderzoek naar de ‘Elements of Architecture’ is gevat in vijftien boekjes, ontworpen door Irma Boom, die individueel of gezamenlijk te koop zijn op de biënnale. De boekjes zijn in uitvergrote vorm overal op de tentoonstelling door te bladeren en vormen een twee-eenheid met de tentoonstelling zelf. Eind augustus zal bij Rizzoli een enkel boek over de ‘Elements of Architecture’ verschijnen. Een must-read voor architecten en over enkele jaren waarschijnlijk onderdeel van het curriculum van verschillende architectuuropleidingen.

‘Elements of Architecture’ gaat over de geschiedenis van bouwkundige elementen, over de technische en maatschappelijke ontwikkelingen waar ze uit voortkomen. Daarmee gaat de tentoonstelling wel over architectuur, maar niet over het architectonisch ontwerp dat alle losse elementen met elkaar verbindt. Ook de rol van de architect wordt niet belicht. Op de biënnale voelt dat echter niet als een gemis. De inhoudelijke beperking houdt de tentoonstelling gefocust. Het architectonisch ontwerp kan wellicht in een volgende biënnale weer belicht worden.

Geen drie maar zes maanden
De Architectuurbiënnale van Venetië start normaal gesproken in september en duurt dan drie maanden. Op verzoek van curator Rem Koolhaas is deze veertiende editie van de biënnale drie maanden eerder begonnen, om zo in totaal zes maanden te kunnen duren – tot en met 23 november 2014. Volop gelegenheid om de biënnale te bezoeken dus.

De biënnale is dagelijks geopend van 10:00u ’s ochtends tot 19:00u ’s avonds. Om de twee grote tentoonstellingen en het gros van de landenpaviljoens te kunnen bekijken is het raadzaam tenminste twee dagen uit te trekken.

1	Bouw 741 woningen in Max Euwe Kwartier Rotterdam gestart donderdag, 19 december
2	2024: van de nieuwe Omgevingswet tot het Bal der Verbeelding maandag, 23 december
3	2024: een overzicht van alle prijzen maandag, 23 december
4	Fijne feestdagen, en een mooi, gelukkig en succesvol 2025! maandag, 23 december
5	AGC introduceert onafhankelijk gevalideerde EPD-generator donderdag, 19 december

Gerelateerde nieuwsberichten

Architectuurbiënnale van Venetië – landenpaviljoens

10 juni 2014

Rotterdam is volledig eigenaar Schiekadeblok

7 september 2015

Nederlands paviljoen Architectuurbiënnale in teken van Work, Body, Leisure

21 september 2017

Nederlands biënnalepaviljoen Venetië geopend

11 mei 2015

'Rem Koolhaas invloedrijkste cultuurdrager'

15 oktober 2015

Open Oproep Architectuurbiënnale Venetië

2 december 2015

Aravena curator architectuurbiënnale Venetië

20 juli 2015

Architectuurbiënnale van Venetië – Monditalia

10 juni 2014

Boek: Elements of Architecture

26 november 2014

Wijdlopige avond met Koolhaas over platteland

29 april 2016

Architectuurbiënnale trekt 228.000 bezoekers

24 november 2014

Architectuurbiënnale van Venetië – Monditalia

10 juni 2014

Jaap Bakema centraal in Biënnalepaviljoen

22 januari 2014

Architectuurbiënnale van Venetië – landenpaviljoens

10 juni 2014

Video: Architectuurbiënnale van Venetië

6 juni 2014

Koolhaas curator Architectuurbiënnale Venetië 2014

8 januari 2013

Crimson medecurator Brits biënnalepaviljoen 2014

2 augustus 2013

Programma Biënnale van Venetië gepresenteerd

12 maart 2014

Thema Architectuurbiënnale 2014: Fundamentals

25 januari 2013

Shortlist exposities Biënnale Venetië 2015

3 april 2014

OMA ontwerpt Chinees paviljoen Venetië

21 april 2015

'Koolhaas kondigt einde eigen hegemonie aan'

11 juni 2014

AMO zoekt architecten voor platform Venetië

2 oktober 2014

Dirk van den Heuvel: Bakema’s vragen opnieuw stellen

11 juni 2014

Nederlands biënnalepaviljoen Venetië in teken van BLUE

22 december 2015

Video: 'Open: a Bakema celebration'

11 juli 2014

TIAFF Light: documentaire ‘REM’ op 20 september in Tilburg

23 augustus 2018

Verloting: gesigneerd exemplaar Elements of Architecture

24 september 2018

HNI wil andere stemmen laten klinken in het Nederlandse paviljoen

13 april 2021

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Bouw 741 woningen in Max Euwe Kwartier Rotterdam gestart

19 december, 4:37

In het Brainpark Rotterdam is gisteren, 18 december, de bouw van de eerste 741 woningen in het Max Euwe Kwartier gestart. Het gaat om 430 huurwoningen in het middensegment en 311 huurwoningen in het hogere en topsegment.

Bouw 92 meter hoge Victoriatoren in Eindhoven gestart

19 december, 11:41

In Eindhoven is gestart met de bouw van de Victoriatoren. De 92 meter hoge toren, die komt te staan aan het in aanleg zijnde Victoriapark nabij het PSV-stadion, biedt ruimte voor 369 appartementen.

Anne Schroën: aantal BNA-lidmaatschappen terug op oude niveau

19 december, 10:38

Na een enorme leegloop van leden vorig jaar zijn er dit jaar minstens vijftig leden bijgekomen, plus nog eens vijftig bureaus die een proeflidmaatschap hebben afgesloten, vertelt de BNA-directeur aan Architectenweb.

Groosman en Voids winnen selectie deelplan Beekhof in Stadsoevers Roosendaal

18 december, 12:29

Een samenwerkingsverband met Groosman en stedenbouwkundig bureau Voids is geselecteerd voor het deelproject Beekhof in de nieuwe wijk Stadsoevers in Roosendaal.