Jaaroverzicht 2008 - Veelbesproken zaken

24 december 2008, 11:53

Het lijkt geen fijn jaar voor de Nederlandse architectuur te zijn geweest, gezien de thema’s die 2008 beheersten. De problemen van met name jonge architecten met (gemeentelijke) aanbestedingen kwamen aan het licht, evenals de kredietcrisis die in de bouw al langere tijd sluimerde. Dan was er ook nog De Brand in de faculteit Bouwkunde van de TU Delft.

Het nieuwsjaar begon in Steenwijk, waar de gemeente de sloop afdwong van de zogenoemde ecowoning. De gemeente beriep zich op het argument dat bouwer Jan Husslage zich niet aan de regels had gehouden, maar met name de druk van klagende omwonenden lijkt een doorslaggevende rol te hebben gepeeld.

Ondanks steun van toenmalig Rijksbouwmeester Mels Crouwel en andere prominenten kon Husslage niet voorkomen dat zijn zelfgebouwde woning van hergebruikte materialen tegen de vlakte ging. Kees van der Hoeven (Architectenwerk en columnist van Architectenweb Magazine) plaatste na het besluit van de rechter een rouwadvertentie voor het Wilde Wonen. Ook een gebouw waar heel architectonisch Nederland fijne herinneringen aan bewaart, stierf een wisse dood. Op 13 mei werd de faculteit Bouwkunde van de TU Delft in de as gelegd, nadat er door een gesprongen waterleiding kortsluiting was ontstaan. Wonderwel overleefden veel monumentale maquettes, stoelen en boeken de vuurzee.

Misschien was het een geluk bij een ongeluk dat de brand het onderkomen van een architectuurinstelling trof. Voor vele architecten is het een droom om een opvolger voor het gebouw van Van den Broek en Bakema te ontwerpen.

In september lanceerde minister Ronald Plasterk de ideeënprijsvraag Building for Bouwkunde. De winnaar wordt half januari 2009 bekend gemaakt.

Nieuwe levensadem is ook gewenst voor veel gebouwen uit de religieuze hoek. Zo neemt het aantal leegstaande kerken drastisch toe en zijn er grote problemen met het onderhoud van monumentale religieuze gebouwen. Mede daarom was 2008 uitgeroepen tot het Jaar van het Religieus Erfgoed.

Er werd een strategisch plan voor het behoud en de revitalisering van religieus erfgoed gelanceerd, een fonds in het leven geroepen en een prijsvraag voor het beste herbestemmingsplan georganiseerd. De Onze Lieve Vrouw van Lourdeskerk in het Noord-Hollandse Zuidermeer kreeg van de drie winnende projecten het meeste geld uitgekeerd: 100.000 euro. Hoog op de agenda stond ook de ‘verrommeling’ van het landschap. Het kabinet nam de aanpak ervan op in de dit jaar gepresenteerde Architectuurvisie en 46 organisaties tekenden het Akkoord van Apeldoorn, waarmee ze onderschrijven dat landschap visueel aantrekkelijker moet worden en dat cultuurhistorische waarden behouden blijven.

Een ander belangrijk onderdeel van de Architectuurvisie is het stimuleren van particulier opdrachtgeverschap. Steeds meer gemeenten geven bewoners een stem in de bouw van hun eigen huis, maar Almere is de grote voortrekker. Tot 2030 geeft de stad jaarlijks duizend kavels vrij aan particuliere huizenbouwers.

De eerste wijk die grotendeels in particulier opdrachtgeverschap wordt ontwikkeld, is inmiddels in aanbouw: het Homeruskwartier. Daarnaast kunnen geïnteresseerden in particulier opdrachtgeverschap vanaf voorjaar 2009 een cursus volgen: ikbouwmijnhuis.

Europees aanbesteden
Het heetste hangijzer dat in de Architectuurvisie is opgenomen, betreft Europees aanbesteden. Met name jonge architecten hebben last van de vaak hoge en soms onredelijke eisen die opdrachtgevers als gemeenten stellen. Zo voldoen ze meestal niet aan de vereiste omzet en omvang van opdrachtenportefeuille.

Een en ander kwam tot uitbarsting bij de aanbestedingsprocedure voor het nieuwe gemeentehuis van Westland (Zuid-Holland). Liefst zeven van de twaalf architecten trokken zich terug vanwege de nogal royale invulling die de gemeente gaf aan het begrip schetsontwerp. Er moesten 3D-visualisaties, maquettes en een financiële prognose op tafel komen.

Atelier Kempe Thill had op dat moment al een rapport rondgestuurd, waarin het bureau pleit voor een autoriteit die zorg draagt voor aanbestedingen. Minister Plasterk ziet echter ‘geen aanleiding’ voor het instellen van zo’n organisatie. Wel gaat Rijksbouwmeester Liesbeth van der Pol een leidraad maken voor Europees aanbesteden.

De BNA start per 1 januari een meldpunt voor ervaringen, klachten of opmerkingen over Europees aanbesteden. Daarnaast pleit de organisatie voor de instelling van een kennisinstituut. Ook is ze met de resultaten van een enquête over de aanbestedingsregels naar de NMA gestapt. D66 pleit weer voor een Europees onderzoek naar deze regels.

De gemeente Utrecht maakte ook slechte reclame bij de aanbesteding van de nieuwe Bibliotheek op het Smakkelaarsveld. Ze wees aanvankelijk Rapp+Rapp aan als winnaar, maar na een hertelling van VMX architecten bleek dat dit bureau op basis van de puntentelling had moeten winnen.

Nadat de gunning werd herzien, stapte Rapp+Rapp naar de rechter, ook omdat de ‘nieuwe winnaar’ niet aan de voorschriften in de aanbesteding zou hebben voldaan. Op 9 januari zal de voorzieningenrechter uitspraak doen in deze zaak.

In het najaar werd het voor iedereen duidelijk dat het in financieel opzicht de verkeerde kant op gaat. Ook in de bouwsector wordt noodweer voorvoeld. In Nederland klinken vooral alarmbellen vanuit de woningbouw, maar volgens TNO mag ook in de utiliteitsbouw vanaf 2010 een forse terugval verwacht worden.

Van Nederlandse bouwprojecten is bekend dat er bij Blauwestad in Oost-Groningen, het Eemplein in Amersfoort en het nieuwe stadion van Haarlem grote problemen zijn. Ook hebben de grote steden om financiële hulp gevraagd ter voorkoming van stagnatie van de bouw. Wereldwijd zijn al verschillende projecten stilgelegd, ook in bouwparadijs Dubai.

Na al die regen toch nog enige zonneschijn: in 2008 werd voor het eerst een architectuurmunt geslagen, Nederland kreeg met projecten van UNStudio, West 8, OMA en landschapsarchitect Piet Oudolf weer voet aan de grond in New York en de Amsterdamse grachtengordel werd voorgedragen als werelderfgoed.

Jaaroverzicht in thema's:

Klik [hier] voor de meest besproken zaken.

Een overzicht van de belangrijkste prijzen is [hier] te vinden.

Een overzicht van overleden prominenten vindt u [hier].

1	Een houten villa genesteld in het bos donderdag, 21 november
2	Realisatie omvangrijk houten gebouw van Nudus voor Havenbedrijf Rotterdam stap dichterbij woensdag, 20 november
3	Museum Kruithuis ’s-Hertogenbosch officieel geopend na zorgvuldige transformatie dinsdag, 19 november
4	Sereen toevluchtsoord hoog boven de stedelijke drukte woensdag, 20 november
5	Happel Cornelisse Verhoeven presenteert ontwerp renovatie Algemene Rekenkamer donderdag, 21 november

Gerelateerde nieuwsberichten

Utrecht kiest opnieuw voor Rapp+Rapp

15 oktober 2009

Nieuwe juryvoorzitter voor Bibliotheek Utrecht

23 januari 2009

Voordracht grachtengordel als werelderfgoed

5 december 2008

OMA onthult ontwerp woontoren New York

11 september 2008

Landschap centraal in Triënnale Apeldoorn

8 april 2008

Drie kerken winnen prijsvraag VSBfonds

9 december 2008

Nieuw stadion Haarlem op losse schroeven

10 oktober 2008

Grote rol voor architectuur bij Hudsonviering

24 september 2008

Steeds meer opdrachten Europees aanbesteed

20 november 2008

‘Nederlands’ huis in New York gerestaureerd

31 juli 2008

Tweede Kamer in debat over architectuurvisie

8 oktober 2008

'Contraproductieve werking' aanbestedingsregels

6 augustus 2007

Meer privégeld voor bedrijventerreinen

21 november 2008

Gebouw TU Delft volledig verwoest

14 mei 2008

Rijksbouwmeester maakt leidraad aanbesteden

9 oktober 2008

Half miljoen voor restauratie Sint-Jan

17 maart 2008

Faculteitsgebouw TU voldeed aan voorschriften

20 mei 2008

Triënnale Apeldoorn van start

11 juni 2008

Toch geen noodplan voor woningmarkt

4 december 2008

Veel maquettes en stoelen TU Delft gered

14 mei 2008

UNStudio onthult beelden Five Franklin Place

5 mei 2008

Nederland moet nu aan de slag voor Spelen

4 juni 2008

Blauwestad begint charmeoffensief

23 december 2008

Rotterdam gaat stagnatie bouwprojecten te lijf

13 november 2008

Branchevereniging NVB waarschuwt leden

1 december 2008

Extra geld behoud Limburgs religieus erfgoed

3 juli 2008

Veel aandacht voor religieus erfgoed in 2008

13 december 2007

Meldpunt landschapsklachten online

7 oktober 2008

Bouwkunde Delft krijgt 25 miljoen van Plasterk

28 november 2008

TU Delft wil faculteitsgebouw van de toekomst

29 augustus 2008

Boekencollectie TU overleeft brand

2 juni 2008

Roep om geld voor impuls architectuurklimaat

20 juni 2008

‘Bouwprojecten sneuvelen door kredietcrisis'

26 september 2008

Meer aandacht opknappen bedrijventerreinen

17 september 2008

1600 km stads- en dorpsranden op de schop

17 oktober 2008

Bouw Blauwestad dreigt te stagneren

13 oktober 2008

Sloop ecowoning Steenwijk begonnen

13 maart 2008

‘Woningbouw dreigt stil te vallen’

17 oktober 2008

Miljoenennota: ‘Architectuur onder druk’

16 september 2008

BNA wil kennisinstituut Europees aanbesteden

2 december 2008

Provincie schiet voor aan Blauwe Stad

25 november 2008

Einde aan wildgroei bedrijventerreinen

9 september 2008

Kabinet wil Nederlandse verrommeling stoppen

30 juni 2008

‘Brede portefeuille middel tegen kredietcrisis’

22 oktober 2008

'Woningmarkt moet steun krijgen'

3 november 2008

West 8 legt park aan op eiland New York

20 december 2007

Twintig miljoen voor mooier Nederland

28 oktober 2008

Brand TU Delft grote post verzekeraars

23 juli 2008

Plasterk ziet niets in aanbestedingsautoriteit

26 september 2008

Minister: geen omzeteisen voor architecten

9 oktober 2008

Kredietcrisis frustreert woningbouw

21 oktober 2008

'Akkoord van Apeldoorn' stopt verrommeling

29 september 2008

Rouwadvertentie voor Het Wilde Wonen

11 maart 2008

Grote kerken willen samen steun voor erfgoed

12 december 2008

‘Schetsen’ Westland te gortig voor architecten

21 juli 2008

Architectuur Vijfje in omloop gebracht

30 oktober 2008

Toon alles

Andere nieuwsberichten

KCAP wint prijsvraag voor hoogste torens van Slowakije

1 uur geleden

KCAP heeft een prijsvraag voor het ontwerp van twee wolkenkrabbers in het centrum van Bratislava gewonnen. De woontorens krijgen een hoogte van respectievelijk 260 en 184 meter.

In boek over wonen pleit SO-IL voor openbreken corridorontsluiting

3 uur geleden

In de gestapelde woningbouw in New York is de double loaded corridor, de ontsluiting via een middengang, al heel lang de standaard. In zijn eigen woningbouwprojecten probeert SO-IL deze corridorontsluiting nu open te breken.

Documentaire: architect Lyongo Juliana op zoek naar hedendaagse Caribische architectuur

Gisteren, 17:17

De documentaire Kombiná volgt architect Lyongo Juliana, die al 25 jaar werkt in het Caribische deel van Nederland. Op donderdag 23 januari 2025 wordt de film vertoond in Pathé de Munt, Amsterdam.

Bouw EDGE Coolsingel in Rotterdam officieel gestart

Gisteren, 16:32

Het ontwerp van Nudus verwijst naar een kleiner kantoorgebouw dat oorspronkelijk op die plek stond; dat was ontworpen door J.J.P Oud en later door Wim Quist vernieuwd.

Madlener wil verbreding A27 bij Zeewolde als eerste opstarten

3 uur geleden

De minister wil de uitbreiding van de A27 tussen Zeewolde en Eemnes als eerste van zeventien gepauzeerde projecten laten doorgaan.

Coalitiepartijen willen nieuw onderzoek naar Lelylijn

Gisteren, 14:31

Coalitiepartijen VVD, NSC en BBB willen een nieuw onderzoek dat de Lelylijn koppelt aan de inrichting van Nederland op de lange termijn en de bouw van nieuwe woningen.

Onderzoek: overwaarde koopwoning klimt tot gemiddeld 220.000 euro

Gisteren, 09:35

De gemiddelde overwaarde op een koopwoning in Nederland is verder gestegen door de aanhoudende stijging van de huizenprijzen. Dit zou blijken uit berekeningen van marktonderzoeker Calcasa.