Maquette, Kranenburgzijde

Gevel aan de zijde van militair complex

Gevel richting het stadscentrum Harderwijk

Maquette, zijde stadscentrum Harderwijk

Een collectie van binnen- enbuitenkamers

Locatie MESS op Kranenburg

Kranenburg: donker is oud, licht is recent, gearceerd is gesloopt

Plattegrond MESS na transfomatie

MESS, verbouwingen 1948, 1954, 1974, 2024

HOH Architecten transformeert officiersmess in Harderwijk

15 januari 2024, 15:11

In opdracht van de gemeente Harderwijk maakte HOH Architecten het ontwerp voor de transformatie van de officiersmess van het voormalige militaire complex Kranenburg. Broedplaats MESS krijgt een vernieuwd, verduurzaamd en uitgebreid gebouw, waarbij het architectenbureau de huidige en historische kenmerken van het pand versterkt.

De officiersmess is een gemeentelijk monument en een van de laatste tastbare herinneringen aan Harderwijk als garnizoensstad. Vanwege zijn functie als eet- en feestzaal voor hooggeplaatste militairen nam de mess altijd een prominente plek in binnen het complex. Het huidige gebouw kreeg zijn vorm door verbouwingen in 1948, 1954 en 1974. Bij elke verbouwing is het onderscheid tussen de representatieve ‘voorkant’, gericht op het oefenterrein, en de utilitaire ‘achterkant’ versterkt.

Het gebouw heeft daarnaast architectonisch een symmetrische opzet, maar in gebruik en daardoor ook in het interieur is de opzet juist niet symmetrisch. Het zuidelijke deel met de eetzaal was bedoeld voor dagelijks gebruik en had een sober en doelmatig interieur. Het noordelijke gedeelte was bestemd voor feestelijkheden en werd gebruikt door hooggeplaatste militairen; hier is het interieur monumentaal, met een zitje bij de haard, een bijzonder plafond, lambrisering en een ‘generaalsbar’.

Katalysator
Huidige gebruiker van de officiersmess is broedplaats MESS, die een belangrijke sociale en culturele functie in Harderwijk vervult. MESS organiseert evenementen, kunstprojecten, workshops, lezingen, dansavonden en is een proeftuin voor culturele ondernemers.

De gemeente heeft Kranenburg als geheel gekocht van het ministerie van defensie, met de intentie om op het voormalige militaire complex meer dan 200 woningen te realiseren. Voor deze toekomstige ontwikkeling moeten het vernieuwde mess-gebouw en de culturele broedplaats een katalysator zijn. Samen met Mendel Robbers heeft HOH Architecten een intensief participatieproces met de huidige gebruiker, buurtbewoners en de gemeente opgezet en doorlopen; vervolgens is een plan voor de transformatie opgesteld.

Historische tweedeling
Op dit moment verkeert het pand in een slechte bouwkundige staat, vertelt HOH Architecten. Het ontwerp voor de transformatie voorziet in een reeks strategische ruimtelijke aanpassingen, verbouwingen en toevoegingen. Daarbij versterken alle ingrepen de huidige en historische kenmerken, zoals het contrast tussen het representatieve en het functionele gedeelte, legt het architectenbureau uit.

Zo wordt de representatieve gedeelte van de mess nog meer ‘aangekleed’ met het oog op publieke functies zoals een restaurant, bar en danszaal. Het functionele deel wordt meer ‘uitgekleed’ middels een radicale aanpak voor de ateliers, werkplaatsen en een exporuimte, aldus HOH Architecten. De entree vormt vervreemdende plek waarin de ‘gespleten persoonlijkheid’ van het pand nadrukkelijk tot uitdrukking komt en beide sferen tegelijkertijd bestaan. De bezoeker staat bij binnenkomst voor dezelfde keuze als de militairen in het verleden: ‘linksaf of rechtsaf’.

Alzijdig
De grootste architectonische verandering aan het exterieur is de realisatie van een tweede ‘voorkant’. De broedplaats krijgt aan de zonnige westzijde van het gebouw een uitbreiding met een keuken en een restaurant. Die uitbreiding fungeert tegelijkertijd als nieuwe entree, georiënteerd op het stadscentrum.

De oorspronkelijke formele voorkant blijft zich richten op het militaire oefenterrein en de toekomstige bewoners van de nieuwe wijk. Het ontwerp van de buitenruimte vormt een integraal onderdeel van de transformatie en versterkt de nieuwe alzijdigheid van het gebouw.

Verduurzaming
De grootste technische verandering is de verduurzaming van het pand. De gemeente Harderwijk heeft daarbij de nadrukkelijke wens, zoals bij al haar eigen panden, om het gebouw naar de hoogst mogelijke energetische standaard te brengen. In deze transformatie is de ruimtelijke eenheid in het exterieur en de scheiding in het interieur de onderlegger geweest voor het installatie- en verduurzamingsconcept, vertelt HOH Architecten.

De totale schil van het gebouw wordt thermisch verbeterd, waarbij rekening wordt gehouden met de monumentale details van het gebouw. Aan de binnenkant zet het architectenbureau de tweedeling door, waarbij in het formele gedeelte de grootste energetische winst wordt behaald door plaatsing van HR++ monumentenglas en kierdichting. Alle installaties worden weggewerkt achter het monumentale plafond om het oorspronkelijke interieur zoveel mogelijk in zijn waarde te laten.

In het functionelere gedeelte van het pand wordt de grootste energetische winst behaald door het plaatsen van voorzetwanden. Alle nieuwe installaties en ingrepen in dit deel van het gebouw blijven nadrukkelijk in het zicht.

Trefwoorden

mess gemeentelijk monument militair erfgoed harderwijk militair complex horeca officiersmess transformatie hoh architecten broedplaats herbestemming

1	Vernieuwd winkelpand markeert hoek tegenover Hoog Catharijne dinsdag, 26 augustus
2	Een opgeruimd en ‘paperless’ kantoor, werkt dat wel voor architecten? dinsdag, 26 augustus
3	Folly Hemelwerk van Tim Stoop wint hoofdprijs Folly Art Norg 2025 maandag, 25 augustus
4	Architectenweb Sportzomer: hockeyster Pien Tol speelde jaren in de hoofdklasse maandag, 25 augustus
5	Architectenweb Sportzomer: Richard Proudley zet zijn hoofd ‘op stil’ tijdens krachttraining woensdag, 27 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

Verdwenen deel Harderwijkse stadsmuur weer zichtbaar gemaakt

28 november 2022

Winnend plan knipoogt naar Harderwijkse Hanzeverleden

1 april 2020

Studio Larkemika transformeert militair gebouw tot woongebouw

20 februari 2024

HOH Architecten maakt tentoonstelling in Shibaura House Tokio

18 april 2024

Stadhuis Harderwijk gemoderniseerd en verduurzaamd

27 november 2017

HOH Architecten maakt stedenbouwkundige visie voor Wenckebachweg Zuid

29 mei 2024

Tweede prijs voor ontwerp HPP en HOH voor duurzame woontoren Sluisbuurt

21 november 2023

Anterieure overeenkomst voor gebiedstransformatie Belcanto-terrein Haarlem

4 april 2023

In beeld: Tabula Scripta Tokyo

1 november 2024

Bouw blok met sociale huurwoningen Amsterdam Oostenburg van start

27 januari 2022

Hanami

13 februari

SVP ontwerpt twee woonblokken binnen transformatie havengebied van Harderwijk

27 maart

Met Kelbergen 2.0 geeft HOH Architecten voorbeeld van verbetering door verdichting

27 september 2021

Eerste project met modulair bouwsysteem van HOH opgeleverd

8 juni 2020

De waarde van tijd

27 maart

Onderdoorgang van A10 bij Sloterdijk met spiegeling verbijzonderd

7 mei 2019

Winnaars ontwerpwedstrijd kavel 6 Oostenburg Amsterdam bekend

13 maart 2019

Lijntekening toont gelaagde geschiedenis grachtenpand

23 oktober 2018

Vier bureaus maken ontwerp paviljoen Pinetum Blijdenstein

4 juli 2018

Expositieruimte als coulissenlandschap

7 maart 2018

Woonproject Tree House rijst letterlijk op tussen de bomen

11 juni

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Houten groepsaccommodatie voor scouting in de bossen van Baarn

29 augustus, 2:35

In de bossen van Baarn zijn de ‘Vleermuisgrot’ en ‘de Beverburcht’ geopend. Tezamen vormen ze een nieuwe groepsaccommodatie van Scouting Nederland, ontworpen door MOST Architecture en TomDavid Architecten.

RAUM organiseert conferentie over inclusievere en veiliger steden

29 augustus, 11:41

Naar verwachting blijft de Nederlandse bevolking de komende decennia groeien tot zo’n 20,6 miljoen inwoners in 2070. Hoe zorgen we ervoor dat onze steden niet alleen meegroeien, maar ook inclusiever, veiliger en leefbaarder worden?

RiverEvent meert half september aan in Zwolle, Rotterdam en Den Bosch

29 augustus, 11:00

Op het schip presenteren leveranciers op twee verdiepingen hun noviteiten. Dit jaar is daarbij extra aandacht voor biobased bouwen.

MVRDV ontwerpt Taiwanees bezoekerscentrum met gebouwen als 'rotsformaties'

29 augustus, 9:07

Het bestuur van de Taiwanese provincie Pingtung heeft het ontwerp van MVRDV en HWC Architects geselecteerd voor de herontwikkeling van het bezoekerscentrum in Jialeshui.