Adri Duivesteijn

Voor Adri Duivesteijn was relatie tussen politiek en architectuur vanzelfsprekend

20 maart 2023, 13:39

Afgelopen vrijdag is op 72-jarige leeftijd Adri Duivesteijn overleden. Architectuur vormde een rode draad in de loopbaan van de politicus en PvdA-prominent. Hij speelde onder meer een belangrijke rol in de ontwikkelingen die voorafgingen aan de vorming van nationaal architectuurbeleid (1991) en hij was de eerste directeur en bouwheer van het Nederlands Architectuurinstituut. Verder was hij verantwoordelijk voor de realisatie van het Haagse stadhuis (1994) en gold hij als aanjager van de ontwikkeling van Almere in de afgelopen vijftien jaar.

“Voor Duivesteijn is de relatie tussen politiek en architectuur altijd een vanzelfsprekende geweest, die hij door de jaren heen vanuit een sterke persoonlijke betrokkenheid consequent en steeds breder uitdraagt. Je zou kunnen zeggen dat zijn achtereenvolgende functies een middel zijn geweest om zijn overtuiging over de betekenis van architectuur als cultuurgoed in de praktijk te brengen”, schreef de jury bij de toekenning van de Rotterdam-Maaskantprijs aan Duivesteijn in 2008.

Nog voor de geboren Hagenees de politiek in ging, zette hij zich al in voor de Schilderswijk, waar hij is opgegroeid. Zo was hij actief voor organisaties als de Jongeren Aksiegroep Schilderswijk en richtte hij een wijkkrant op. Toen hij na een vijfjarig lidmaatschap van de gemeenteraad in 1980 wethouder ruimtelijke ordening en stadsvernieuwing werd, kreeg hij de kans om ‘zijn’ wijk ook bouwkundig te verbeteren. Zeggenschap van bewoners over hun omgeving en het realiseren van architectonische kwaliteit vormden hierbij belangrijke uitgangspunten.

Sociale en architectonische vernieuwing
Duivesteijn nam het initiatief voor de campagne 'Stadsvernieuwing als kulturele aktiviteit', waarmee hij sociale en architectonische vernieuwing voorstond en afstand nam van het ‘productiedenken’ dat in zijn ogen de Nederlandse stadsvernieuwing was gaan beheersen. Als gevolg van zijn inspanningen werden in de Schilderwijk (sociale) woningbouwprojecten van jonge en gerenommeerde architecten zoals Jo Coenen en Álvaro Siza gerealiseerd.

Ook behoorde Duivesteijn tot de initiatiefnemers van de Werkgroep 5x5, die zich op landelijk niveau inzette voor meer kwaliteitsbewustzijn bij met name volkshuisvesting en stedenbouw. Dit collectief van onder meer wethouders, architecten en opdrachtgevers vormde een belangrijke inspiratiebron voor het nationaal architectuurbeleid dat vanaf 1991 werd ingezet. De nog altijd actieve stichting Architectuur Lokaal kan worden beschouwd als een voortzetting van het pionierswerk van 5x5.

Stadhuis
Het prominentste bouwproject waaraan Duivesteijn zich in zijn geboortestad waagde, luidde ook zijn vertrek als wethouder in. In plaats van een herbouw van het Haagse stadhuis aan de Burgemeester de Monchyplein, beijverde hij zich voor een nieuw stadhuis inclusief bibliotheek aan het destijds verloederde Spuiplein. Met dit gebouw en een ‘theatercentrum’ (wat later het Lucent Danstheater en de Dr. Anton Philipszaal zou worden) kon volgens hem een impuls worden gegeven aan de plek én aan de binnenstad van Den Haag.

Hoewel hij later geroemd zou worden om dit inzicht, leidde het project destijds tot politieke ruzie. In 1989 moesten Duivesteijn en medewethouder Gerard van Otterloo na een onderling conflict over de inschatting van de risico's van de voorgestelde financiering opstappen. Beide wethouders waren het ook niet eens over de architect van het stadhuis; Van Otterloo wilde Rem Koolhaas aanstellen, maar het werd de Amerikaanse architect Richard Meier. Het gebouw, dat vanwege zijn witte kleur ook wel bekend staat als Het IJspaleis, werd in 1994 geopend.

Eerste directeur van het NAi
1989 was ook in een ander opzicht een roerig jaar voor Duivesteijn. In januari ontsnapte hij aan een aanslag op zijn leven, doordat een verborgen explosief in een tafellamp niet afging. In hetzelfde jaar werd Duivesteijn benoemd tot de eerste directeur van het Nederlands Architectuurinstituut (NAi). In die rol fungeerde hij onder meer als opdrachtgever voor het gebouw dat tussen 1988 en 1993 werd gebouwd in het Rotterdamse Museumpark, naar een ontwerp van Jo Coenen.

Duivesteijn was ook verantwoordelijk voor het opzetten van het inhoudelijke programma van het NAi. In 1994 vertrok hij, om vervolgens twaalf jaar lid van de Tweede Kamer te worden. In die rol was hij onder meer fractiewoordvoerder ruimtelijke ordening en wonen. In 2006 keerde hij terug als wethouder, maar dan wel in de stad Almere. Daar was hij onder meer verantwoordelijk voor de Schaalsprong, waarbij tussen 2010 en 2030 zestigduizend woningen gerealiseerd moeten worden.

Almere
In Almere heeft hij een belangrijke impuls gegeven aan particulier opdrachtgeverschap, vooral in het Homeruskwartier. Ook speelde hij een belangrijke rol bij de ontwikkeling van Oosterwold (waar veel ruimte is voor vernieuwende woningbouw), Duin en Nobelhorst. In 2012 sleept Duivesteijn de Floriade binnen voor Almere, die bovendien de blauwdruk gaat vormen voor de nieuwe wijk Hortus. Het evenement zelf, dat vorig jaar plaatsvond, werd een fiasco.

Na zeven jaar verruilde hij het wethouderschap in Almere voor de functie van Eerste Kamerlid. In 2014 werd prostaatkanker bij hem vastgesteld, een ziekte die hem uiteindelijk ook fataal werd. Het weerhield hem er niet van om tot het laatst zijn leven actief te blijven. Hij bemoeide zich gevraagd en ongevraagd met verschillende kwesties, zoals de renovatie van het Binnenhof, hield actief een eigen website bij en schreef vanuit het oog van een liefhebber over architectuur, zoals in een dubbele beschouwing voor Architectenweb over het boek Irenestraten.

Architectuur was voor hem nooit een doel op zich en evenmin een autonome kunstvorm, stelde de jury van de Rotterdam-Maaskantprijs 2008 over Duivesteijn. “Architectuur is een maatschappelijke, scheppende taak die wellicht kunst kan worden, maar niet op voorhand, noch noodzakelijkerwijs. ‘Architectuur’, schreef hij, ‘heeft slechts betekenis als zij in staat is zowel de ontwikkeling van de samenleving als die van de architectuur te verrijken’.”

Ereburger van Den Haag
Naast de Rotterdam-Maaskantprijs ontving Duivesteijn onder meer de H.P. Berlageprijs vanwege zijn verdiensten voor de Haagse stadsvernieuwing. In 2014 benoemde de gemeente Den Haag hem tot ereburger, voor zijn inzet voor de stedenbouwkundige ontwikkeling van de stad.

Trefwoorden

overlijden almere den haag adri duivesteijn

1	Een houten villa genesteld in het bos donderdag, 21 november
2	Realisatie omvangrijk houten gebouw van Nudus voor Havenbedrijf Rotterdam stap dichterbij woensdag, 20 november
3	Museum Kruithuis ’s-Hertogenbosch officieel geopend na zorgvuldige transformatie dinsdag, 19 november
4	Sereen toevluchtsoord hoog boven de stedelijke drukte woensdag, 20 november
5	Happel Cornelisse Verhoeven presenteert ontwerp renovatie Algemene Rekenkamer donderdag, 21 november

Gerelateerde nieuwsberichten

KNOB en architecten verkennen sociale woningbouw in Haagse Schilderswijk

23 september

Team met Bright, BURA en Polyfern maakt masterplan Almere Pampus

25 januari

Berlagevlag 2023 voor socialewoningbouwproject Jaarsmahof

25 oktober 2023

Den Haag gestart met herinrichting Spuiplein

27 september

Cilly Jansen: nieuwe generatie moet vorm en inhoud geven aan Architectuur Lokaal

17 februari 2023

Nederland, een land vol met Irenestraten (deel 2)

6 november 2020

Nederland, een land vol met Irenestraten (deel 1)

5 november 2020

‘Pi de Bruijn had vanaf het begin betrokken moeten worden bij de vernieuwing van het Binnenhof’

24 februari 2020

Joost Ector: 'We vinden het moeilijk om geld aan onszelf uit te geven'

8 april 2019

Woningbouwprojecten Siza vergeleken in Stroom

23 januari 2015

Fotoprijs voor serie Duivesteijn en het woonakkoord

28 januari 2014

2050: particulier initiatief

16 januari 2013

Adri Duivesteijn vertrekt uit Almere

11 januari 2013

Critici: Floriade Almere nog veel grotere flop dan voorgespiegeld

28 februari 2023

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Woonzorggebouw van Bierman Henket met flexibele structuur

1 uur geleden

In opdracht van woonzorgorganisatie Het Laar heeft BiermanHenket het gebouw Laarstede ontworpen, als uitbreiding van de bestaande locatie in Tilburg.

Definitief ontwerp voor vernieuwing Centrale Bibliotheek Rotterdam is klaar

1 uur geleden

Het definitief ontwerp voor de nieuwe Centrale Bibliotheek in Rotterdam is klaar en zowel de omgevingsvergunning als de vergunning voor de warmte-koudeopslag in de bodem zijn definitief verleend. De vernieuwing start in het voorjaar van 2026.

Woongebouw MO*town Track 8 nabij station Sloterdijk opgeleverd

2 uur geleden

Nabij station Amsterdam Sloterdijk is het door De Zwarte Hond ontworpen woongebouw MO*town Track 8 opgeleverd. Het complex telt 94 appartementen en heeft voorzieningen op de begane grond.

KCAP wint prijsvraag voor hoogste torens van Slowakije

Vandaag, 12:19

KCAP heeft een prijsvraag voor het ontwerp van twee wolkenkrabbers in het centrum van Bratislava gewonnen. De woontorens krijgen een hoogte van respectievelijk 260 en 184 meter.

Makelaars: impact bankroeten op leegstand in winkelstraat beperkt

3 uur geleden

Het toenemende aantal faillissementen in de detailhandel zorgt vooralsnog niet voor een explosieve toename van de leegstand in de Nederlandse winkelstraat.

Madlener wil verbreding A27 bij Zeewolde als eerste opstarten

Vandaag, 10:37

De minister wil de uitbreiding van de A27 tussen Zeewolde en Eemnes als eerste van zeventien gepauzeerde projecten laten doorgaan.

Coalitiepartijen willen nieuw onderzoek naar Lelylijn

Gisteren, 14:31

Coalitiepartijen VVD, NSC en BBB willen een nieuw onderzoek dat de Lelylijn koppelt aan de inrichting van Nederland op de lange termijn en de bouw van nieuwe woningen.

Onderzoek: overwaarde koopwoning klimt tot gemiddeld 220.000 euro

Gisteren, 09:35

De gemiddelde overwaarde op een koopwoning in Nederland is verder gestegen door de aanhoudende stijging van de huizenprijzen. Dit zou blijken uit berekeningen van marktonderzoeker Calcasa.