Copyright: Filip Dujardin
Copyright: Filip Dujardin
Copyright: Filip Dujardin
Copyright: Filip Dujardin
Copyright: Filip Dujardin
Copyright: Filip Dujardin
Stadstuinbouwplein
Copyright: Filip Dujardin
Stadstuinbouwplein
Copyright: Filip Dujardin
Stadstuinbouwplein
Copyright: Filip Dujardin
Copyright: Filip Dujardin
Copyright: Filip Dujardin
Copyright: Filip Dujardin
Copyright: Filip Dujardin
Copyright: Filip Dujardin
Copyright: Filip Dujardin
Copyright: Filip Dujardin
Copyright: Filip Dujardin
Kringlopen
Copyright: Van Bergen Kolpa Architecten en META architectuurbureau
Locatie
Copyright: Van Bergen Kolpa Architecten en META architectuurbureau
Situatie
Copyright: Van Bergen Kolpa Architecten en META architectuurbureau
Programma
Copyright: Van Bergen Kolpa Architecten en META architectuurbureau
Axonometrie
Copyright: Van Bergen Kolpa Architecten en META architectuurbureau
Begane grond
Copyright: Van Bergen Kolpa Architecten en META architectuurbureau
Eerste verdieping
Copyright: Van Bergen Kolpa Architecten en META architectuurbureau
Dak
Copyright: Van Bergen Kolpa Architecten en META architectuurbureau
Gevel
Copyright: Van Bergen Kolpa Architecten en META architectuurbureau
Copyright: Filippo Rossi
Gevel
Copyright: Van Bergen Kolpa Architecten en META architectuurbureau
Doorsnede
Copyright: Van Bergen Kolpa Architecten en META architectuurbureau
Doorsnede
Copyright: Van Bergen Kolpa Architecten en META architectuurbureau
Doorsnede
Copyright: Van Bergen Kolpa Architecten en META architectuurbureau
Snede teelt
Copyright: Van Bergen Kolpa Architecten en META architectuurbureau
Detaillering
Copyright: Van Bergen Kolpa Architecten en META architectuurbureau
Detaillering
Copyright: Van Bergen Kolpa Architecten en META architectuurbureau
Detaillering
Copyright: Van Bergen Kolpa Architecten en META architectuurbureau
Agrotopia – publiek toegankelijke kas voor onderzoek naar stedelijke voedselproductie
Van Bergen Kolpa Architecten en META architectuurbureau hebben bovenop de groente- en fruitveiling REO in Roeselare (België) een grote, publiek toegankelijke, kas ontworpen waar onderzoek wordt gedaan naar (stedelijke) voedselproductie. Het project is Agrotopia gedoopt en is een Pilootproject Productief Landschap van de Vlaams Bouwmeester – PPL.
“De kassen die in de glastuinbouw gebruikt worden, zijn bouwkundig niet per se complex. Maar omdat het een verregaand geoptimaliseerd product is, loop je wel tegen wat zaken aan als je ze gaat aanpassen
”, begint architect Jago van Bergen van Van Bergen Kolpa Architecten. “Maar het zijn uiteindelijk wel die aanpassingen die deze kas zo publiek maken.”

“Bij Agrotopia hebben we de ‘kop’ en de ‘staart’ verbijzonderd”, gaat architect Niklaas Deboutte van META architectuurbureau verder: “De toegepaste kas is zes meter hoog, maar knikt aan de ringweg van Roeselare omhoog tot twaalf meter hoogte – dat is de kop. Helemaal aan de andere zijde komt de kas juist tien meter omlaag, van het dak van het veilinggebouw naar de begane grond – dat is de staart.”

Door het kasdak aan de kop en de staart als gevel in te zetten, maakt Agrotopia zijn bijzondere functie leesbaar voor de stad. De gekantelde dakvorm heeft daarbij als voordeel dat de helft van de glasvlakken de zon reflecteert en dat je door de andere helft echt naar binnen kunt kijken, legt Deboutte uit. “Zo zijn gevels ontstaan die altijd deels werkelijk open en transparant zijn.”

De aanpassingen die nodig waren om de glasdaken-als-gevels te maken, hebben de architecten zoveel mogelijk de logica en esthetiek van de hoofdkas laten volgen. “Maar vooral voor de windbelasting moesten we natuurlijk wel het een en ander toevoegen”, vertelt Van Bergen. De verwarming, die normaal gesproken ónder het dak hangt, is hier door de gevelconstructie heen geleid en niet wit maar gegalvaniseerd van kleur. En de constructie staat niet óp de vloer, maar is erin gestort. “Zo wordt een kasdak een gebouwgevel.”


Agrotopia
De kas is gebouwd bovenop de veiling van REO: het logistieke hart wat betreft groente en fruit in West-Vlaanderen. Het project is deels vanuit de overheid en deels vanuit de markt gefinancierd. Als pilootproject van de Vlaams Bouwmeester is het bedoeld om de innovatie op het grensvlak van verstedelijking en landbouw een impuls te geven. En die handschoen hebben Inagro, het Vlaams onderzoeksinstituut voor land- en tuinbouw, en REO, de veiling voor groente- en fruit, hier als opdrachtgevers opgepakt.

Met een oppervlakte van 9.500 vierkante meter is het volgens de ontwerpers de grootste publiek toegankelijke kas waarin onderzoek gedaan wordt naar voedselproductie van Europa. In Vlaanderen wordt trouwens consequent gesproken van een ‘serre’, waar wij in Nederland het woord ‘kas’ gebruiken. In dit artikel zal ik voor de duidelijkheid het laatste woord blijven gebruiken.
Onderzoek
Het primaire doel van Agrotopia is het doen van vergelijkend teeltonderzoek: in kleinere ‘velden’ wordt geëxperimenteerd met nieuwe teelttechnieken en hoe die vervolgens doorwerken in de kwaliteit en kwantiteit van de groente- en fruitproductie. “Het gaat om het telen los van de grond, op substraten”, legt Van Bergen uit. “Wat in Vlaanderen nog relatief nieuw is.”

De grote kas van Agrotopia is met glazen wanden in compartimenten opgedeeld om zo onder verschillende omstandigheden te kunnen telen. Zo groeit paprika beter bij een wat hogere temperatuur en bladgroente juist bij een wat lagere temperatuur.

Voor het publiek zijn rond de glazen compartimenten vier meter brede paden gemaakt met een getemperd klimaat. “Veel kassen zijn toch wel erg warm”, geeft Van Bergen aan. “Zo kun je hier rondlopen in een milder klimaat.” Aangezien de kas 100 bij 120 meter groot is, en een rondje dus bijna een kilometer meet, pakken veel tuinders de fiets.

Door de glazen wanden van de compartimenten is het mogelijk om overal mee te kijken. “Je ziet veel proven technology; telen op daglicht en ledlicht”, geeft Van Bergen aan. “Maar in de kop wordt ook getoond hoe verticale teelt eruit ziet. En in het veilinggebouw komen ook ruimtes waar enkel bij kunstlicht geteeld wordt.”
Kruisbestuiving
In de kas kunnen hogescholen uit de omgeving in een aantal compartimenten hun eigen experimenten uitvoeren. Dat is het secundaire doel van Agrotopia: educatie. En dan niet alleen richting studenten, maar ook richting de tuinders in de regio.

In het entreegebied is een plein ingericht waar de partijen in de glastuinbouw elkaar kunnen ontmoeten. Aan dit ‘stadstuinbouwplein’ liggen verschillende kleinere zalen die gecombineerd kunnen worden tot een grote zaal. Ook is er ruimte gemaakt voor leveranciers om hun nieuwste producten te tonen.

Het plein zelf kan met een mobiele keuken omgetoverd worden tot ontvangstruimte. “In en om het stadstuinbouwplein is de plek waar de kruisbestuiving tussen de telers onderling, de agrologistiek, de leveranciers en het bredere publiek plaatsvindt”, vat Van Bergen het samen.
Stadstuinbouw
De teelt die bij Agrotopia plaatsvindt noemt Van Bergen ‘stadstuinbouw’ – een combinatie van ‘stadslandbouw’ en ‘tuinbouw’. “Bij landbouw in stedelijk gebied spreken we in Nederland vaak over ‘stadslandbouw’, maar dat vindt meestal plaats op koude grond. De teelt hier op substraat verschilt daar toch wezenlijk van, dat is echte ‘tuinbouw’. Vandaar dat die woorden hier gecombineerd zijn tot ‘stadstuinbouw’.”

Met zijn bureau verdiept Van Bergen zich al meer dan twintig jaar in stedelijke landbouw en hij is dan ook dolblij dat hier in Roeselare eindelijk een aantal concepten in de praktijk heeft kunnen brengen. “Zo laten we zien dat dubbel ruimtegebruik mogelijk is, dat stadstuinbouw plaats kan vinden bovenop een groot gebouw”, vertelt hij. “Ook laten we hier zien dat verticale teelt goed mogelijk is, iets wat in stedelijke gebieden een plek kan krijgen.”

“Net zo belangrijk is dat we bewijzen dat een mensenklimaat en plantenklimaat samen kan gaan. De compartimenten met planten hebben een warm en vochtig klimaat. De ruimtes voor samenkomst en educatie zijn op te vatten als een box-in-box en hebben een menselijk klimaat. Daartussen liggen de publieke paden en het plein dat een bufferklimaat heeft. In de zomer koelen we die ruimtes door middel van fogging, adiabatische koeling, waardoor we het daar vier graden koeler kunnen maken”, vertelt Van Bergen. “De tegelvloer is trouwens overal verhoogd, waardoor de infrastructuur er onderdoor kan lopen, en leidingen niet alleen koel blijven maar ook minder zichtbaar zijn.”

Op de kop van het gebouw steunt de kas op vijf grote betonnen silo’s. Hierin wordt regenwater opgevangen en het in de kas gebruikte water, na purificatie, ook weer teruggebracht. “We starten hier een aantal kringlopen op”, vertelt Van Bergen. “Een andere betreft het gebruik van restwarmte van de afvalverbrandingsoven in de buurt. Daarbij start ook een experiment om CO2 van die afvalverbrandingsoven in te zetten in de kas.”
Korte ketens
De groente en fruit die tijdens het onderzoek in Agrotopia geproduceerd wordt, kan via de veiling eronder weer verkocht worden. “Daarbij zou het mooi zijn als dit lokaal geproduceerde voedsel ook lokaal geconsumeerd zou worden”, vindt Van Bergen. “De coronacrisis heeft toch ook weer benadrukt hoe belangrijk de productie van voedsel op korte afstand is.”

Tegelijkertijd benadrukt Van Bergen dat de productie binnen Agrotopia niet vergeleken kan worden met die van de reguliere glastuinbouw. “Het gaat hier om het telen van bijzondere producten, om de kruisbestuiving tussen stakeholders, in combinatie met educatie. Eigenlijk om de dialoog rond voedselproductie.”

“Precies op dat grensvlak, tussen publiek en tuinbouw, ontwerpen we momenteel in China twee vergelijkbare centra”, vertelt Van Bergen. Wordt dus vervolgd.

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Schiphol zoekt architecten om luchthaven eenduidiger uitstraling te geven

Vandaag, 15:21

Twee woongebouwen op plek oude Renault-garage in Zwolle

Vandaag, 14:26

Woontorens Bossa Nova vormen sluitstuk woningbouw in Haarlems Aziëpark

Vandaag, 13:29

Woongebouwen met houten modules vervangen verouderde portiekflats Schalkwijk

Vandaag, 10:34

‘Bouwsector krimpt in 2024 maar herstelt komende twee jaar’

4 uur geleden

ING: directe uitstoot bouwsector daalt nog amper

Vandaag, 11:07

Pensioenfederatie doet niet meer mee aan Woontop minister Keijzer

Vandaag, 09:16

Brabant trekt beurs om restauratie monumenten te bevorderen

Gisteren, 13:58

Stroomnet ook in Zuid-Holland vol, grootverbruikers op wachtlijst

Gisteren, 09:50

Kamer teleurgesteld in ‘oppervlakkige’ stikstofplannen Wiersma

4 december, 3:37
Michiel van RaaijHoofdredacteur
KUBUS | Specialist in BIM-software
SAPA
Reynaers Aluminium Nederland
Jansen
SAB-profiel bv
Aliplast Aluminium Systems
Hagemeister GmbH & Co. KG
ALUCOBOND®
Tarkett BV
Kawneer
Grohe Nederland B.V.
Malaysian Timber Council
OCS | Office Cabling Systems
Swisspearl Nederland
Forster Nederland N.V.
VELUX Commercial Benelux B.V.
Sempergreen
EeStairs | Design trappen - Balustrade - Ontwerp en constructie
Aluprof Nederland BV
QbiQ Wall Systems
Forbo Flooring
Schüco Nederland BV
Cedral
Sto Isoned bv
Triflex bv
Gorter Luiken BV
Foreco Houtproducten
wienerberger
Knauf Insulation
DUCO Ventilation & Sun Control
IsoBouw Systems bv
Mview+
Rockfon (ROCKWOOL B.V.)
Gira Nederland B.V.
Kingspan Geïsoleerde Panelen
GEZE Benelux  B.V.
Renson
Metaglas Groep
ABB | Busch-Jaeger
Jung | Hateha B.V.
Knauf Ceiling Solutions B.V.
Saint-Gobain Building Glass Benelux
Faay Vianen B.V.
objectflor
Boon Edam Nederland B.V.
Hunter Douglas Architectural
Forbo Eurocol Nederland B.V.
EQUITONE gevelpanelen
Plastica Groep
Holonite B.V.
FALK®
Tata Steel Colorcoat®
© 2002 - 2024 Architectenweb BV / Voorwaarden / Privacy / Disclaimer / Sitemap
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan