Dynamisch gebouw vraagt om samenwerking

25 februari 2020, 15:05

Wil je een gebouw zo ontwerpen dat het dynamisch en toekomstbestendig is, dan moet je samenwerken. Niet alleen als architect en opdrachtgever, maar ook als materiaalproducent, productontwerper en interieurontwerper. Daarbij moeten deze partijen bovendien een sterke focus op de gebruiker behouden.

Dat was de conclusie van het ronde tafelgesprek met als thema 'The Living Building, het gebouw in constante beweging', dat onlangs plaatsvond bij IJver in Amsterdam. Prominente deelnemers als DDW Design Talent van het Jaar Simone Post en Ingrid van der Heijden van Civic Architects kwamen met interessante ideeën, zoals het lease-winkelinterieur dat Post voor drie jaar wil uitlenen. Van der Heijden pleitte voor hoge plafonds opdat elk pand makkelijk een andere bestemming kan krijgen. Het evenement werd georganiseerd door Forbo Flooring.

Moderator bij het evenement was journalist Jeroen Junte. De verdere deelnemers aan het gesprek waren, naast Post en Van der Heijden: Jeroen Dellensen (interieurontwerper/directeur van i29), Dorothé Kessels (Director Global Design, Forbo Flooring), Sebastiaan Lagendaal (Hoofd Facilitaire Zaken, De Nieuwe Kerk & De Hermitage Amsterdam), Marjolein van Gelder (Programma Manager Duurzaamheid, Forbo Flooring) en Wim Pullen (Directeur Center for People and Buildings, TU Delft).

Het dynamische gebouw
Voor een dynamisch gebouw – een gebouw dat makkelijk is te transformeren en anders geprogrammeerd kan worden in de toekomst – is overmaat een goed uitgangspunt, aldus Van der Heijden. “Zorg dat het casco een goede maat heeft en dat de etages bijvoorbeeld minimaal 3,5 meter hoog zijn. Dan kan je er later ook nog altijd een restaurant of een retail-gelegenheid inbouwen”, zei de architect. Daarnaast is een mooie, duurzame en degelijke schil raadzaam.

Zo’n soort gebouw biedt een goede basis voor verandering. En dat is nodig, want het gebouw en met name het interieur verandert steeds sneller in een tijd waarin mensen meer en meer tijd binnen doorbrengen. Daarmee is de interieurontwerper wellicht wel belangrijker geworden dan de architect, opperde Junte.

Dellensen kon dat niet ontkennen. “Mensen hechten een enorm belang aan het interieur. Je ziet winkels en horecagelegenheden elke paar jaar volledig van inrichting veranderen. Wij proberen heel veel kwaliteit in onze ontwerpen te stoppen zodat de gebruikers het op waarde gaan schatten en het interieur dus langer meegaat.”

Rijnstraat 8
Dat het regelmatig misgaat in het ontwerp, kon wetenschapper Pullen staven met een handvol voorbeelden. Hij pleitte ervoor om de gebruiker centraal te stellen in zowel de ideeën voor exterieur als interieur. Dat gebeurde volgens hem zeker niet bij het ontwerp van Rijnstraat 8 in Den Haag, het vroegere VROM-gebouw. Pullen: “Veertig procent van het gebouw gaf problemen. Zo werden de vergaderruimtes een rommeltje door de veel te kleine prullenbakken. Nadat tien mensen hun beker hadden weggegooid, waren ze vol en bleef het spul op de tafels achter of belandde het op de grond.”

Volgens Van Gelder, die voor Forbo op de Rijnstraat 8 werkte, was het daarnaast ‘ellebogen’ voor een werkplek. Pullen: “Uit ons onderzoek blijkt telkens weer dat werknemers en mensen in het algemeen niet houden van verandering zoals een wisselende werkplek, maar wel van kleur, mooie dingen, groen om zich heen en bovenal van een goede functionele inrichting.” Pullen onderstreepte daarmee het belang van een kundige interieurontwerper.

Hermitage
Ook Lagendaal had een ‘rampvoorbeeld’. Zo wilde de architect die de renovatie van de Hermitage deed per se marmer uit de Apennijnen in het souterrain. Lagendaal: “De leverancier had ons gewaarschuwd voor optrekkend vocht, maar wij waren als opdrachtgever nog niet sterk genoeg om nee te zeggen.” De hele vloer moet nu al vervangen worden.

Forbo’s design director Kessels gaf aan dat zij als producent heel graag de dialoog zoekt met zowel de opdrachtgever als de (interieur-)architect, maar merkte op dat dit nog niet altijd vanzelfsprekend is. “En uiteindelijk is de klant koning.”

Het persoonlijke gebouw
In hoeverre kun je als opdrachtgever je eigen identiteit toevoegen aan een bestaand gebouw? Die vraag kwam op het bord van Lagendaal, die met de Amsterdamse Hermitage vijftien jaar geleden voor vijf euro een oud en donker verzorgingshuis uit 1683 kocht van de gemeente Amsterdam en het transformeerde tot een prachtmuseum aan de gracht.

Lagendaal: “Het ontwerp is van architect Hans van Heeswijk, die het oude naast het nieuwe wilde laten bestaan. Wij zijn begonnen met het plaatsen van een meter dikke binnenwanden waarin alle nieuwe installaties zijn weggewerkt. Vervolgens hebben we met enorme lichtschachten en een glazen trappenhuis licht gebracht in de Hermitage. Dat is de basis.”

“De twee grote tentoonstellingsruimten veranderen we elk half jaar tot een volledig nieuwe beleving met een ander interieur, andere kleuren, wanden en vloeren. Daarnaast merkten we zo’n vijf jaar geleden dat ons mooie gebouw in de binnenstad soms weken leeg stond als we geen tentoonstellingen hadden. Dat vonden we zonde. Sindsdien zijn we een cultureel verzamelgebouw geworden met films, jazz-concerten, horeca en externe huurders, zoals het Amsterdam Museum”, legt hij uit.

Multifunctioneel
Van der Heijden: “Je ziet steeds vaker van dit soort gebouwen die van alles combineren. Mensen trekken nog steeds naar de steden om te leren en elkaar te ontmoeten. Vanuit dat idee ontwerpen wij ook. De LocHal zagen we bijvoorbeeld eerder als een stuk stad dan een gebouw.” Officieel is het een bibliotheek, maar het bevat bijvoorbeeld ook een debatcentrum en expositieruimtes, en vormt inmiddels en soort huiskamer van de stad. Ze kreeg applaus van Dellensen, die meende dat diversiteit stimuleert. “Verschillende gebruikers kunnen elkaar versterken”, stelde hij.

Een ouder gebouw persoonlijk maken, is niet altijd makkelijk. Zo doet i29 de renovatie van het Felix Meritis in Amsterdam, een plek voor vrijdenkers sinds 1777, dat in april heropent. Dellensen zegt daarover: “We hadden te maken met monumentenzorg en stadstoezicht. Het was een spannende strijd tussen het oude en het nieuwe. Alles wat we hebben toegevoegd, moest duidelijk herkenbaar zijn als nieuw en ook zijn te verwijderen.”

Volgens Kessels is de identiteit van het gebouw steeds minder uniform en neemt een pand steeds meer verschillende functies aan zoals bijvoorbeeld ruimten om te werken, naast ruimten om te ontspannen, eten of in afzondering te concentreren. Anders gezegd: het gebouw neemt meerdere identiteiten aan en de beleving in de verschillende ruimtes lijkt heel belangrijk. Denk aan de fitness in het ziekenhuis, de huiskamer met koffiecorner in het bankgebouw of de kapsalon en bar in een kledingzaak. Kessels: “Wij noemen dit de five dynamics of a building. Zo heb je gedeeltes voor receiving, moving, connecting, concentrating en recharging. Forbo speelt daar op in met haar vloeren, die bijvoorbeeld geluid absorberen daar waar concentratie belangrijk is.”

Het circulaire gebouw
Hoe kun je een gebouw zo maken dat het ook duurzaam bestendig is? Post, die altijd ‘groen’ denkt en werkt als transformator op de grens van productontwerp en -onderzoek, zag een gat in de markt. Ze meldde dat ze wel interieurs wil gaan ontwerpen voor bijvoorbeeld winkels of horecagelegenheden die ze drie jaar ‘verhuurt’ en daarna weer terugneemt om iets anders van te maken.

Ze kreeg daarbij advies van Van Gelder die aangaf dat als je circulair wilt opereren je er in ieder geval voor moet zorgen verschillende materialen niet te verlijmen of te mixen tot één product. Daarnaast vertelde ze dat het voor producenten complex is om producten terug te halen uit de markt en zo hun groene bijdrage te leveren, zoals Forbo bijvoorbeeld nastreeft. Recycling blijkt soms meer energie te kosten dan op te leveren.

Hergebruik
Veel recycling-processen bestaan op dit moment uit het verpulveren van het oorspronkelijke product. Dat levert granulaat op dat vervolgens wordt gemixt met een bindmiddel zoals lijm of biologische hars om er een ander product van te maken. Toch kan het ook anders, aldus Post. Voor Adidas gebruikte ze pure, maar afgekeurde afvalstoffen om een nieuwe schoen te maken. Dat die een beetje off-colour was, gaf de nieuwe sneakers juist hun kracht. Post: “Esthetiek en duurzaamheid kunnen heel goed samengaan.”

Lagendaal: “Het eerste wat wij gedaan hebben op het gebied van duurzaamheid, is de hardware; het gebouw technisch aanpassen met een warmte- en koudeopslag en zonnecellen. Nu zijn we zover dat de inrichting van de tentoonstellingsruimtes zelfs circulair is. De inrichters mogen doen wat ze willen, maar ze moeten de oude vitrines en spullen verplicht hergebruiken. Die kunnen ze vervolgens naar eigen smaak transformeren, een kleurtje geven en dergelijke.”

Van Gelder merkte tot slot op dat Forbo beschikt over volledig CO₂-neutrale en natuurlijk producten zoals de linoleum vloerbekleding, maar ook over loslegsystemen zoals in de vinyl-collectie, die je zo weer uit een gebouw haalt. “Biobased of vinyl dus. Beide prima, als ze maar in een gesloten cirkel zitten”, aldus Van Gelder.

Trefwoorden

forbo flooring circulair hergebruik transformatie interieur duurzaamheid

1	Nudus en Sweco Architects presenteren stedenbouwkundig ontwerp voor mogelijke nieuwe campus ASML vrijdag, 16 mei
2	Fenix, kunstmuseum over migratie, opent zijn deuren donderdag, 15 mei
3	Office Winhov en Office Haratori herinterpreteren wederopbouw in ontwerp woontoren Opportuna woensdag, 14 mei
4	Mecanoo presenteert ontwerp verbouwing Theater Hanzehof Zutphen maandag, 19 mei
5	Wenckebach – sociale woningbouw met toegevoegde kwaliteiten donderdag, 15 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Forbo recyclet 20 jaar oude vloer TU Delft

28 april 2022

Forbo Flooring

Forbo Flooring organiseert grote internationale ontwerpwedstrijd

27 februari 2024

Duurzaamheidsrapport 2024: Forbo versnelt naar circulaire toekomst

6 mei

Forbo Flooring

Forbo zamelt vinyl in voor recycling

6 februari 2020

Forbo Flooring

Hergebruik van Forbo-materiaal op WasteBuild-beurs

12 december 2019

Forbo Flooring

Studenten helpen vloerproducent om kringloop linoleum te sluiten

17 juni 2019

Forbo Flooring

Nieuwe printer Forbo zorgt voor superscherpe printvloeren

13 september 2019

Forbo Flooring

Aanpasbare linostoel trekt aandacht

21 maart 2019

DUCO Ventilation & Sun Control

Forbo investeert verder in duurzaamheid

21 februari 2019

Forbo Flooring

Forbo Flooring gaat partnerschap aan met BNA

10 januari 2019

Linoleumleer van Don Yaw Kwaning is mogelijk alternatief

6 december 2018

Verbeterde milieuprestaties Forbo Flooring in 2019

16 juli 2020

Forbo Flooring

Esmee uit groep 8 wint vloerontwerpwedstrijd Forbo

12 oktober 2020

Forbo Flooring

Forbo beschrijft weg naar duurzame toekomst

29 oktober 2020

Forbo Flooring

Reeks filmportretten met linoleum in hoofdrol

20 januari 2021

Forbo Flooring

Winnaars Forbo Linoleum Kunstprijs 2022 bekend

21 februari 2022

Forbo Flooring

De binnenruimte gezonder maken; vier tips

5 augustus 2022

Forbo Flooring

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Voids benadert lastig plangebied als aantrekkelijke leefomgeving

Vandaag, 16:48

In opdracht van de gemeente ’s-Hertogenbosch en woningcorporatie Zayaz heeft bureau Voids het stedenbouwkundig plan en het beeldkwaliteitsplan voor de nieuwe woonbuurt De Donken opgesteld.

Een gevel uit treinramen voor een onderhoudsgebouw van NS

Vandaag, 12:34

In opdracht van NS heeft Arcadis een nieuwe zogenoemde kuilwielenbank voor de onderhoudslocatie Leidschendam ontworpen. De architectuur van het gebouw is sterk bepaald door de situatie op het emplacement en het hergebruik van ‘spoorse’ materialen.

Volume brengt circulaire souvenirs en een grijpmachine naar de Architectuurbiënnale

Gisteren, 17:08

Bezoekers van de Architectuurbiënnale in Venetië kunnen in de Giardini proberen een ‘Circular Souvenir’ uit een grijpmachine te vissen. De machine is geplaatst door architectuurtijdschrift Volume; de souvenirs zijn ontworpen door diverse architecten.

Meer woningbouw: graag, maar dan wel goede en gezonde woningen met voldoende daglicht

Gisteren, 13:37

Naar aanleiding van het advies dat de commissie STOEP recent publiceerde, benadrukt architect Maarten van Bremen, voorzitter van stichting Dutch Daylight, dat de regelgeving voor bouwkwaliteit uiteindelijk bijdraagt aan fysieke en mentale gezondheid.

Nieuwe editie van de Architecten Wielerkoers

Vandaag, 14:45

Architecten met een passie voor (interieur)architectuur én voor fietsen kunnen hun hart ophalen bij de derde editie van de Architecten Wielerkoers, op donderdag 4 september 2025.

Nieuwe Rotterdamse aanpak woningbouw: meer snelheid, minder regels en heldere keuzes

Vandaag, 09:49

Met kortere procedures, minder regels en duidelijke kaders voor ontwikkelaars en bouwers wil Rotterdam sneller betaalbare woningen bouwen, zonder in te leveren op kwaliteit of duurzaamheid.

Gemeenten krijgen 7.000 euro per gebouwde betaalbare woning

Gisteren, 15:05

Dat maakte woonminister Mona Keijzer (BBB) bekend. In 2025 is de grens voor betaalbaarheid vastgesteld op 405.000 euro voor een koophuis.

Marian Herman wordt algemeen directeur ontwikkelaar Edge

Gisteren, 13:14

Hij volgt per 1 september de huidige CEO en oprichter van het bedrijf Coen van Oostrom op, die een andere functie gaat vervullen binnen Edge.

KYK Architecten/Quadraat neemt architectenbureau MD2A over

Gisteren, 12:59

De beide bureaus richten zich op architectuur op vergelijkbare gebieden en de overname past goed bij de de ontwikkelambitie van KYK Architecten, laat het Goudse bureau weten.