Jean Nouvel

Dakterras

Opgang dakterras

Gevel van 'The Hinge'

European Patent Office: balancerend tussen spiegeling en transparantie

27 juni 2018, 17:30

Vandaag is het nieuwe hoofdgebouw van het European Patent Office in Rijswijk officieel geopend door koning Willem-Alexander van Oranje-Nassau. Het kantoorgebouw is ontworpen door Ateliers Jean Nouvel en Dam & Partners Architecten. Na de sloop van het oude kantoorgebouw ernaast wordt het omliggende landschap nog voltooid.

Terwijl je aan de randen van het gebouw dwars door de glazen gevelvlakken heen kijkt, kleurt het gebouw op een mooie dag ook subtiel blauw en trekken weerspiegelingen van kleine witte wolken over de gevel… het is deze delicate balans tussen spiegeling en transparantie die niet eenvoudig te realiseren is, maar in het European Patent Office (EPO) in Rijswijk helemaal raak is. Je kijkt niet dwars door het gebouw, maar het is zeker ook geen spiegel; het is beide, in wisselende verhoudingen op verschillende momenten op de dag.

“Als het regent, wat in Nederland vaak het geval is, kleurt het gebouw grijs”, geeft architect Jean Nouvel aan. En als de waterpartij, waarin het gebouw rondom komt te staan, eenmaal af is, zal het gebouw met zijn weerspiegeling daarin verlengd worden. Maar de belangrijkste thema’s zijn de spiegeling en de transparantie. Nouvel: “Het is een gebouw dat bij de lucht hoort.”

Door het schijfvormige kantoorgebouw te voorzien van een dubbele gevel kon bij het glas voor een relatief hoge transparantie gekozen worden, zonder het risico te lopen dat de zon de ruimtes achter de gevel te veel zou opwarmen. Daarbij zijn de buitenste glasvlakken verder doorgezet dan het gebouw feitelijk lang en hoog is, zodat het gebouw daar als het ware in de lucht ‘oplost’. Dit gebaar wordt onderstreept door de hangende tuinen in de zuidoostgevel ook extra door te zetten, en de balkons in de kopgevels te voorzien van spiegelende onderzijden.

Het ‘oplossen’ van het gebouw bereikt zijn hoogtepunt op het dakterras, dat op initiatief van de betrokken architectenbureaus is toegevoegd. Het houten dek gaat richting richting de uiteinden van het gebouw over in spiegelende tegels... alsof je de lucht in wandelt.

Dubbele gevels
Wie regelmatig over de A4 tussen Den Haag en Rotterdam rijdt, zal het nieuwe hoofdgebouw van EPO de afgelopen jaren hebben zien verrijzen. Het is een wat aparte plek, temidden van een stedelijk bedrijvenpark. Maar prima bereikbaar met trams en bussen die voor het complex langs rijden, en de afslag van de autosnelweg om de hoek.

Vanuit het nieuwe gebouw kijk je richting het zuidoosten uit op een groene zone met daarachter Delft en in de verte Rotterdam, en kijk je richting het noordwesten uit op het dichtbebouwde stedelijk gebied van Rijswijk en Den Haag met daarachter de zee.

Die twee verschillende landschappelijke condities zijn subtiel in het ontwerp van het kantoorgebouw verwerkt. Richting het groen in het zuidoosten is de dubbele gevel iets dieper gemaakt en zijn hierin om de twee verdiepingen hangende tuinen opgenomen. Deze tuinen zorgen aan deze kant ook voor wat extra schaduw. Richting de zee in het noordwesten is de dubbele gevel wat dunner gehouden en zijn aan de buitenzijde zacht golvende, spiegelende strips opgenomen, waardoor het gebouw aan die zijde, als je er langs beweegt, glinstert – zoals ook water dat doet.

De dubbele gevels zijn voorzien van kleppen, zodat op warme dagen de opgewarmde lucht weggeventileerd kan worden, en op koudere maar heldere dagen de opgewarmde lucht binnen gebruikt kan worden.

Verticaal, glazen klooster
Jaarlijks worden in heel Europa zo’n 175.000 aanvragen gedaan voor patenten. Deze worden beoordeeld door de 7.000 medewerkers van het European Patent Office die verspreid over locaties in München (4.000 medewerkers, hoofdkantoor) en Rijswijk (3.000 medewerkers) hun werk doen.

Het nieuwe kantoorgebouw dat Ateliers Jean Nouvel en Dam & Partners Architecten in Rijswijk hebben ontworpen, gaat het merendeel van de medewerkers in Rijswijk huisvesten. De nieuwbouw vervangt de oude kantoortoren uit de jaren ‘70 die nu nog direct naast de nieuwbouw staat en die komend jaar, verdieping voor verdieping, gesloopt wordt.

Aan de andere kant van de nieuwbouw staat een voormalig kantoor van Shell. Dat is momenteel al in gebruik door EPO en dat zal ook zo blijven.

Van de uiteindelijk 2.000 medewerkers die in de nieuwbouw een plek krijgen, werkt bijna iedereen geconcentreerd aan de beoordeling van patentaanvragen. Omdat het werk zoveel concentratie vraagt, krijgt bijna iedere medewerker een eigen kamer in de nieuwbouw. Omdat de organisatie nauwelijks hiërarchie kent, zijn die kamers bijna overal hetzelfde. Het gebouw is zo ontworpen dat de indeling eenvoudig veranderd kan worden, maar voorlopig houdt EPO vast aan de individuele kantoren.

De dubbele gevel ‘verlengt’ de ruimte van kamer, legt architect Diederik Dam uit, zodat die ruimer lijkt. Om al die individueel werkende mensen niet het gevoel te geven dat ze alleen aan het werk zijn, bestaan de wanden tussen de kantoren uit een dicht paneel met een brede strook glas eromheen en zijn de wanden richting de gang helemaal van glas. Zo beleven de medewerkers wel de aanwezigheid van hun collega’s.

Met al die kamers, in combinatie met de dubbele gevel en de waterpartij rond het gebouw, heeft het gebouw wel iets van een verticaal, glazen klooster. Dat komt ook door de manier waarop het gebouw zich aan de straat presenteert en hoe je het gebouw binnenkomt.

De waterpartij moet nog aangelegd worden, maar de outline ervan is zichtbaar en laat zien dat, wanneer je vanaf de straat het gebouw benadert, je precies niet op het water kunt kijken, maar het water alleen over de rand ziet vallen in een brede waterval. Het zeer transparante gebouw houdt de stad zo toch op afstand.

De route het gebouw in loopt vervolgens iets omlaag, tussen de steeds hoger oprijzende waterpartij door, onder een enorme spiegelende luifel die richting de feitelijke entree voor een contractie van de ruimte zorgt. Eenmaal binnen is er een ontspanning van de ruimte met de dubbelhoge entreehal, waarvan het kleurige plafond aan de vlaggen van de aangesloten landen doet denken en de glanzende, golvende wandpanelen een abstracte weergave vormen van de watervallen buiten.

‘The Hinge’
Vanuit de entreehal kun je omhoog, het hoofdgebouw in, of doorlopen naar de gebouwen erachter. Tussen het oude Shell-gebouw en het nieuwe hoofdgebouw is een decennium geleden een gebouw gerealiseerd dat ‘The Hinge’ genoemd is; het scharnier. Dit gebouw bevat het enorme bedrijfsrestaurant van het gebouwencomplex, dat zich opent naar een enorme daktuin. Om de nieuwbouw hierop aan te laten sluiten, hebben Ateliers Jean Nouvel en Dam & Partners Architecten dit bestaande gebouw richting de nieuwbouw ‘opgedikt’, met een nieuwe vleugel waarin bovenin de ruimtes zitten waar geschillen rond patenten beslecht worden, en waar onderin onder andere een dubbelhoge fitnessruimte opgenomen is.

Vanuit het nieuwe hoofdgebouw bereik je ‘The Hinge’ via een brede passage die (straks) onder de waterpartij door loopt. Een glazen dak geeft, door het water, een blik op zowel het hoofdgebouw als het nieuwe deel van ‘The Hinge’. In het bijgebouw hebben de architectenbureaus zich wat meer frivoliteit veroorloofd dan in het hoofdgebouw. Het trappenhuis is een kleine jungle, zoveel planten groeien er. En de verschillende ruimtes hebben allemaal een andere, felle kleur – wat ook in de gevel terugkomt.

Stalen draagconstructie
Omdat de medewerkers van EPO in de oude kantoortoren direct naast de nieuwbouw tijdens de bouw ongestoord moesten kunnen doorwerken, is ervoor gekozen om het kantoorgebouw in staal te bouwen. Door te kiezen voor SlimLine-vloeren, konden de kanalen voor de luchtverversing daarin opgenomen worden.

Het gebouw heeft een hoogte van 107 meter en een lengte van 156 meter. Tussen de twee liftkernen in is de plattegrond wat breder, om tussen de individuele kantoren ook een zone met gemeenschappelijke voorzieningen op te kunnen nemen, maar richting hun uiteinden zijn de kantoorvleugels eigenlijk maar vijftien meter diep. Omdat EPO zeer hoge eisen stelde aan de stabiliteit (niveau woningbouw) zijn in aanvulling op de stabiliteit die de kernen bieden in de dunne kantoorvleugels ook enorme vakwerken opgenomen, die iets uitsteken in de diepere dubbele gevel richting het zuidoosten.

Doordat de liftkernen richting het zuidoosten ook iets uitsteken, de dubbele gevel in, krijgt het hoofdgebouw aan deze zijde net een andere uitstraling dan aan zijn andere zijde. Door het buitenste, glazen gevelvlak ‘schijnen’ hier twee liftkernen die de gevel richting de autosnelweg in drieën verdelen, waar die richting de zee juist echt een vlak vormt.

Met de nieuwbouw voor het European Patent Office hebben Ateliers Jean Nouvel en Dam & Partners Architecten een nieuw landmark ontworpen in het stedelijk landschap van de zuidelijke Randstad en zijn de architectenbureaus erin geslaagd om een unieke ruimtelijke kwaliteit toe te voegen.

Het nieuwe hoofdgebouw van EPO is gebouwd door TBI Consortium New Main, dat samen met Ateliers Jean Nouvel en Dam & Partners Architecten de prijsvraag won om het complex via een Design & Build-contract te realiseren. Het gebouw heeft een bruto vloeroppervlakte van 85.000 vierkante meter en heeft 205 miljoen euro gekost. Als zelfstandig instituut heeft EPO het gebouw uit eigen middelen gefinancierd.

Trefwoorden

ateliers jean nouvel tbi consortium new main dam & partners architecten european patent office rijswijk

1	Groen licht voor woontoren Riva in Rotterdam woensdag, 12 maart
2	MVRDV ontwerpt winkelcentrum als stapeling van blokken met buitenruimte maandag, 10 maart
3	Grosfeld Bekkers van der Velde ontwerpt ‘grensoverschrijdend’ cultureel centrum in Baarle woensdag, 12 maart
4	Rotterdam ambieert Paris Proof woonwijk in Schiehaven Noord donderdag, 13 maart
5	Van oud schoolgebouw naar buurtgebouw met breed sociaal programma dinsdag, 11 maart

Gerelateerde nieuwsberichten

Gemeente Rijswijk teruggekeerd in oude stadhuis

2 januari 2024

Anterieure overeenkomst getekend voor UrbanParks in Rijswijk

5 januari 2024

Dam & Partners Architecten voegt met Boegbeeld een verfijnde schaal toe aan de NDSM-werf

4 september 2024

Europees Octrooibureau kiest Nouvel en Dam

27 juni 2013

Rutte geeft startsein nieuwbouw Europees Octrooibureau

25 juni 2014

Ontwerp Europees Octrooibureau gepresenteerd

5 juli 2013

Expositie over architectuurfotograaf Ronald Tilleman bij BNA

23 oktober 2018

550 woningen op HBG-locatie Rijswijk

21 januari 2019

Dam & Partners produceert meeste commerciële vierkante meters

31 januari 2019

Nationale Opera & Ballet neemt vernieuwde foyer in gebruik

21 februari 2019

Cepezed transformeert voormalige Shell-campus Rijswijk

7 augustus 2019

Rijswijks winkelcentrum wordt multifunctioneel gebied

29 januari 2020

Bouw De Koploper RijswijkBuiten van start

14 april 2021

Gemeente Rijswijk laat zelf woningen bouwen voor middeninkomens

28 juni 2021

Voormalig belastingkantoor Rijswijk getransformeerd tot woongebouw

21 juli 2021

Versteend plein bij winkelcentrum Rijswijk omgetoverd tot stadspark

22 juli 2022

Studioninedots en BOOM Landscape maken ontwerp At The Park Rijswijk

8 september 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Tien nominaties voor de Amsterdamse Architectuur Prijs (AAP)

15 maart, 9:00

Voor de achttiende editie van de Amsterdamse Architectuurprijs (AAP) zijn tien projecten genomineerd. Dat maakte Arcam vrijdag bekend.

Tien lessen rond de Post-Growth City

14 maart, 8:15

Samen met BURA en Crimson Historians & Urbanists organiseerde Architectenweb op maandag 10 maart 2025 in Pakhuis de Zwijger een symposium over de manieren om tot duurzamere, socialere en eerlijkere stedelijke ontwikkelingen te komen. Tien lessen.

Rotterdam ambieert Paris Proof woonwijk in Schiehaven Noord

13 maart, 1:20

Rotterdam wil in Schiehaven Noord 500 tot 700 woningen realiseren, met het merendeel in het sociale huur- of middenhuursegment. Aandacht voor groen en duurzaamheid bleek een belangrijke wens van bewoners in het participatietraject.

Dertiende Eo Wijers-prijsvraag in teken van ontwerpen aan gezondheid en geluk

13 maart, 10:17

De Eo Wijers-stichting organiseert voor een nieuwe editie van de Eo Wijers-prijsvraag met een regionale ontwerpopgave. De stichting zoekt regio’s die voor hun gebied ontwerpteams een visie willen laten ontwikkelen.

Eeuwenoude waterput blootgelegd in centrum Utrecht

13 maart, 9:00

Onder de Neude in Utrecht zijn “talloze bijzondere” archeologische vondsten gedaan, meldt de gemeente. De belangrijkste vondst is een grote openbare waterput uit de 16e eeuw.

Provinciehuis in Groningen is toe aan grote renovatie

12 maart, 5:08

Het provinciehuis in Groningen is toe aan een opknapbeurt. De investering wordt geraamd op 13,4 miljoen euro.

Zuid-Holland stemt in met plannen bouw 250.000 woningen tot 2032

11 maart, 4:47

Het college van Gedeputeerde Staten stemde in met bijna 2.300 plannen, goed voor 248.700 woningen in totaal. Die moeten uiterlijk in 2032 zijn gebouwd.

Steeds meer vergunde woningen waarvan bouw niet is gestart

11 maart, 10:23

Volgens brancheorganisatie WoningBouwersNL steeg dit aantal vanaf 2022 van 95.000 woningen naar 115.000 eind 2024.

Windkracht 5: elektriciteitsnet flexibeler gebruiken scheelt miljarden

10 maart, 3:29

De energie- en met name netwerkkosten stijgen de komende jaren aanzienlijk als gevolg van de energietransitie. Flexibeler gebruik van het net kan miljarden opleveren.