Weglaten: Gap voor Marsotto (2016)

Weglaten: Float en Corners, voor Moroso (2015)

Verbinden: Woven Table, voor CID au Grand-Hornu, 2017

Verbinden: Rassen, voor Hashikura Matsukan by|n meister (2013)

Aanraken: Drop, voor Cappellini (2012)

Aanraken: Sawaru, voor Flos (2017)

Doorbreken: Overflow, voor Lasvit (2012)

Doorbreken: Sakura, voor Sevres (2017)

Grenzen: Target, voor Arketipo (2009)

Grenzen: Border Table, voor Tokyo Design Week 2015

Beweging: Shivering Bowls, voor Triennale Design Museum (2012)

Vaagheid: kamerscherm Fragment, voor Glas Italia (2015)

Vaagheid: Jellyfish Vases, voor Milan Design Week 2017

Vervormen: kruk Thin Black Lines, voor Phillips (2010)

Vervormen: Tangle Table, voor Cappellini (2016)

Gelaagdheid: Deep-sea, voor Glas Italia (2013)

Gelaagdheid: Scatter Shelf, voor Friedman Benda (2011)

Omhullen: Farming-net Lamp, voor Carpenters Workshop Gallery (2012)

Omhullen: lamp Mogura, voor De Padova, 2016

Transformeren: Chocolatexture, voor Maison et Objet 2015

Contour: Un-printed material, voor Creation Gallery G8 (2016)

Contour: One-stroke, voor Nodus (2017)

Nendo: “Als het in zwart-wit werkt, werkt het altijd”

22 mei 2017, 17:18

Het voormalige mijnbouwcomplex le Grand-Hornu, in het zuiden van België, is de locatie van de even omvangrijke als boeiende tentoonstelling 'Invisible Outlines' van Nendo. Architectenweb bezocht de tentoonstelling en sprak met oprichter en hoofdontwerper Oki Sato over de snelle groei van het bureau en de uitgangspunten bij het ontwerp.

We lopen langs de vele ontwerpen in de ruimtes van het voormalige industriële complex, waar Oki Sato op uitnodiging van het CID - centre d'innovation et de design au Grand-Hornu, een overzicht van Nendo’s oeuvre presenteert. Sato geeft uitleg bij bijna elk ontwerp. Kleine cijfertjes bij de objecten, die verwijzen naar een beschrijving in de compacte catalogus, zijn bevestigd op de piëdestals of hangen vanaf het plafond aan uiterst fijne draden.

Plotseling schiet Sato naar voren en bekijkt het nummer 67: beide cijfers hangen niet geheel op gelijke hoogte. Sato lacht, maar het is duidelijk dat dit niet zo mag blijven. Dit moet nog worden aangepast voordat de tentoonstelling ‘Invisible Outlines’ overmorgen opengaat voor publiek.

Het is een voorbeeld van Sato’s perfectionisme, net als de juiste plaatsing van een stoel onder de – door Nendo zelf meegebrachte – spotlights met het oog op de gewenste symmetrische schaduw, of een installatie waarvan het opstellen uren in beslag nam. Het perfectionisme dat het CID uren van verhitte arbeid, maar ook een prachtige overzichtstentoonstelling heeft opgeleverd.

Omtrek als startpunt
‘Invisible Outlines’ brengt 88 ontwerpen – meer dan 200 objecten – samen en is Nendo's eerste Europese tentoonstelling met deze omvang. Lopend door de tentoonstelling valt direct op dat het gepresenteerde werk, dat reikt van tafels, stoelen, kasten, verlichting en accessoires tot installaties en grafiek, een coherent en consistent oeuvre vormt.

De werken delen een basale vormentaal – die wellicht al snel de associatie oproept met Japanse verfijning – alsook een poëtische kracht en oog voor detail. Vertrekpunt van zijn ontwerpen zijn contouren van voorwerpen. “Ik kijk altijd naar de omtrek. Ook van schaduwen. Van daaruit kun je denken over binnen en buiten de omtrek. Over wat het betekent als contouren vaag zijn, of over hoe je contouren in gedachten aanvult waar ze er niet zijn.”

De vraag wat je met de contouren kunt doen, zoals Nendo die gebruikt in zijn dagelijkse ontwerppraktijk, vormt ook de leidraad voor de tentoonstelling. Het resulteert in een onderverdeling volgens twaalf thema’s: weglaten (van een deel van contouren), verbinden, raken, doorbreken, grenzen zoeken, beweging geven, opzettelijk vaag houden, vervormen in dimensies, stapelen, omhullen, transformeren van de een naar de ander, en het scheiden van silhouet en schaduw – de pure contour.

Geweven staal en chocotextuur
Wat is het resultaat in de praktijk? Een mooi voorbeeld van het wegsnijden uit de contour is de kruk Float (2015), waarbij twee van de vier poten niet geheel doorlopen tot aan de zitting. Het geeft de zitting een onverwachte vering. Een fascinerend voorbeeld van ‘verbinden’ vormt de Woven Table-serie, speciaal voor deze tentoonstelling gemaakt. In de metalen tafelbladen zijn sneden gemaakt, waarna er metaalstroken zijn ingeweven en vast gelast.

Een tafel uit een dun, rechthoekig frame met een lokale onderbreking is ondersteboven geplaatst, waarna vloeibaar glas tussen de ribben is gegoten. Bij de opening heeft het glas buiten het frame kunnen stromen: de doorbroken contour van ‘Overflow’ (2012). Chocoladeblokjes met verschillende textuur (voor Maison et Object, 2015) zorgen voor een vervreemdend mondgevoel en – verrassend – daardoor andere smaakbeleving.

Verhalen kruiden met humor
Zwart en (vooral) wit domineren de ontwerpen. Dit is naast de contouren een uiting van essentie. Sato vertelt dat hij houdt van manga – de sterk grafische Japanse comics in zwart-wit. De anime, de tekenfilms gebaseerd op de comics – zijn vaak in kleur en Sato vind dat meestal geen verbetering. Zoals hij de voorkeur geeft aan de zwart-witte lijntekeningen, heeft hij in zijn ontwerpen zelden kleur nodig. “Zwart-wit maakt het idee het duidelijkst. Als het in zwart-wit werkt, werkt het in elke kleur.”

Ook het concept wil Sato zo eenvoudig mogelijk houden. “Ontwerpen is een vorm van ‘story telling’”, zegt hij. “En dat verhaal moet niet ingewikkeld zijn. Als ik aan mijn moeder vertel wat mijn plan is, moet ze zeggen: ah, dat is een interessant idee. En mijn moeder weet niets van design.” Hij lacht hartelijk. “Ik vind het altijd belangrijk om te zien hoe kinderen reageren. Als zij een spontane band met het ontwerp hebben, is dat een goed teken.”

Bij alle eenvoud is er regelmatig ruimte voor humor, of dat nu elkaar omhelzende tafelpoten zijn (Tangle Table, 2016), een katoenen tas waarvan de zak ook een handpop kan zijn (Roopuppet, 2012) of een kast waarvan het bovenste vak er af lijkt te vallen (Drop, 2012). Sato legt uit dat minimalistisch ontwerp heel streng kan worden, terwijl hij bij de mensen een glimlach wil opwekken. “Ik wil dat mensen stil staan bij kleine dingen in het leven van alledag; ik wil ze iets bieden waardoor ze anders naar het object gaan kijken. Humor is mijn manier om de dingen te kruiden.”

Snelle ontwikkeling, consistent oeuvre
Sato richtte Nendo – Japans voor klei, “Een materiaal dat je elke vorm kunt geven”, aldus Sato – op in 2002, na het afstuderen als architect aan de Waseda-universiteit in Tokio. Drie jaar later opende hij ook een vestiging in Milaan. In een razend tempo heeft Nendo zich ontwikkeld tot een wereldwijd hogelijk gewaardeerd ontwerpbureau.

Sato en Nendo zijn al vele malen bekroond; de ontwerpen hebben al een veelvoud aan onderscheidingen gekregen. Als ik hem vraag hoe hij die snelle ontwikkeling in goede banen heeft weten te leiden, lacht Sato en wuift de opmerking bescheiden weg.

“Het is de technologie die ons heeft geholpen om veel te doen en snel te werken”, legt hij uit. “Nendo is waarschijnlijk een van de eerste bureaus die zo ruim gebruik konden maken van elektronisch verkeer. We stonden steeds met elkaar in contact. Daardoor konden we veel projecten tegelijkertijd aanpakken en heel snel werken. Dat betekende ook dat fouten al vroeg in het proces naar boven kwamen en we die al heel snel konden oplossen.”

Inmiddels heeft Nendo een team van circa 25 internationale ontwerpers; het bureau heeft een groot aantal opdrachtgevers uit de uiteenlopendste hoeken. Hoe houdt Sato de kwaliteit op het hoge niveau en de uitkomsten zo typisch ‘Nendo’? “Het designteam komt regelmatig bijeen. We hebben een café in het kantoor gemaakt, zodat we alle ontwerpen stuk voor stuk kunnen bespreken met een kop koffie erbij.” Daarbij vormen de vragen over de contouren de leidraad voor de uitontwikkeling van de ontwerpen. “Elk ontwerp gaat bovendien langs mij”, voegt Sato nog toe.

Het verhaal, niet de schaal
Architectuur en interieurarchitectuur maken inmiddels slechts een klein deel uit van Nendo’s productie. Hoe ervaart Sato, die zoals gezegd is afgestudeerd als architect, dat? “Toen ik voor het eerste naar de Salone Internazionale del Mobile in Milaan ging, in 2002, zag ik dat ontwerpers op speelse wijze zowel installaties als producten ontwierpen. Dat maakte grote indruk op me." vertelt hij.

"In Japan ontwerpen mensen die architectuur hebben gestudeerd gewoonlijk alleen architectuur, zoals interieurarchitecten interieurs ontwerpen en productontwerpers producten ontwerpen. Ik wilde flexibeler zijn in het ontwerpen en genres overstijgen. Daarom ben ik Nendo gestart." Sato legt uit dat het hem vooral gaat om het verhaal achter een object, of dat nu een accessoire, een meubel of een gebouw is. "Dat is voor mij allemaal eender. De rol van het ontwerpen is wat mij betreft het vinden van nieuwe oplossingen.”

Vindt hij dat een ontwerper een maatschappelijke verantwoordelijkheid heeft? Neemt Nendo een bepaalde verantwoordelijkheid in acht? “Ik denk dat de maatschappelijke verantwoordelijkheid van ontwerpers steeds sterker wordt. Het was de rol van de ontwerper om met design een probleem op te lossen, maar onze klanten verwachten nu ‘probleemontdekking’. Met andere woorden: we krijgen de taak om problemen te ontdekken, met elkaar in verband te brengen en op te lossen. Het gaat niet alleen om het maken van vormen.”

Naar zijn gevoel is het aantal projecten, die vragen om nieuwe zienswijzen, de laatste tijd toegenomen. Hij voelt zich enigszins bezwaard door die verwachtingen, zegt hij. "Anderzijds ervaar ik het als grote uitdagingen en nieuwe mogelijkheden.”

Le Grand-Hornu
De tentoonstelling is geopend op 21 mei 2017 en loopt tot 1 oktober 2017. Le Grand-Hornu ligt nabij Mons (Bergen) in de Waalse Borinage. Het grootschalige, in neoklassieke stijl gebouwde mijnbouwcomplex is in 2002 gerestaureerd en biedt onder meer onderdak aan tentoonstellingen over toegepaste en hedendaagse kunst; het complex is op zich al een bezoek waard.

Trefwoorden

meubels design cid nendo verlichting le grand-hornu accessoires oki sato

1	Het Binnenhof – negen projecten en een podcast dinsdag, 29 juli
2	Architectenweb Sportzomer: ook bij schermen gaat het voor Wouter van Riet Paap om één helder 'gebaar' maandag, 28 juli
3	Architectenweb Sportzomer: Gaelle Mys nam als turnster drie keer deel aan de Spelen woensdag, 30 juli
4	Entree ziekenhuis Rijnstate in Arnhem op duurzame wijze vernieuwd donderdag, 31 juli
5	Woonwerk Architecten transfomeert panden in Antwerps Schipperskwartier tot woongebouw vrijdag, 1 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

Een stationsplein vol schotels van Nendo

12 juni 2017

Milaan 2018: Japans ontwerp en zintuiglijke ervaringen

20 april 2018

Een meubelcollectie als aquarelverf op papier

11 juni 2018

Minimalistische meubels met karakter

22 januari 2018

Vurige ijsbakjes voor Häagen-Dazs

10 mei 2012

Café van Nendo eert oorspronkelijke gebouw

11 november 2015

Stoel met variabele leuning van Nendo

17 augustus 2015

Salone del Mobile: groot aanbod, grote namen

20 april 2015

Nendo introduceert eigen label in Milaan

12 april 2012

Bamboe tafel uit staal

24 mei 2012

Meubelmuseum Stockholm voor studie en vermaak

8 februari 2018

Nendo zoekt dialoog met Escher in tentoonstelling

27 november 2018

Gesmolten meubels van Nendo

16 januari 2019

Een complex van overlappende volumes voor Onward

3 april 2019

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Woonwerk Architecten transfomeert panden in Antwerps Schipperskwartier tot woongebouw

Vandaag, 09:22

In het Antwerpse Schipperskwartier heeft WoonWerk Architecten een aantal panden getransformeerd tot woongebouw.

Entree ziekenhuis Rijnstate in Arnhem op duurzame wijze vernieuwd

31 juli, 9:07

Naar ontwerp van Gortemaker Algra Feenstra architects is afgelopen jaar de entree van ziekenhuis Rijnstate in Arnhem vernieuwd. De ingreep is een belangrijke stap in de modernisering en verduurzaming van het ziekenhuis.

Architectenweb Sportzomer: Gaelle Mys nam als turnster drie keer deel aan de Spelen

30 juli, 9:12

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de zesde aflevering spreken we met Gaelle Mys die als turnster onder meer aan drie Olympische Spelen deelnam.

Architectenweb Sportzomer: ook bij schermen gaat het voor Wouter van Riet Paap om één helder 'gebaar'

28 juli, 9:05

“Schermen is voor mij pure ontspanning, maar het vraagt concentratie, discipline en het vermogen om kalm te blijven onder druk – vaardigheden die op het bureau ook van pas komen.”