2016: belangrijkste projecten

23 december 2016, 14:34

De opvallendste grote projecten die in 2016 zijn afgerond, hebben betrekking op het reizigersvervoer. Als er verder iets opviel aan opgeleverde projecten, dan was het juist het bijna ontbreken van nieuwe culturele gebouwen. In het buitenland zijn Nederlandse architectenbureaus goed actief geweest.

Tekst Robert Muis

Drie grote ov-terminals zijn in 2016 officieel geopend. Als eerste is in februari het door Benthem Crouwel Architects vernieuwde Den Haag Centraal geopend. In de transparante terminal komen verschillende openbaarvervoerssystemen bij elkaar. Het bijbehorende nieuwe lightrail-station (met een opvallende overkapping) is ontworpen door ZJA Zwarts & Jansma Architecten en opende in augustus.

Veel meer dan een vervoersknooppunt is het nieuwe station van Breda, dat eveneens in augustus is opgeleverd. Het complex, ontworpen door Koen van Velsen architecten, herbergt binnen een uniform bouwblok een veel omvattend programma van wonen, werken en reizen. Over de bouw is vier jaar gedaan.

Zes jaar al, duurt de grootscheepse verbouwing van Utrecht Centraal. In december is de vernieuwde ov-terminal geopend, waar Benthem Crouwel Architects verschillende verkeersstromen onder één golvend dak heeft samengebracht. De nieuwe stationshal is drie keer zo groot als de vorige hal.

Justitie en overheid
De overheid heeft dit jaar weer een aantal belangrijke gebouwen in gebruik kunnen nemen. In maart is de bouw van het nieuwe Justitieel Complex Zaanstad afgerond, dat de verouderde gevangenissen in Haarlem en Amsterdam vervangt. Bij het ontwerp van het 68.000 vierkante meter grote complex waren EGM Architecten, Fokkema & Partners en Mecanoo architecten betrokken. In Den Haag is een maand later de nieuwe huisvesting voor de Hoge Raad opgeleverd. Voor de hoogste gerechtelijke instantie heeft KAAN Architecten een gebouw met een publieke onderbouw en een beslotener bovenbouw ontworpen.

Twee nieuwe gemeentelijke gebouwen hebben het afgelopen jaar de aandacht getrokken. Het nieuwe stadhuis van Deventer, ontworpen door Neutelings Riedijk Architecten, opende na een roerige geschiedenis in april officieel de deuren. Het gebouw heeft een opvallende gevel met eikenhout en een bijzondere ruimtelijke kwaliteit. De raadzaal in het nieuwe Stadhuiskwartier van Deventer is herontworpen door OTH architecten, de sfeer van de voormalige boekenzaal bleef daarbij behouden. Het nieuwe stadskantoor van Venlo is energieneutraal en nagenoeg geheel ontworpen en gerealiseerd volgens de principes van Cradle to Cradle. Meest in het oog springend aan het ontwerp van Kraaijvanger is de begroeide gevel.

Iets heel anders: een veelbesproken project is de glazen gevel die MVRDV bedacht voor een luxe winkel in de Amsterdamse PC Hooftstraat. De Crystal Houses zijn spectaculair om te zien; het bouwproces was ingewikkeld en er is een breed team betrokken geweest om de gevel te realiseren.

Scholen en campussen
In september ontstond een kleine discussie over de sloop van een tijdelijk schoolgebouw voor Het 4e Gymnasium in de Amsterdamse Houthavens. Architectenweb berichtte hierover, nadat een lezer de redactie hierop wees. Was de school in 2008 niet modulair gebouwd om na gedane dienst te kunnen worden verplaatst? De gemeente Amsterdam legde uit dat het praktisch noch financieel haalbaar was gebleken; Studioninedots, opvolger van de toenmalige ontwerper hvdn architecten, betreurde de sloop, maar gaf de complexiteit van het demonteren en verplaatsen van een gebouw toe.

Een maand later nam de Esprit Scholengroep het nieuwe gebouw van Het 4e Gymnasium in de Houthavens in gebruik. Het energieneutrale schoolgebouw is ontworpen door Paul de Ruiter Architects en is met de fel gekleurde glaspanelen in de gevel ook een zichtbaar baken in de wijk.

Een van de eerste Nederlandse multifunctionele centra, ’t Karregat in Eindhoven, is door diederendirrix en architecten|en|en gezamenlijk gerenoveerd. Het weer frisse en functionele gebouw biedt ruimte aan een school, een kinderdagverblijf en enkele wijkvoorzieningen.

De TU Delft heeft er een nieuw gebouw bij voor de faculteit Technische Natuurwetenschappen (TNW). Het 30.000 vierkante meter omvattend gebouw bestaat uit ruimtes voor onderwijs en laboratoria en is ontworpen door Ector Hoogstad Architecten. Van hetzelfde architectenbureau is op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen het multifunctionele Centre Court geopend. Omdat het gebouw voorzieningen als restaurants, vergaderzalen, kantoren, laboratoria en sportruimten als hart van de campus moet fungeren, heeft het architectenbureau een transparant en laagdrempelig complex ontworpen.

Op de universiteitscampus van Wageningen is het nieuwe bedrijfsverzamelgebouw-incubator Plus Ultra opgeleverd. Het ontwerp van Wiegerinck architectuur stedenbouw stimuleert synergie en samenwerking tussen de startende en kennisintensieve technologische bedrijven die zich er vestigen.

Sport en cultuur
Het door ZJA Zwarts & Jansma Architecten ingrijpend vernieuwde Thialf in Heerenveen is in november geopend. Het ontwerp geeft het gebouw binnen en buiten een compleet nieuwe uitstraling en een verdubbeling van het volume bij een logische ordening van de functies. In Koog aan de Zaan is het Topsportcentrum De Koog geopend, dat op zesduizend vierkante meter onder meer een topsporthal, een sportmedisch centrum en een vestiging van het Regio College samenbrengt. Het ontwerp is gemaakt door MoederscheimMoonen Architects.

Na een bijzonder grootscheepse verbouwing en renovatie is in januari de Stadsschouwburg Utrecht heropend. Van Hoogevest Architecten heeft daarbij gekeken naar het oorspronkelijke ontwerp van Willem Dudok, zonder een strenge reconstructie na te streven.

Na de hausse aan poppodia en (verbouwde) musea in Nederland in de afgelopen paar jaar zijn er weinig nieuwe gebouwen in deze segmenten bijgekomen. In februari werd nog wel het pand De Neushoorn geopend, dat de verrassende combinatie van een poppodium en een school biedt. Het gebouw, ontworpen door DP6 architectuurstudio en 3TO, is bovendien voorzien van bijzondere details, bijvoorbeeld in de wijze waarop oude panden terugkeren in de nieuwbouw.

Het enige nieuwe museumgebouw is dit jaar Voorlinden in Wassenaar. Het heldere en strakke ontwerp van Kraaijvanger Architects als onderdak voor de verzameling van Joop van Caldenborgh kreeg veel lof toegezwaaid; een bijzonderheid aan het gebouw is zonder meer het door Arup ontwikkelde dak, dat voor optimaal daglicht in de zalen zorgt.

Collectiegebouwen
De Pont Museum opende dit jaar nog wel een nieuwe vleugel en een entreepoort voor het terrein, beide ontworpen door Benthem Crouwel Architects. Verder ging het nieuws vooral om collectiegebouwen. Vijf Friese musea bewaren hun museale collecties voortaan in een gezamenlijk depot in Leeuwarden. Het energieneutrale archiefgebouw is ontworpen door LEVS architecten. Het EYE Film Instituut opende begin dit jaar zijn collectiecentrum, gesitueerd op een steenworp afstand van het publieksgebouw in Amsterdam-Noord. Het depot is een ontwerp van arcitectenbureau cepezed.

Verder is in mei bekend gemaakt dat cepezed het gezamenlijk depot voor collecties van Nederlandse rijksmusea gaat ontwerpen en heeft de Raad van State in juli besloten dat het nieuwe collectiegebouw van Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam, na aanpassing op enkele punten, kan doorgaan.

Nederlanders in het buitenland
Wel zijn nog musea van Nederlandse architecten in het buiten land opgeleverd. Sinds dit jaar heeft de Chinese hoofdstad Beijing het eerste rozenmuseum ter wereld. NEXT architects heeft de stalen buitengevel voorzien van met een geperforeerd rozenpatroon. Maurice Nio heeft de uitbreiding van het Centro Pecci voor hedendaagse kunst in Prato verzorgd. In de Albaanse stad Shkodër is het Nationaal Marubi Fotomuseum geopend naar ontwerp van het Rotterdamse bureau Casanova+Hernandez.

In Roskilde, Denemarken, is rockmuseum Ragnarock geopend; het gebouw is een ontwerp van MVRDV en het Deense bureau COBE. In de Canadese stad Québec is het eerste opgeleverde museumgebouw van OMA op een van de Amerikaanse continenten geopend. Het Pierre Lassonde-paviljoen van het Musée national des beaux-arts (Mnbaq) bestaat uit trapsgewijs gestapelde volumes, die het museum, het park en de stad verbinden.

Concrete kan bogen op het voltooien van de eerste fase van het project URBY Staten Island in New York. In twee gebouwen van respectievelijk vijf en vier verdiepingen zijn 571 appartementen ondergebracht. In Brussel is winkel- en woongebouw Le Toison d'Or van UNStudio en Jaspers-Eyers Architects opgeleverd: een opvallend complex met diepteverschillen en gebogen verticale frames. De Europese Raad in Brussel heeft een nieuw interieur naar ontwerp van architectenbureau XML en designer Jurgen Bey. Het interieur is onder meer voorzien van een blauwe kunstgrastapijt en een ‘supersize waterbar’.

Meer buitenlandse projecten
Met zeven jaar vertraging en kosten die tien keer over de kop gingen nadert dan toch eindelijk in Hamburg de Elbphilharmonie zijn voltooiing. In november opende het publieke gedeelte van het concertgebouw, dat is ontworpen door Herzog & de Meuron. Ondanks de voorgeschiedenis blijkt het een indrukwekkend gebouw.

Het verbouwde en uitgebreide San Francisco Museum of Modern Art, dat in mei weer voor publiek openging, heeft meer dan 15.000 vierkante meter aan expositieruimte erbij gekregen. Het Noorse bureau Snøhetta heeft het nieuwe gebouw voorzien van een fraaie sculpturale gevel.

In maart 2016 overleed onverwacht de architect Zaha Hadid. Een half jaar later is het Havenhuis van Antwerpen opgeleverd. Het monumentale gebouw is gerestaureerd en heeft een imposante uitbreiding gekregen in de vorm van een gefacetteerde glazen massa, een verwijzing naar de diamantstad. Salerno had trouwens de trieste eer: het eerste opgeleverde project van Zaha Hadid Architects na het overlijden van Hadid. In april werd hier de door het bureau ontworpen haventerminal geopend.

Trefwoorden

diederendirrix next architects arup dp6 casanova hernandez architecten herzog & de meuron benthem crouwel architects zwarts & jansma architecten koen van velsen architecten jurgen bey jaaroverzicht zaha hadid architects concrete architects 2016 moederscheimmoonen architects xml architecture research urbanism architecten|en|en oma cie justitiële instelling museum mvrdv unstudio kraaijvanger architects stadsschouwburg levs architecten egm architecten openbaar vervoer terminal van hoogevest architecten ector hoogstad architecten kaan architecten stadhuis paul de ruiter architects fokkema & partners scholen station snøhetta wiegerinck architectuur stedenbouw zja campus architectenbureau cepezed

1	Gemeenteraad Dijk en Waard stemt in met verdichting De Frans volgens flexibele stedenbouwkundige aanpak woensdag, 29 januari
2	Fibonacci Amsterdam: woongebouw op 'nonchalant aangesneden taartpunt' dinsdag, 28 januari
3	DP6 en Vakwerk ontwerpen nieuw faculteitsgebouw Diergeneeskunde Universiteit Utrecht woensdag, 29 januari
4	Vijftig woningen op oude plek Remigiusschool Duiven vrijdag, 31 januari
5	Calatrava-station in Belgische Bergen beleeft officiële opening maandag, 27 januari

Gerelateerde nieuwsberichten

Nieuw OK-complex voor ziekenhuis Ede

25 januari 2017

Nieuwbouw voor school versmolten met Natlab

24 januari 2017

Overal zicht op sporters in Activum

16 februari 2017

2016: belangrijkste nieuws

23 december 2016

2016: woningbouw kent veel ambities

23 december 2016

2016: belangrijkste prijzen

23 december 2016

Elbphilharmonie wordt officieel geopend

11 januari 2017

Winnaars Nederlandse Bouwprijs 2017 bekend

7 februari 2017

2016: belangrijkste prijzen

23 december 2016

2016: woningbouw kent veel ambities

23 december 2016

2016: belangrijkste nieuws

23 december 2016

Landmark en uitkijktoren It Goddeloas Fiersicht geopend

17 september 2018

Bouwstart 'gevangenisdorp' Haren (B) aanstaande

31 oktober 2018

Hotel bij Kauwgomballenfabriek officieel geopend

10 januari 2019

Van Hoogevest ontwerpt kindcentrum in Hoogeveen

15 maart 2019

Gasthuis Antoni van Leeuwenhoek opgefrist tegen scherp budget

30 april 2019

citizenM-hotel in oud bankgebouw Amsterdam geopend

31 juli 2019

Jubilerend LEVS architecten presenteert boek

11 december 2019

Wiegerinck geselecteerd voor vernieuwbouw Diakonessenhuis Utrecht

8 mei 2020

EGM architecten ontwerpt politiedistrictskantoor in Middelburg

8 mei 2020

Nieuw Slingeland Ziekenhuis 'te gast in het landschap'

13 juli 2020

Snøhetta presenteert geopend hoofdkantoor Le Monde in Parijs

17 december 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Cepezed verbouwt voormalig gebouw Aardwetenschappen in Utrecht

31 januari, 3:42

Na oplevering dient het pand de eerste acht jaar als tijdelijke huisvesting voor enkele instituten, daarna gaat het plek bieden aan bedrijven en instellingen uit de duurzaamheidssector.

PosadMaxwan presenteert stedenbouwkundig plan Spoorkwartier Groningen

31 januari, 12:22

Het voormalige spooremplacement ten zuiden van het hoofdstation transformeert tot een wijk met ongeveer vierhonderd woningen, 30.000 m2 aan kantoorruimte en andere functies.

Vijftig woningen op oude plek Remigiusschool Duiven

31 januari, 10:30

Het samenwerkingsverband Blauwhoed, KOW, RRog stedenbouw en landschap en Antea Group heeft een tender voor vijftig woningen op de vrijgekomen locatie van de Remigiusschool in Duiven gewonnen.

Oud kantongerecht Amsterdam wordt verbouwd tot Hartwig Museum

30 januari, 3:12

In 2028 opent in het door architect Ben Loerakker ontworpen pand aan de Parnassusweg het Hartwig Museum. Het ontwerp wordt verzorgd door Jan Loerakker, OMA, JAM en Formafantasma.

Tunnel onder Ketelmeer kost tussen 1,6 en 3 miljard euro

31 januari, 1:57

Flevoland vindt dat bij het uitwerken van de plannen voor de aanleg van de Lelylijn ook moet worden gekeken naar de haalbaarheid van een tunnel onder het meer.

Meeste woningen erbij in Zuid-Holland, minste in Drenthe

31 januari, 11:26

Het totale aantal woningen dat in 2024 in Nederland is gerealiseerd kwam uit op 82.000, constateert het CBS.

Meer huizen en betere bereikbaarheid nodig bij bouw kerncentrales Borssele

31 januari, 9:04

Verbeter de infrastructuur en de bereikbaarheid, creëer voldoende voorzieningen voor zorg en onderwijs en geef de woningbouw een forse impuls, aldus een advies.

Beyond Space neemt Boring Collection onder zijn hoede

30 januari, 2:22

De Boring Collection, met archetypisch kantoormeubilair in een ‘saaie’ grijze kleur, keert terug bij de bedenkers. Remi Versteeg and Stijn de Weerd zetten de collectie, die op de markt werd gebracht door Lensvelt, voort en breiden het aanbod uit.