Ontwerpleidraad voor dementerenden ouderen

22 oktober 2013, 12:02

Jarno Nillesen en Stefan Opitz van Wiegerinck architectuur stedenbouw schreven de publicatie ‘Dimensie voor dementie’ met opties en aandachtspunten voor het ontwerpen voor dementerenden. In het boek staan concrete ontwerpspecificaties; die ontwerpers en opdrachtgevers tot denken en discussiëren moeten aanzetten.

Tekst: Lisa Wagemans

In Nederland zijn er 250.000 mensen met alzheimer, hiervan komt een op de vijf mensen in een verpleeghuis terecht. Bij dementie valt de functie van het cognitief (boven)brein als eerste weg, waardoor de zintuiglijke waarneming belangrijker wordt voor het functioneren van deze mensen.

Naar dementie is er al veel onderzoek gedaan, echter zijn er weinig architectuurboeken te vinden over dit onderwerp. Jarno Nillesen en Stefan Opitz hebben daarom een overzicht gemaakt met de aandachtspunten voor het ontwerpen:
‘Dimensie voor dementie’.

Dimensie voor dementie
Nillesen heeft voor het onderzoek informatie ingewonnen bij experts uit wetenschap en praktijk. Daartoe werden door Wiegerinck “inspiratietafels”georganiseerd en werd er uitvoerig literatuurstudie verricht.

De auteurs kwamen tot de conclusie dat er weinig keiharde waarheden zijn. De publicatie laat daarom naast een uitgebreide behandeling van literatuurstudies vooral mogelijkheden zien. ‘Het boek moet opdrachtgevers en ontwerpers aanzetten tot discussie en nadenken’, vertelt Jarno Nillesen.

In het boek wordt aandacht besteed aan vijf hoofdonderdelen van een woonruimte:
zit,-slaapkamer en sanitair, gangen, woonkamer en keuken, entree en voordeur en buitenruimte. Van elke onderdeel worden verschillende opties genoemd met voordelen en nadelen. Ter illustratie zijn er ontwerpvoorstellen in een landschappelijke en stedelijke setting uitgetekend.

Ontwerpen
‘Er moet tijdens het ontwerpen vooral rekening worden gehouden met de beleving van deze groep mensen’, vertelt Nillesen, ‘een raam dat van plafond tot vloer loopt wordt bijvoorbeeld ervaren als een buitenruimte. Bewoners kunnen binnen daardoor als daadwerkelijk koud ervaren.’

‘Tijdens het ontwerpen moeten we gaan denken in wat deze mensen wél kunnen en ze stimuleren met voldoende prikkels’, vertelt Nillesen. Als voorbeeld noemt Nillesen het creëren van mogelijkheden tot lopen met daaraan gekoppelde rustpunten. En als sanitair zichtbaar is via bijvoorbeeld een glazen deur wordt deze waarschijnlijk eerder gebruikt. Dit werkt ook andersom. ‘Als kasten, met verpleeghulpmiddelen, dezelfde kleur krijgen als de wanden worden deze niet opgemerkt door de bewoners en openen ze deze kasten niet’, aldus Nillesen.

‘Je hebt verschillende soorten dementerenden’, licht Nillesen toe, ‘zenners zijn mensen die gestimuleerd moeten worden en dolers zijn erg beweeglijk. Dementerende hebben een gedoseerd aantal prikkels nodig. Zenners om gestimuleerd te worden bijvoorbeeld te gaan lopen en dolers juist te gaan zitten.’

Woningen ’t Loug in Delfzijl
In 2012 werd het ’t Loug in Delfzijl opgeleverd, waarin meerdere aspecten uit het boek zijn toegepast. Dit complex bestaat uit vier archetypische ‘huizen’, voor ouderen zorg. In deze gebouwen van twee verdiepingen hoog zijn de slaapkamers rondom de woonkamer geplaatst. De verkeersruimte wordt door kasten deels afgescheiden, hierdoor zijn er in het ontwerp geen gangen.

‘Het voordeel hiervan is dat de ouderen zich eenvoudiger kunnen oriënteren. En mensen die bedlegerig worden kunnen nog steeds bij de activiteiten van de woning betrokken worden door de deur open te zetten’, vertelt Nillesen. ‘Tevens kunnen dolers rondom de woonkamer lopen.

Het is belangrijk dat de bewoners kunnen kiezen waar zij gaan zitten. ‘De woonkamer moet worden verdeeld in zones’, aldus Nillesen, ‘bijvoorbeeld eten en zitten. Verder is de hiërarchie van privé – slaapkamer – en openbaar – woonkamer –
belangrijk.’

Toekomst
Nillesen zou graag verder willen gaan met het onderzoek over dementie. Hij kan zich voorstellen dat in de toekomst een ‘dimensie voor dementie 2.0’
wordt uitgebracht. ‘Het project ‘t Loug is net opgeleverd, we moeten nog onderzoeken of dit concept daadwerkelijk zo werkt als gedacht’, vertelt Nillesen, ‘hieruit kunnen we weer leren. Het zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat er te weinig plekken zijn waar deze mensen zich kunnen terugtrekken.’

Nillesen vervolgt, ‘In de meeste woningen in Nederland wordt er boven geslapen en beneden gewoond, dit archetype is voor veel ouderen herkenbaar, dit zou mogelijk ook in verpleeghuizen kunnen worden vertaald.’ Tevens wil hij meer onderzoek verrichten naar invloed van het interieur.

Voor de toekomst zou Nillesen graag meer onderzoek willen doen naar de specifieke relatie tussen architectuur en bepaalde doelgroepen bijvoorbeeld bij autisme, syndroom van down of psychiatrische patiënten.

Trefwoorden

wiegerinck architectuur stedenbouw zorg dementie jarno nillesen

1	Glasgebouw op Strijp-S in Eindhoven krijgt nieuw leven als woongebouw vrijdag, 5 september
2	VORM koopt voormalige boekweitfabriek in Rotterdamse Piekstraat vrijdag, 5 september
3	Nominaties Kantoorgebouw van het Jaar 2025 bekend woensdag, 10 september
4	10 nieuwe steden dinsdag, 9 september
5	Rijksbouwmeester: tijd van nieuwe steden bouwen ligt achter ons maandag, 8 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Contact met buurt en natuur voor dementerenden

21 juli 2016

'Benoem een seniorenminister'

14 juli 2017

Wiegerinck ontwerpt nieuwe huisvesting EPR

23 oktober 2015

Polsbandje voor dementen Beste Zorgidee

12 november 2015

Arnhem krijgt indoor duikcentrum

25 februari 2014

Terugblik op 10 interviews over ouderenzorg

15 november 2013

Bouw woonzorgcomplex Elshof gestart

5 oktober 2015

Speciaal kamerscherm voor verzorgingshuis

1 juni 2016

Wooncomplex dementerenden in Anna Paulowna

29 november 2013

D/DOCK: ‘We moeten naar een hybride samenleving’

4 november 2013

Ontwerpen voor dementerenden

12 november 2013

'Verpleeghuizen verspillen miljard per jaar'

6 maart 2015

Brains Unlimited Maastricht officieel geopend

29 oktober 2013

Nieuw ontvangstgebouw voor Sint Maartenskliniek

12 december 2013

Bouw Van der Valk Hotel Nijmegen-Lent gestart

21 mei 2015

Architectenweb houdt Het Grote Zorgcongres

16 oktober 2013

Wiegerinck ontwerpt gebouwen zorgpark Hilversum

7 december 2012

Wiegerinck revitaliseert Laurentius Ziekenhuis

8 januari 2013

Wiegerinck geeft medische kernpunten een plek

12 september 2013

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Studio id+ ontwerpt school volgens STEAM onderwijsmodel

Vandaag, 15:40

Het architectenbureau gebruikt innovatief onderwijsmodel al leidraad bij het ontwerpen van het interieur van een van de gebouwen van het Vitus College in Bussum.

Architecten- en ontwerporganisaties komen onder één dak op NDSM-werf

Vandaag, 12:10

Zes architecten- en ontwerporganisaties, waaronder de BNA en BNI, gaan verhuizen naar De Baanderij, de voormalige kantine van de NDSM-werf.

Transformatie Arnhems postgebouw tot rijkskantoor De Nieuwe Post van start

Vandaag, 10:35

Het vernieuwde gebouw gaat plek bieden aan ruim vierhonderd werknemers van de Belastingdienst, het Rijksvastgoedbedrijf en DUO. De voormalige parkeerplaats wordt omgevormd tot een publiek toegankelijke binnentuin met verschillende niveaus.

Nominaties Kantoorgebouw van het Jaar 2025 bekend

Vandaag, 09:00

Als onderdeel van de Architectenweb Awards 2025 wordt begin november de prijs voor Kantoorgebouw van het Jaar 2025 uitgereikt. Uit de twintig inzendingen voor deze prijs heeft de jury drie projecten genomineerd.