Adri Duivesteijn

Voor Adri Duivesteijn was relatie tussen politiek en architectuur vanzelfsprekend

20 maart 2023, 13:39

Afgelopen vrijdag is op 72-jarige leeftijd Adri Duivesteijn overleden. Architectuur vormde een rode draad in de loopbaan van de politicus en PvdA-prominent. Hij speelde onder meer een belangrijke rol in de ontwikkelingen die voorafgingen aan de vorming van nationaal architectuurbeleid (1991) en hij was de eerste directeur en bouwheer van het Nederlands Architectuurinstituut. Verder was hij verantwoordelijk voor de realisatie van het Haagse stadhuis (1994) en gold hij als aanjager van de ontwikkeling van Almere in de afgelopen vijftien jaar.

“Voor Duivesteijn is de relatie tussen politiek en architectuur altijd een vanzelfsprekende geweest, die hij door de jaren heen vanuit een sterke persoonlijke betrokkenheid consequent en steeds breder uitdraagt. Je zou kunnen zeggen dat zijn achtereenvolgende functies een middel zijn geweest om zijn overtuiging over de betekenis van architectuur als cultuurgoed in de praktijk te brengen”, schreef de jury bij de toekenning van de Rotterdam-Maaskantprijs aan Duivesteijn in 2008.

Nog voor de geboren Hagenees de politiek in ging, zette hij zich al in voor de Schilderswijk, waar hij is opgegroeid. Zo was hij actief voor organisaties als de Jongeren Aksiegroep Schilderswijk en richtte hij een wijkkrant op. Toen hij na een vijfjarig lidmaatschap van de gemeenteraad in 1980 wethouder ruimtelijke ordening en stadsvernieuwing werd, kreeg hij de kans om ‘zijn’ wijk ook bouwkundig te verbeteren. Zeggenschap van bewoners over hun omgeving en het realiseren van architectonische kwaliteit vormden hierbij belangrijke uitgangspunten.

Sociale en architectonische vernieuwing
Duivesteijn nam het initiatief voor de campagne 'Stadsvernieuwing als kulturele aktiviteit', waarmee hij sociale en architectonische vernieuwing voorstond en afstand nam van het ‘productiedenken’ dat in zijn ogen de Nederlandse stadsvernieuwing was gaan beheersen. Als gevolg van zijn inspanningen werden in de Schilderwijk (sociale) woningbouwprojecten van jonge en gerenommeerde architecten zoals Jo Coenen en Álvaro Siza gerealiseerd.

Ook behoorde Duivesteijn tot de initiatiefnemers van de Werkgroep 5x5, die zich op landelijk niveau inzette voor meer kwaliteitsbewustzijn bij met name volkshuisvesting en stedenbouw. Dit collectief van onder meer wethouders, architecten en opdrachtgevers vormde een belangrijke inspiratiebron voor het nationaal architectuurbeleid dat vanaf 1991 werd ingezet. De nog altijd actieve stichting Architectuur Lokaal kan worden beschouwd als een voortzetting van het pionierswerk van 5x5.

Stadhuis
Het prominentste bouwproject waaraan Duivesteijn zich in zijn geboortestad waagde, luidde ook zijn vertrek als wethouder in. In plaats van een herbouw van het Haagse stadhuis aan de Burgemeester de Monchyplein, beijverde hij zich voor een nieuw stadhuis inclusief bibliotheek aan het destijds verloederde Spuiplein. Met dit gebouw en een ‘theatercentrum’ (wat later het Lucent Danstheater en de Dr. Anton Philipszaal zou worden) kon volgens hem een impuls worden gegeven aan de plek én aan de binnenstad van Den Haag.

Hoewel hij later geroemd zou worden om dit inzicht, leidde het project destijds tot politieke ruzie. In 1989 moesten Duivesteijn en medewethouder Gerard van Otterloo na een onderling conflict over de inschatting van de risico's van de voorgestelde financiering opstappen. Beide wethouders waren het ook niet eens over de architect van het stadhuis; Van Otterloo wilde Rem Koolhaas aanstellen, maar het werd de Amerikaanse architect Richard Meier. Het gebouw, dat vanwege zijn witte kleur ook wel bekend staat als Het IJspaleis, werd in 1994 geopend.

Eerste directeur van het NAi
1989 was ook in een ander opzicht een roerig jaar voor Duivesteijn. In januari ontsnapte hij aan een aanslag op zijn leven, doordat een verborgen explosief in een tafellamp niet afging. In hetzelfde jaar werd Duivesteijn benoemd tot de eerste directeur van het Nederlands Architectuurinstituut (NAi). In die rol fungeerde hij onder meer als opdrachtgever voor het gebouw dat tussen 1988 en 1993 werd gebouwd in het Rotterdamse Museumpark, naar een ontwerp van Jo Coenen.

Duivesteijn was ook verantwoordelijk voor het opzetten van het inhoudelijke programma van het NAi. In 1994 vertrok hij, om vervolgens twaalf jaar lid van de Tweede Kamer te worden. In die rol was hij onder meer fractiewoordvoerder ruimtelijke ordening en wonen. In 2006 keerde hij terug als wethouder, maar dan wel in de stad Almere. Daar was hij onder meer verantwoordelijk voor de Schaalsprong, waarbij tussen 2010 en 2030 zestigduizend woningen gerealiseerd moeten worden.

Almere
In Almere heeft hij een belangrijke impuls gegeven aan particulier opdrachtgeverschap, vooral in het Homeruskwartier. Ook speelde hij een belangrijke rol bij de ontwikkeling van Oosterwold (waar veel ruimte is voor vernieuwende woningbouw), Duin en Nobelhorst. In 2012 sleept Duivesteijn de Floriade binnen voor Almere, die bovendien de blauwdruk gaat vormen voor de nieuwe wijk Hortus. Het evenement zelf, dat vorig jaar plaatsvond, werd een fiasco.

Na zeven jaar verruilde hij het wethouderschap in Almere voor de functie van Eerste Kamerlid. In 2014 werd prostaatkanker bij hem vastgesteld, een ziekte die hem uiteindelijk ook fataal werd. Het weerhield hem er niet van om tot het laatst zijn leven actief te blijven. Hij bemoeide zich gevraagd en ongevraagd met verschillende kwesties, zoals de renovatie van het Binnenhof, hield actief een eigen website bij en schreef vanuit het oog van een liefhebber over architectuur, zoals in een dubbele beschouwing voor Architectenweb over het boek Irenestraten.

Architectuur was voor hem nooit een doel op zich en evenmin een autonome kunstvorm, stelde de jury van de Rotterdam-Maaskantprijs 2008 over Duivesteijn. “Architectuur is een maatschappelijke, scheppende taak die wellicht kunst kan worden, maar niet op voorhand, noch noodzakelijkerwijs. ‘Architectuur’, schreef hij, ‘heeft slechts betekenis als zij in staat is zowel de ontwikkeling van de samenleving als die van de architectuur te verrijken’.”

Ereburger van Den Haag
Naast de Rotterdam-Maaskantprijs ontving Duivesteijn onder meer de H.P. Berlageprijs vanwege zijn verdiensten voor de Haagse stadsvernieuwing. In 2014 benoemde de gemeente Den Haag hem tot ereburger, voor zijn inzet voor de stedenbouwkundige ontwikkeling van de stad.

Trefwoorden

overlijden almere den haag adri duivesteijn

1	Plan Spot belooft Lelystad bruisend centrumgebied vrijdag, 3 oktober
2	Nominaties Publiek gebouw van het Jaar 2025 bekend woensdag, 8 oktober
3	Realisatieovereenkomst voor hoogbouwcomplex De Sax op Wilhelminapier getekend maandag, 6 oktober
4	We verdienen betere pers dinsdag, 7 oktober
5	Woontoren Cunabula naast Thialfstadion bereikt finish dinsdag, 7 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

KNOB en architecten verkennen sociale woningbouw in Haagse Schilderswijk

23 september 2024

Team met Bright, BURA en Polyfern maakt masterplan Almere Pampus

25 januari 2024

Berlagevlag 2023 voor socialewoningbouwproject Jaarsmahof

25 oktober 2023

Den Haag gestart met herinrichting Spuiplein

27 september 2024

Cilly Jansen: nieuwe generatie moet vorm en inhoud geven aan Architectuur Lokaal

17 februari 2023

Nederland, een land vol met Irenestraten (deel 2)

6 november 2020

Nederland, een land vol met Irenestraten (deel 1)

5 november 2020

‘Pi de Bruijn had vanaf het begin betrokken moeten worden bij de vernieuwing van het Binnenhof’

24 februari 2020

Joost Ector: 'We vinden het moeilijk om geld aan onszelf uit te geven'

8 april 2019

Woningbouwprojecten Siza vergeleken in Stroom

23 januari 2015

Fotoprijs voor serie Duivesteijn en het woonakkoord

28 januari 2014

2050: particulier initiatief

16 januari 2013

Adri Duivesteijn vertrekt uit Almere

11 januari 2013

Critici: Floriade Almere nog veel grotere flop dan voorgespiegeld

28 februari 2023

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Renovatie en vernieuwing Fierenshoven beloond met Vlaamse opdrachtgeversprijs

1 uur geleden

Het project naar ontwerp van Happel Cornelisse Verhoeven in samenwerking met Molenaar & Co architecten is een van de vier winnaars van de Prijs Wivina Demeester 2025.

Plan voor nieuwe buurt op plek hoofdkantoor ABN AMRO op de Zuidas

2 uur geleden

Vastgoedinvesteerder Victory Group heeft plannen gepresenteerd voor de herontwikkeling van het hoofdkantoor van ABN AMRO op de Amsterdamse Zuidas.

Gortemaker Algra Feenstra voegt zorggebouw toe aan buurtschap

4 uur geleden

Met het nieuwe expertisecentrum en servicegebouw ’t Spant komen zorg, ondersteuning en landschap samen.

‘Alexander Straub zet grote groep vakgenoten weg als niet-relevant’

Vandaag, 10:05

Alexander Pols reageert op het opiniestuk van collega-architect Alexander Straub over het congres ‘The Art of City Building: return to the Human Scale’.