Verhalen van ver voor kennis hier

12 april 2016, 14:21

Hoe leiden buitenlandse confrontaties tot nieuwe inzichten? En wat hebben we daar aan in het Nederland van nu? In het kader van de derde en vierde expertmeeting uit de serie ‘(T)huis voor Ontheemden’ bij Podium voor Architectuur Haarlemmermeer & Schiphol spreekt Rosa Romeyn met Gert Urhahn en Bernardina Borra.

Tekst Rosa Romeyn

Met meer dan dertig jaar ervaring als stedenbouwkundige, heeft Gert Urhahn,

co-founder van The Spontaneous City International, oftewel SPcitI, de opbouw, ontwikkeling en ook afbraak van steden aan zich voorbij zien trekken. In drie decennia gebeurt er veel. In een land als Nederland, waar stedenbouw en gebiedsontwikkeling altijd hoog op de agenda staan en dat daar erg bedreven in is, heeft de crisis hier wel een nieuwe weg getoond.

Daar komt bij de toestroom van ontheemden naar ons land, waardoor nieuwe oplossingen des te urgenter worden. Waar moeten we naartoe? Wat werkt? En wat niet (meer)? Urhahn en co-founder Bernardina Borra geven daar een verrassend, nieuw antwoord op. SPcitI is een bureau voor strategisch advies en ontwerp. Het bureau is als het ware een katalysator van stedenbouwkundige processen, met de klemtoon op een multi-stakeholder aanpak.

Spontane Stad
Sinds 2012 zijn Urhahn en Borra bezig om de principes van de Spontane Stad in de praktijk te brengen. Het concept van de spontane stad gaat uit van het idee dat bewoners en alle belanghebbenden zelf de stad maken, iedereen met een rol die bij hun past. De overheid zorgt voor de nodige raamwerken. Liefst een flexibel raamwerk met weinig regels die ruimte maakt voor spontane ontwikkelingen, maar ook openstaat voor de kansen die zich aandienen.

Daarvoor wordt een open proces gestimuleerd en gefaciliteerd waarin uiteenlopende belanghebbenden deelnemen (politici, investeerders, bewoners, ondernemers, ambtenaren, studenten, etc). Samen buigen ze zich over processen van verandering op lokale schaal met als belangrijkste leidraad: de balans te vinden tussen dat wat je vastlegt en waar je juist ruimte laat voor gebruikers.

Levenskwaliteit
Urhahn: “Mensen zijn actief. Ze zoeken naar balans in de omgeving waarin ze leven. Hoe zij hun levenskwaliteit kunnen handhaven of vergroten, is een fundamentele basisgedachte. Dat heeft iedereen in zich en iedereen handelt daar naar. Zelfs in zeer moeilijke omstandigheden. Dat geldt voor alle plekken in de wereld, ook in een welvarend land als Nederland.”

Echter, de weg naar de ontwikkeling van nieuwe plannen en acties voor een betere levenskwaliteit, is overal anders en uniek. In het buitenland vind je talloze voorbeelden waarin spontaniteit, in wat voor hoedanigheid dan ook, heeft geleid tot nieuwe situaties waarin mensen op zoek zijn om hun levenskwaliteit te verbeteren.

“Zelfs in een vluchtelingenkamp willen mensen iets maken van hun dagelijks leven. In Jordanië zagen we dat mensen zelf duizenden winkeltjes en bedrijfjes openden en deels de openbare ruimte actief inrichtten. Dat begint altijd met de creatie van ruimte en veiligheid, twee harde eisen. Niet alleen in een woning, maar juist ook daar omheen.”

De openbare ruimte is volgens Urhahn van levensbelang. “Als dat wordt verwaarloosd, heeft dat direct een negatief effect op de aanwonenden. Waar haal ik mijn water en mijn eten vandaan? Hoe kom ik daar? Is het er veilig?”

Internationale kennis
Samen met Borra reisde Urhahn de afgelopen jaren af naar verschillende lokale situaties in de wereld: in Europa, maar ook Brazilië, Jordanië, Kirgizië, en Liberia. Daar kwamen ze elke keer weer in een unieke situatie terecht.

In Monrovia, Liberia, een post-ebola land dat zich net weer aan het herstellen was, is het de ambitie om samen met NGO SPARK te zoeken naar een combinatie van vitale stedelijke investeringen in infrastructuur, maar ook sociale verbeteringen van lokale bewoners en ondernemers. Terwijl in Bishkek, Kirgizië, het verlangen naar democratie en versterken van de lokale community een essentiële wens was.

Elke situatie heeft een eigen en unieke uitdaging. Daar passen dus ook geen vastgelegde regels en modellen op. Hoe versterk je daar de band tussen de inwoners en hun leefomgeving? Borra: “Door te luisteren, zoveel mogelijk verschillende belanghebbenden samen te brengen en samen op zoek te gaan naar nieuwe situaties die voor iedereen werken.

"Verandering vraagt geduld en overzicht in het begin van een traject, maar een hoog tempo wanneer het eenmaal gestart is. Dat beklijft alleen. Het gezamenlijk doel is dat alle belanghebbenden er profijt van hebben.”

Nederlandse situatie
“Elke keer wanneer wij weer teruggaan naar Nederland vragen wij ons af: ‘Wat hebben we weer geleerd?’ Enerzijds brengen we onze Nederlandse kennis en kunde naar het buitenland. Anderzijds gebruiken we juist de opgedane kennis en verhalen uit het buitenland voor de Nederlandse situatie. Leiden buitenlandse confrontaties tot nieuwe inzichten? En wat kunnen we daarmee in Nederland?

De Nederlandse overheid wekt vaak het beeld op van een muur waar je met geen mogelijkheid tegenop kunt boksen. Een berg voorwaarden schrikt een mens af. Volgens Urhahn hebben wij in Nederland weer een raamwerk nodig.

“De openbare ruimte is cruciaal voor onze levenskwaliteit, maar deze vraagt nu een geheel nieuwe benadering. Alles in de wereld verandert, dat dus ook. Een ding blijft: mensen willen contact maken met hun omgeving. Dat is net zo belangrijk als de eigen woning. Je kunt niet een stad zichzelf laten bouwen; de infrastructuur maakt of kraakt een leefgebied.”

Borra: “Dat betekent overigens niet dat je maar in het wilde weg moet gaan bouwen (de vrees van veel gemeentes). Je moet van tevoren heldere regels stellen. Nederland is een kansrijk land, daar is ruimte voor nieuwe collectieve waarden. Steeds meer mensen richten hun blik op verandering. Dat is hoopgevend. Initiatieven tot een andere, geheel nieuwe wijze van ruimtelijk inrichting worden in gang gezet.”

Spontaan leren handelen
Borra: “We moeten de grenzen niet schuwen, maar ze testen. Onze drang naar alles tot in de puntjes vastleggen, loslaten. Veel uitproberen door er gewoon mee te beginnen. Ongepland, samen, op zoek naar collectieve waarden.”

We mogen volgens Urhahn best uitproberen en falen, maar als je niets doet, haalt de tijd je vanzelf in. “We kunnen dus eigenlijk niet anders dan nieuwe processen in gang zetten. We moeten onze stedelijke milieus koesteren, door ze wakker en zichtbaar te maken.”

Nederland heeft een oersterke ontwikkelingskracht. Er is een grote wil bij velen om iets te doen. “Door meer ruimte voor spontaniteit te scheppen, kunnen we samen zoeken naar wat voor velen werkt, ook voor de ontheemden in ons land. Ook zij kunnen hun eigen kapitaal inbrengen. Het geheim zit hem in de mensen zelf. De mensen moeten het willen en het gevoel krijgen dat ze het zelf kunnen en vooral ook mogen,” aldus Urhahn en Borra.

Expertmeetings
Onder de noemer ‘(T)huis voor Ontheemden’ organiseert Podium voor Architectuur Haarlemmermeer & Schiphol een serie expertmeetings waarin dit actuele probleem van alle kanten wordt belicht. Op 13 april (deel 3 van de serie) presenteren Gert Urhahn en Bernardina Borra hun ideeën en internationale kennis met diverse belanghebbenden in Haarlemmermeer. De ideeën worden op 20 april (deel 4) omgezet in hopelijk haalbare plannen.

Wilt u bij de lezing aanwezig zijn? Meldt u dan aan door een mail te sturen naar info@podiumarchitectuur.nl

Trefwoorden

the spontaneous city international stedenbouw gebiedsontwikkeling openbare ruimte spciti gert urhahn podium voor architectuur haarlemmermeer en schiphol spontane stad

1	MVRDV en Mecanoo bij finalisten in architectuurcompetitie voor ‘landmark’ woensdag, 7 mei
2	Cityförster en Atelier Gram ontwerpen woontoren met collectieve voorzieningen voor Tirana woensdag, 7 mei
3	Tijdelijke remise Museumtramlijn Amsterdam met verrassende ornamentiek dinsdag, 6 mei
4	Evenwichtige woonomgeving op voormalig fabrieksterrein Van Besouw Goirle dinsdag, 6 mei
5	Architectenweb organiseert Avond met De Zwarte Hond woensdag, 7 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Spontane Stad-filosofie toegepast in Mexico

27 februari 2012

Organische ontwikkelingshulp uit de Balkan

13 oktober 2011

Bouwstart SPACE-S in Eindhoven nabij

31 maart 2015

Gerelateerde podcasts

Gesprek met Tess Broekmans over Oostenburg

8 december 2023

Andere nieuwsberichten

Video: het MIX-paviljoen in zijn groene omgeving

8 mei, 3:24

Het omliggende landschap maakte integraal deel uit van het ontwerp, dat MIX architectuur voor zijn kantoor maakte. Na een paar jaar begint dat landschap te groeien en bloeien; Stijn Poelstra legde het paviljoen met landschap vast in een video.

De Hemelse Tuin van Studio Valkenier is een veelzijdige stadslandbouwboerderij

8 mei, 1:41

In Amsterdam-Oost heeft Studio Valkenier een voormalige kinderboerderij getransformeerd tot een educatieve, duurzame en inclusieve stadslandbouwboerderij voor iedereen : De Hemelse Tuin.

Gevel Sombra-paviljoen door MVRDV beweegt mee met de zon

8 mei, 10:51

Op de tentoonstelling Time Space Existence in Venetië opent zaterdag het Sombra-paviljoen. De gevel van het door MVRDV ontworpen paviljoen beweegt mee met de zon; de panelen openen of sluiten zich afhankelijk van de stand van het hemellichaam.

Het Nederlands paviljoen in Venetië als inclusieve sportbar

8 mei, 10:16

Hoe kan architectuur sociale normen uitdagen en ruimten creëren voor nieuwe vormen van samenleven? Dat is de vraag die het Nieuwe Instituut stelt met ‘Sidelined: A Space to Rethink Togetherness’, de inzending voor de Architectuurbiënnale in Venetië.

Woningcorporaties dreigen met juridische stappen om kabinet aan afspraken te houden

8 mei, 4:20

Het bevriezen van de huren van sociale huurwoningen heeft grote gevolgen juist voor woningzoekenden en huurders, stelt vereniging voor woningcorporaties Aedes.

Kamernet: studentenkamer is ruim zes procent duurder dan vorig jaar

8 mei, 12:27

Amsterdam is de duurste studentenstad om in te wonen.

Herstel ‘onveilige’ vloer waterschapskantoor kost ruim tien miljoen

8 mei, 11:24

Het Waterschap Rijn en IJssel heeft besloten alle vloeren van het hoofdkantoor in Doetinchem te renoveren, omdat ze onveilig zouden zijn.

Nationale Parken: kabinet laat ons vallen met schrappen financiering

7 mei, 4:18

De Nationale Parken vinden dat het kabinet “alle grenzen van redelijkheid en fatsoen overschrijdt” door de financiële bijdrage vrijwel volledig in te trekken.

Aedes: zo’n 140 corporaties schrappen investeringen

6 mei, 4:59

Meer dan de helft van de woningcorporaties moet een deel van de investeringen schrappen als gevolg van de huurbevriezing die het kabinet heeft aangekondigd. Dat verwacht corporatiekoepel Aedes.