Boek: Elements of Architecture

26 november 2014, 11:30

De afgelopen zondag afgesloten editie van de Architectuurbiënnale van Venetië heeft geschiedenis geschreven, letterlijk en figuurlijk, met dank aan gastcurator Rem Koolhaas. Nooit eerder ontving de Biënnale zoveel jonge mensen, die van heinde en verre werden aangetrokken door het thema: Elements of Architecture.

Tekst Renson van Tilborg

Een verademing, de expositie die Koolhaas organiseerde met researchstudio AMO, vanwege de prangende vraag die eraan ten grondslag lag: welke middelen heeft architect tot zijn beschikking, en hoe past hij ze toe?

Vijftien elementen in vijftien ruimtes waren er te zien, waarbij verleden, heden en toekomst in kaart waren gebracht, inclusief een nagebootste kozijnenfabriek en de evolutie van de vuurplaats. Bij elkaar opgeteld betrof het zowel een herwaardering van het architectuurvak als een kritische zelfreflectie: zijn dit na al die eeuwen architectuur bedrijven nou echt de ‘elementaire deeltjes’ waarmee we de complexe uitdagingen van dit transitietijdvak kunnen trotseren?

Kit of parts
Samen met AMO leverde Koolhaas ook een prachtige vijftiendelige catalogus op, vormgegeven door Irma Boom. Balkon, tussenmuur, dak, toilet, vloer, haard, deur, trap, raam, gevel, gang et cetera. Zoals alle AMO-publicaties is ook deze ‘kit of parts’ (2336 pagina’s) lastig leesbaar en wisselend van kwaliteit.

Koolhaas lijkt altijd het grote gebaar te prevaleren boven een rode draad. Dat is op zich niet erg, omdat de boodschap in dit geval urgent is en groots en meeslepend wordt gebracht. Wat dat betreft is de tentoonstelling echter beter gelukt dan de catalogus.

Dat gezegd hebbende zijn de vijftien delen bij elkaar een treffende optelsom van de bouwelementen die architecten anno nu overal ter wereld in hun ‘basispakket’ hebben. Met tijdlijnen, essays en artikelen die elk bouwelement historisch, cultureel, technisch en soms zelfs politiek duiden. Interessant hierbij is dat er een universeel verhaal wordt verteld, waardoor de catalogus vaak ook leest als een ode aan de schoonheid en eenvoud van oeroude bouwtradities.

Tegelijkertijd wordt de architectuur een spiegel voorgehouden: wat levert de uniformiteit van dit basispakket ons nou eigenlijk op? Kloppen de bouwprincipes achter de elementen nog wel, nu we zijn aanbeland in het digitale tijdperk? En hoe moeten we vervolgens digitale innovaties als de ‘lerende’ Nest-thermostaat waarderen: als geldmachine voor de libertaire Silicon Valley-nerds of als kans voor architecten om ‘m door te ontwikkelen tot duurzame tool voor het algemeen nut?

Reality check
Een ‘reality check’, kortom, opdat architecten van hieruit hun vak naar een hoger plan kunnen tillen – praktisch en theoretisch. Critici stelden dat het op deze manier agenderen van het belang van vakkennis en het theoretisch discours niet nieuw is.

Maar zij hebben Koolhaas’ statement over het hoofd gezien: het gaat de fundamentele bouwelementen voorbij, en is een uitnodiging om nieuwe wegen in te slaan, en uit te vinden wat architecten deze 21-eeuwse wereld kunnen bieden, ook al omdat nu definitief is vastgesteld dat het modernisme niet heeft gebracht wat het beloofde: een betere, leefbaardere wereld.

Metropolis magazine noemde de catalogus bij verschijning ‘a technophilic treatise on the state of architectural thinking in the twenty-first century’. Een memorabel manifest en naslagwerk inéén dus, over de geschiedenis en evolutie van de belangrijkste bouwelementen, en hoe nu verder. Op de huid van de tijd en architectuur dichter bij de mensen brengend.

Koolhaas onderstreept met Elements of Architecture bovendien dat de Architectuurbiënnale geen elitair, in zichzelf gekeerd feestje (meer) is van starchitects, maar een event dat het publiek inspireert en architecten uitdaagt. Ben nu al benieuwd waar de curator van de 2016-editie mee komt.

Wil jij ook een boekrecensie schrijven voor Architectenweb? Neem dan contact op met ons via redactie@architectenweb.nl

Trefwoorden

elements of architecture rem koolhaas oma architectuurbiënnale van venetië

1	Rotterdam presenteert definitief ontwerp voor verbouwing Boijmans van Beuningen donderdag, 30 oktober
2	Spectaculaire overkapping voor vernieuwd Arnhems busstation Kronenburg maandag, 3 november
3	Oude werkplaats Rotterdamse haven getransformeerd tot 'basecamp' logistiek bedrijf donderdag, 30 oktober
4	Groot Egyptisch Museum naar ontwerp van Heneghan Peng en West 8 officieel geopend maandag, 3 november
5	Carlijn Kingma biedt voorproef nieuw werk in kunstgalerie Brutus donderdag, 30 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

Rem Koolhaas ontvangt Johan van Oldenbarnevelt-penning

25 september 2024

Wijdlopige avond met Koolhaas over platteland

29 april 2016

Architectuurbiënnale van Venetië – Monditalia

10 juni 2014

'Koolhaas kondigt einde eigen hegemonie aan'

11 juni 2014

Dirk van den Heuvel: Bakema’s vragen opnieuw stellen

11 juni 2014

Video: Architectuurbiënnale van Venetië

6 juni 2014

Architectuurbiënnale van Venetië – landenpaviljoens

10 juni 2014

Architectuurbiënnale trekt 228.000 bezoekers

24 november 2014

Architectuurbiënnale van Venetië – Elements of Architecture

10 juni 2014

Verloting: gesigneerd exemplaar Elements of Architecture

24 september 2018

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Platform Struck wint Ruud van Berkel Award

3 uur geleden

Het platform Struck heeft de derde editie van de Ruud van Berkel Award gewonnen.

Winnaars NRP Gulden Feniks 2025 bekend

Vandaag, 11:10

De Nederlandsche Bank in Amsterdam, De Meelfabriek in Leiden en Kantoor Vol Afval in Katwijk zijn onderscheiden met de NRP Gulden Feniks 2025. De ‘wildcard’ ging naar Witte Panden in Rotterdam.

RED Company ontwikkelt nieuwe hightech faciliteit Eli Lilly in Katwijk

Gisteren, 16:00

De Rotterdamse vastgoedontwikkelaar en -investeerder gaat een nieuwe productie-, kantoor- en onderzoeksfaciliteit voor Eli Lilly op Leiden Bio Science Park ontwikkelen.

Uitbreiding met afgeronde luifel voor Eindhovense jarenvijftigvilla

Gisteren, 15:07

In Eindhoven heeft Bureau Fraai een villa uit de jaren vijftig gemoderniseerd en voorzien van een eigentijdse uitbouw.

Arons en Gelauff benoemt drie associates

Gisteren, 12:05

Eva Heldeweg, Gijs Beckman en Thom Zijlstra zijn benoemd tot associate partner bij Arons en Gelauff architecten.

DigiBouw 2025 – enkele tips

Gisteren, 11:14

Op 19 en 20 november 2025 vindt in het Beatrixgebouw van de Jaarbeurs in Utrecht de tweede editie van DigiBouw plaats. Enkele tips voor sessies die voor architecten van toegevoegde waarde zijn.