Koning opent Nationaal Holocaust Namenmonument

Komende zondag opent koning Willem-Alexander het Holocaust Namenmonument in Amsterdam. Het monument voor de ruim 102.000 Nederlandse holocaustslachtoffers is ontworpen door Daniel Libeskind, Rijnboutt fungeerde als coördinerend en uitvoerend architect. Het monument bestaat uit bakstenen muren, die vier objecten van spiegelend roestvrijstaal dragen.

Van bovenaf gezien vormt het monument vier Hebreeuwse letters die tezamen ‘in herinnering aan’ betekenen. Bezoekers die de gedenkplaats betreden, komen in een labyrint van gangen tussen twee meter hoge bakstenen muren met daarboven zwevend de spiegelende objecten. Op alle bakstenen zijn de naam, leeftijd en datum van overlijden gegraveerd van de 102.000 Joden en 220 Sinti en Roma uit ons land die de Tweede Wereldoorlog niet hebben overleefd.

Er is gekozen vanwege bakstenen muren, omdat het gebruik van bakstenen alomtegenwoordig is in Nederland en West-Europese steden. De stenen in combinatie met de sterk reflecterende geometrische vormen van de stalen letters, leggen een verbinding tussen het Amsterdams verleden en het Amsterdams heden, meldt het Nederlands Auschwitz Comité. De leegte tussen de bakstenen en de stalen objecten symboliseert volgens het comité ‘de onderbreking in de geschiedenis en cultuur van het Nederlandse volk’ die de oorlog en de holocaust vormen.

Tastbaar gedenkteken

Het Namenmonument is bedoeld als een tastbaar gedenkteken waar de vermoorde of door andere oorzaken omgekomen holocaustslachtoffers zowel individueel als collectief kunnen worden herdacht. Tot nog toe kende Nederland geen monument waar elk individueel slachtoffer van de Holocaust met naam en toenaam wordt genoemd.

“Voor nabestaanden is het van onschatbare waarde een plaats te hebben waar zij hun familieleden kunnen herdenken. Zo worden de namen van de slachtoffers van de Holocaust aan de vergetelheid onttrokken. Het monument heeft bovendien de functie van trait d’union tussen verleden, heden en vooral toekomst”, zegt Jacques Grishaver, voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité die het monument zondag samen met de koning zal openen.

Amsterdamse Jodendom

De locatie Weesperstraat is gelegen in de Oostelijke binnenstad van Amsterdam, dichtbij het Jonas Daniël Meijerplein, aan de rand van de Plantage- en Weesperbuurt. De geschiedenis van deze buurt is sterk verbonden met de geschiedenis van het Amsterdamse Jodendom. Op loopafstand van deze locatie bevinden zich monumenten en bijzondere gebouwen die elk op een eigen manier een onderdeel van de Joodse geschiedenis belichten.

De Weesperstraat werd voor de Tweede Wereldoorlog voor nagenoeg honderd procent door Joden bewoond. Van de 140.000 Joden die in Nederland woonden, hebben 102.000 de oorlog niet overleefd. Zij stierven in vernietigingskampen zoals Auschwitz-Birkenau en Sobibor of zijn door massa-executies, ziekte, honger, uitputting of het verrichten van slavenarbeid omgekomen.

Libeskind (1946), zoon van holocaust-overlevenden, geeft de dag voor de opening een lezing over het Namenmonument in het Amsterdamse cultuurcentrum De Balie. Tickets om de lezing fysiek bij te wonen zijn uitverkocht, maar voor de livestream zijn nog wel kaarten verkrijgbaar

Juridische strijd

Aan de bouw van het monument ging een lange juridische strijd vooraf. Aanvankelijk was het Wertheimpark de beoogde locatie, maar onder druk van omwonenden week de gemeente uit naar de groenstrook tussen de Weesperstraat en de Hoftuin. Ook daar maakten omwonenden bezwaar tegen. Ze vonden het ontwerp te groot, waren bang voor een grote toeloop van bezoekers en vreesden voor veiligheidsincidenten. Uiteindelijk gaf de Raad van State eind 2019 groen licht voor de bouw van het monument.