Kindcentrum IJsselmonde
16 juni 2022
Een lichtpunt in een rauwe Rotterdamse wijk. Dat is het Kindcentrum IJsselmonde dat in gebruik is genomen door een school voor regulier en speciaal basisonderwijs, kinderopvang en het Centrum voor Jeugd en Gezin. No Label tekende voor het ontwerp. “Juist deze plek vroeg om een tegenhanger: een warm welkom voor de hele buurt.”
Het nieuwe thuis van zo’n 500 leerlingen aan de Heindijk in Rotterdam straalt warmte uit door de lichte kleuren, het vele hout en het glas rondom. Al van ver valt de toegankelijkheid op. Door de hoge glazen gevels kijk je vanuit de wijk zo naar binnen. Hier is van zeven tot zeven reuring. Ouders brengen hun peuters naar de speelzaal, de basisschool stroomt vol, er is voor- en naschoolse opvang. Het CJG huist er; de fysiotherapeut, diëtist en logopedist houden er spreekuur. De schoolbibliotheek is open, er zijn muzieklessen in de aula, en sportlessen op de buitenterrassen. “Je ziet dat hier wat gebeurt! Zo maakt het gebouw gelijk verbinding met de buurt”, zegt architect Annemiek Braspenning van No Label.
Van hard naar hart
Die verbinding was belangrijk in deze complexe wijk. De feiten spreken voor zich: in IJsselmonde is 30% van de bewoners laaggeletterd, 54% is anderstalig, en 92% heeft een laag ingekomen of zit onder het minimum. Architect Braspenning vult aan: “Er is inderdaad veel verborgen armoede, en ook criminaliteit. Overal zie je grijze straten met naoorlogse flats. Dat is een harde omgeving voor opgroeiende kinderen. Juist in deze wijk wilden we een pareltje maken. Niet alleen voor de leerlingen, maar ook voor hun ouders en andere bewoners.”
Dat is gelukt, volgens directeur Lieke Thomassen van het KC IJsselmonde. “Ik ben heel trots op het resultaat. Het is echt een vriendelijk en open gebouw geworden. Onderwijs, opvang, zorg en begeleiding komen hier bij elkaar op één plek. Laagdrempelig. We merken nu al dat bijvoorbeeld de jeugdzorg daardoor beter gevonden wordt. Het Kindcentrum is echt het hart van de wijk geworden.” Bovendien sluiten veel partijen graag aan om hun maatschappelijke steentje bij te dragen. Eén daarvan is Feyenoord, die er pauzesport aanbiedt.
Het KC IJsselmonde is een fusie van twee reguliere basisscholen, één school voor speciaal basisonderwijs en opvangorganisaties. “Het fijne daarvan is,” zegt directeur Thomassen, “dat broertjes en zusjes naar dezelfde school kunnen gaan. Daar worden ze blij van.” Ze gaan door dezelfde voordeur en komen elkaar tegen op het speelplein. Thomassen vindt ook de royale buitenruimtes in het ontwerp van grote meerwaarde in deze wijk: “Veel kinderen hebben thuis geen tuin en veel ouders willen niet dat hun kinderen buitenspelen, omdat ze dat onveilig vinden. Des te belangrijker dat dat bij ons kan.”
Van stedenbouw tot interieur
No Label werkt op het grensvlak van stedenbouw, architectuur en interieur. Dat is te zien. De ontwerpers gingen terug naar hoe stedenbouwkundige Van Drimmelen het ooit bedacht in de jaren ‘60: groen voor verschillende doelen en leeftijden, bevorderen van sociale interactie, en een sfeer van ontspanning. Deze waarden heeft No Label vertaald in het ontwerp van de buitenruimte, het gebouw én het interieur.
Het concept is consequent doorgevoerd van de wijk tot en met de inrichting. De maat en schaal van het gebouw sluiten aan bij de bebouwing in de omgeving. Binnen is het ontwerp verrassend afwisselend. Meerdere meubels zijn onderdeel van de architectuur, zoals de boekenwand die in de houten trap is geïntegreerd. Architect Braspenning: “Het houtgebruik ademt die sfeer van ontspanning die we nastreefden. Tegelijk zorgt het vele hout voor een prettige akoestiek in de school.” De huiselijkheid komt je al bij binnenkomst tegemoet. Bezoekers worden ontvangen aan de balie. De ontvangstruimte loopt door in de open keuken met bar en zitjes in de dubbelhoge aula. Vanuit hier heb je uitzicht op de verschillende buitenruimtes, de terrassen en gaanderijen.
Troef
De grote overstekken zijn een troef van het Kindcentrum. Braspenning licht toe: “Door deze overstekken kunnen de kinderen ook op de verdieping buiten sport- en bewegingsles krijgen. Tegelijk voorkomen ze dat het zonlicht hinderlijk binnenvalt. En dat houdt het binnenklimaat aangenaam voor onderwijs, op een natuurlijke manier.”
Het gebouw is zeer duurzaam en bijna energieneutraal. Projectmanager Erwin Fraikin van ICSadviseurs noemt dit een unicum: “Vaak is dat ingewikkeld binnen het budget van scholen. En dat was het zeker in deze tijd van stijgende bouwkosten en moeilijk te verkrijgen materialen door corona.” Daarom is al vroeg in het ontwerpproces een aannemer geselecteerd. “Die kon op tijd hout bestellen bijvoorbeeld, en gaan rekenen. Zo konden we de juiste keuzes maken zonder in de specials te hoeven snijden. Samen met stichting BOOR, de opdrachtgever, hebben we een lans gebroken voor een duurzame installatie. De gemeente is daarin meegegaan. Inclusief zonnepanelen op het dak en een warmtepomp die met bodembronnen werkt.” Het project is mede daardoor binnen het budget en binnen de planning afgerond.
School zonder klaslokalen
Het ontwerp past bovendien naadloos in de pedagogische visie van de school. Die is vernieuwend: er zijn geen traditionele lokalen. In plaats daarvan werkt de school met units van zo’n honderd leerlingen. Hier gaat KC IJsselmonde tegen de stroom in. Directeur Thomassen: “Je zou denken dat de kinderen in deze wijk structuur nodig hebben. Dat is ook zo. Maar klassikaal onderwijs zou ze op achterstand brengen. Juist deze groep willen we zelfredzaam maken en executieve vaardigheden bijbrengen, zoals plannen, concentreren, samenwerken, omgaan met emoties en leren leren.” De omgeving nodigt daartoe uit. De leerlingen werken in verschillende ruimtes en samenstellingen.
No Label ontwikkelde daarvoor flexibel te gebruiken ruimtes, hoeken en zitjes. Tussen de eigen ruimtes van de units en de gemeenschappelijke ruimtes kwamen er ‘houten doosjes’. In deze goed geïsoleerde stilteruimtes kunnen kinderen zelfstandig werken, maar ook worden er gesprekken gevoerd met ouders of hulpverleners. De aula is dan weer te koppelen aan het speellokaal, zodat er een grotere centrale ruimte ontstaat voor voorstellingen of wijk- en ouderavonden. Daarnaast zijn de ruimtes voor CJG en voor- en vroegschoolse educatie tússen de onderwijsruimten geplaatst. “Een slim ontwerp”, stelt Lennard van den Berg van BOOR. “Ze zijn daardoor echt geïntegreerd in het gebouw en dat stimuleert het gebruik van alle voorzieningen.”
Gebouw als spiegel
Het gebouw weerspiegelt in alle aspecten de visie van het Kindcentrum, besluit directeur Thomassen: “Alles draagt bij aan een natuurlijke ontwikkeling van kinderen. Het gebouw is onze spiegel. Past het niet in het gebouw, dan past het niet in onze visie.”