Mariastichting
21 april 2020
De Mariastichting was een bekend negentiende-eeuws ziekenhuis in Haarlem-Zuid. In 2004 kwam deze bijzondere plek tussen het Spaarne en Haarlemmerhout vrij voor een nieuwe invulling. De Mariastichting trad op als opdrachtgever en formuleerde een opgave voor 385 woningen, 8.000 tot 10.000 vierkante meter kantoorruimte en een ondergrondse parkeergarage met 600 parkeerplaatsen. Het monumentale negentiende-eeuwse hoofdgebouw aan de Kamperlaan diende behouden te blijven.
‘Schatkamer aan het Spaarne’, een plan dat in samenwerking met Bouwfonds en FARO Architecten tot stand kwam, werd gekozen uit drie plannen die waren ingediend. Uitgangspunt voor het ontwerp is de unieke locatie aan het water en in de nabijheid van de groene Haarlemmerhout en het historische stadscentrum. Het plan benut deze kwaliteiten en verankert de nieuwe wijk stevig in zijn omgeving. De geschiedenis is daarbij niet uitgewist. Enkele gezichtsbepalende gebouwen zoals een historische kapel, een aantal huizen langs de Kleine Houtweg en het hoofdgebouw waar appartementen in zijn gekomen.
Om het gevraagde programma te kunnen realiseren was een hoge dichtheid van 150 woningen per hectare noodzakelijk. De realisatie van een ondergrondse parkeergarage maakt een parkachtige setting echter toch mogelijk. Een twaalf meter brede laan die het Spaarne met de Haarlemmerhout verbindt, vormt de hoofdas. Dwars hierop ligt de Kloosterhof, een langwerpige groene ruimte die in omvang vergelijkbaar is met de Grote Markt in Haarlem. De oude ziekenhuiskapel is hiervan het historisch middelpunt. Het ruimtelijk motief van de hof is ook in de rest van de wijk doorgevoerd. In analogie met het typische Haarlemse hofje worden intimiteit en openbaarheid gecombineerd. Rond de Kloosterhof liggen vrijstaande paviljoens met appartementen.
De gebouwen sluiten in hoogte aan bij het negentiende-eeuwse hoofdgebouw en hebben een materialisering van metselwerk, hout en glas. Aan de westkant van de Kloosterhof is de ziekenhuisflat uit 1971 vervangen door een slanke woontoren van twintig verdiepingen, een baken in de skyline van Haarlem. In een opvallende glazen erker die zich over de gehele hoogte van het gebouw uitstrekt zijn wintertuinen gekomen. Hiervandaan hebben alle appartementen een prachtig uitzicht over de stad en het water. De kantoren bevinden zich in de noordwesthoek van het complex, deels in nieuwbouw, deels in twee monumentale villa’s aan de Kleine Houtweg. De zogenaamde Kloostertuin in de zuidwesthoek van het gebied, biedt plaats aan eengezinswoningen met tuinen en een speelplaats in een informele setting. Aan de oever van het Spaarne is de verbinding tussen stad en rivier opnieuw gelegd.
De vier appartementengebouwen die het water flankeren hebben elk een eigen architectonische uitwerking, waarbij het veelvuldig gebruik van baksteen refereert aan de historische architectuur van Haarlem. De ruimte tussen de woonblokken biedt uitzicht op het water. Een wandelpromenade, een uitkijkpost en een steiger maken het mogelijk optimaal van het Spaarne te genieten.
‘We wilden met dit ontwerp inspelen op de wens van Staatssecretaris Remkes, dat het goed wonen is in de stad,’ zegt Thijs Asselbergs. ‘Dat was de opgave. Het gaat hier om functiemenging met ruimtelijke en functionele differentiatie en een goede openbare ruimte. Veilig, chique, niet te duur en over 25 jaar nog steeds in goede staat. Het gaat om een terrein dat iets groter is dan twee hectare, dus de dichtheid is hoger dan bijvoorbeeld op Borneo-Sporenburg of het GWL-terrein in Amsterdam, waar je aantallen ziet tot tweehonderd woningen per hectare. Als je zoals hier compact gaat wonen, dicht bij de binnenstad en allerlei voorzieningen, dan moet je dat in een goede openbare ruimte doen. Dat betekent dat je goed moet letten op de indeling van de woningen. Tegelijk creëren we een intieme sfeer, waarin tuinen, bos en water een belangrijke rol spelen. Het is een enorme chirurgische ingreep in het hele gebied, bedoeld om een beschutte, introverte omgeving open te maken.’