Boek verschenen over 'vergeten' compagnon van Berlage

20 september 2024, 13:30

Bij uitgeverij Wbooks is een boek verschenen over architect, spoorwegingenieur en ondernemer Theodor Sanders (1847-1927). Hoewel hij een belangrijk aanjager van het openbaar vervoer rond Amsterdam was en een bijdrage leverde aan de opbloei van de hoofdstad aan het eind van de negentiende-eeuw, raakte hij in tegenstelling tot zijn compagnon H.P. Berlage in de vergetelheid. Auteur Arjan den Boer wil daar met zijn boek verandering in brengen.

De in Delft en Wenen opgeleide architect Sanders bouwde villa’s in Apeldoorn en Baarn. Als spoorwegondernemer legde hij tram- en lokaalspoorwegen aan; zijn Noord-Hollandsche Tram ontsloot het Waterland en bracht het toerisme naar Marken en Volendam. Op Sicilië begeleidde hij de aanleg van het spoor om de Etna.

Sanders beperkte zich niet tot de architectuur of spoorwegen. Hij wilde zich inzetten voor ‘bloei van industrie, kunst en wetenschap, daarenboven moet men het leven hier gezellig en aangenaam maken’. Dat deed hij via initiatieven en ontwerpen voor winkelpaleizen, uitgaansgelegenheden, toeristische attracties, sportaccommodaties en stadsuitbreidingen. Met internationale zakenpartners begon Sanders panorama’s en panoptica (wassenbeeldenmusea) die leerzaam vermaak boden aan Amsterdammers, Kopenhagers en Parijzenaars.

Berlage
In 1881 begon de jonge Hein Berlage bij Sanders als tekenaar, maar hij had talent en werd al snel compagnon. Samen deden ze mee aan de Beursprijsvraag van 1884, die ze niet wonnen. Berlage werd in 1896 als zelfstandig architect uitgenodigd om de beurs te ontwerpen, wat resulteerde in de Beurs van Berlage zoals we die nu kennen.

Verder ontwierpen Sanders en Berlage een winkelpaleis aan de Kalverstraat en het Badhotel in Baarn. In 1889 gingen ze als ‘goede vrienden’ uiteen, maar zouden later nogmaals samenwerken. In het boek staan ontwerpen van Sanders en Berlage waarover niet eerder is gepubliceerd, zoals een luxe badhuis op het Museumplein.

Sanders was ook activist en politicus. Zijn vader was samen met Abraham Kuyper grondlegger van de gereformeerde zuil, maar Theodor werd radicaal progressief-liberaal. Met zijn vrouw Cateau Huidekoper (1863-1924), feministe en vegetariër, streed hij voor geboortebeperking, vrouwenkiesrecht, arbeidersrechten en onderwijsvernieuwing. Sanders was kortstondig statenlid in Noord-Holland en wethouder in Amersfoort.

Snel vergeten
Anders dan zijn gewezen compagnon Berlage raakte Sanders na zijn dood snel vergeten. Het boek van Den Boer reconstrueert zijn leven en werk aan de hand van archiefstukken, publicaties en tal van andere bronnen. In elk hoofdstuk - opgehangen aan een locatie en jaartal - plaatst de auteur een zakenpartner, medestander, tegenstrever, vriend of familielid naast Sanders.

Zo schetst Theodor Sanders – de vergeten compagnon van Berlage een beeld van een tijd waarin de wereld steeds kleiner werd, door de ogen van een bevlogen ondernemer die er niet voor terugdeinsde om het op te nemen tegen grote instanties. Het boek is verkrijgbaar voor 39,95 euro.

Twee jaar geleden verscheen er ook een biografie van H.P. Berlage, geschreven door Berlage’s kleinzoon Max van Rooy (1942-2022)

Trefwoorden

wbooks boek h.p. berlage amsterdam berlage theodor sanders

1	Barcode Architects presenteert opgeleverd stadskantoor van Dresden vrijdag, 5 december
2	Amsterdam schrijft architectenprijsvraag uit voor nieuwbouw theater De Meervaart vrijdag, 5 december
3	Pixelgevel van MVRDV versterkt uitstraling modulaire woontorens in Singapore maandag, 8 december
4	Realisatie woongebouw Atlas I naast Essalammoskee in Rotterdam-Zuid gestart woensdag, 10 december
5	Kollhoff & Pols realiseert 58 woningen in monumentale panden Den Haag dinsdag, 9 december

Gerelateerde nieuwsberichten

Mijn reis met Berlage

17 september 2024

Boek biedt persoonlijk beeld van architect H.P. Berlage

17 november 2022

Heruitgave boek 'Nooit gebouwd Nederland' door Cees Nooteboom

2 december 2024

Jubileumboek beschrijft het Rietveldpaviljoen in Amersfoort: de eerste kunsthal in Nederland

19 maart

Essays rond globalisering en architectuur na 1945

27 januari

Boek over historische ontwikkelingen klimaattechnologie en architectuur

17 maart

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Nieuwe gebouwen zorgen voor 1.100 woningen in Pompenburg Rotterdam

2 uur geleden

In het gebied Pompenburg in Rotterdam verrijzen de komende jaren nieuwe gebouwen met in totaal 1.100 woningen. Het gaat om drie gebouwen met vier torens van maximaal 140 meter hoog.

Rijksmuseum krijgt vestiging in nieuw gebouw in Eindhoven

4 uur geleden

Het Rijksmuseum gaat een vestiging openen in Eindhoven. Het nieuwe gebouw krijgt een plek in een eveneens nieuw park aan de Dommel.

IABR maakt thema en curatoren 2026-editie bekend

Vandaag, 11:16

Het thema van de IABR 2026 luidt Systems of Support Building | Shared Values. Het driekoppige team van curatoren wordt aangevoerd door hoofdcurator Wouter Veldhuis.

Architecten tonen voorstellen voor woningbouw in tussenruimtes Wallengebied

Vandaag, 10:10

Komend weekend laten vier architectenbureaus in een pop-uptentoonstelling zien hoe je honderd compacte woningen en hoogwaardige voorzieningen kunt realiseren op ongebruikte restruimte in het Amsterdamse Wallengebied.

Miljarden extra nodig voor aanleg landelijk waterstofnetwerk

1 uur geleden

Volgens de Algemene Rekenkamer zijn de verwachte opstartverliezen meer dan drie keer zo hoog als het beschikbare subsidiebedrag van 750 miljoen euro.

Brussel wil snellere vergunningen voor elektriciteitsprojecten

3 uur geleden

De Europese Commissie wil dat elektriciteitsnetwerken van lidstaten beter op elkaar aansluiten.

Zeeland stopt samenwerking met aannemers over aanpak Zeelandbrug

Gisteren, 13:56

Volgens de provincie heeft de aannemerscombinatie een kostenraming gepresenteerd die fors boven het eerder vastgestelde budget van 5,5 miljoen euro ligt.

Verbreding Betuwelijn in Duitsland duurt nog minstens tien jaar

Gisteren, 12:30

De bedoeling is dat er in Duitsland meer dan zeventig kilometer spoor bijkomt, elf stations worden omgebouwd en 47 viaducten en bruggen worden aangepast.