Gerrit Rietveld Academie heropend
22 juni 2005, 9:27
Afgelopen jaar is de Gerrit Rietveld Academie ingrijpend gerestaureerd. Het gebouw, een ontwerp van Gerrit Rietveld, werd ontworpen tussen 1950 en 1963 en kwam gereed in 1966. Het is het grootste gebouw dat Gerrit Rietveld heeft verwezenlijkt. Tussen opdracht en oplevering zat een lange periode van voorbereiding waarin Rietvelds ontwerpen een belangrijke ontwikkeling doormaakten. In een gesprek met een van zijn medewerkers noemde hij de ontwerpen voor de academiegebouwen van Amsterdam en Arnhem zijn belangrijkste projecten.
Het Rietveld gebouw wordt samen met de door Benthem Crouwel architecten ontworpen nieuwbouw, die vorig jaar september in gebruik werd genomen, op 30 juni officieel geopend. Vanaf begin jaren negentig is onderzoek gedaan naar mogelijkheden van behoud en herstel van het gebouw van de Academie. De wens om het gebouw in een zo oorspronkelijk mogelijke staat te behouden bleek ook de meest realistische. Vanuit de Academie werd door Erik Slothouber in samenwerking met adviesbureau voor bouwtechniek ABT een restauratieplan ontwikkeld. Aanvankelijk was alleen geld beschikbaar voor de restauratie van het casco en vernieuwing van de installaties maar mede dankzij een aanzienlijke bijdrage van Monumentenzorg en een bijdrage uit het VSB fonds kon ook het interieur voor een groot deel worden gerestaureerd.
De restauratieproblematiek kon worden gesplitst in twee delen, een functioneel deel en een technisch deel.
Het gebouw werd in de jaren vijftig en zestig ontworpen als een opleiding voor ontwerpers. Sinds de jaren zeventig is echter steeds meer nadruk komen te liggen op de afdelingen voor beeldende kunst. Deze afdelingen vragen om neutrale atelierachtige ruimten met grote wandvlakken, die in principe niet in het Rietveld gebouw voorkomen. Daarom werden deze afdelingen ondergebracht in de door Benthem Crouwel ontworpen nieuwbouw.
Belangrijkste problemen bij de restauratie vormden de bouwfysische en klimatologische eigenschappen van het gebouw, de snelle opwarming in de zomer en de sterke afkoeling in de winter. Kenmerkend voor het gebouw is de grote glazen gevel, de glazen doos, die onder de huidige bouwregelgeving niet meer gebouwd zou kunnen worden. Het bestaande systeem van ventilatie was erg ineffectief. Een effectievere manier van ventileren aangevuld met een eenvoudig systeem van koeling, ‘topkoeling’, houdt nu in de zomer de temperatuuroverschrijdingen binnen de perken. Aangevuld met een ingenieus systeem van warmte terugwinning is in de winter het warmteverlies acceptabel. Door dit nieuwe systeem werden de karakteristieke gevelventilatoren, waar het gebouw de naam ‘knopendoos’ aan ontleende, overbodig. Het is de belangrijkste zichtbare verandering. Verder is het gebouw in zijn oorspronkelijke staat hersteld, een pure restauratie. Hierbij is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de oorspronkelijke materialen. Om de stalen gevel te kunnen conserveren en waterdicht te maken moest het glas worden verwijderd. Het frame is opnieuw, zoals in de jaren zestig, voorzien van getrokken glas, omdat de daaruit voortkomende onregelmatige spiegeling zo karakteristiek is voor het gebouw. Dit glas werd geïmporteerd uit Roemenië, een van de weinige landen waar nog op deze verouderde manier glas wordt geproduceerd in grote afmetingen.
Ook het interieur van de academie is grotendeels gerestaureerd. Belangrijkste element van het interieur vormen de door Rietveld ontwikkelde flexibele scheidingswanden. Ze bestaan uit de elementen wand, deur, vitrine en kast. Het bovenste deel van deze scheidingswanden is van glas, waardoor een transparant interieur ontstond. Rietveld schreef hierover: ‘De interieurs zullen neutraal moeten zijn, maar in alle eenvoud aan de wetten der binnenhuiskunst van eigen tijd moeten voldoen’. Voor veel huidige gebruikers niet neutraal genoeg.
Voor specifieke onderdelen, vaak voortvloeiend uit het veranderde gebruik, werden interieurelementen ontwikkeld door Steven Baart en Wim van Hornsveld, beide oud studenten van de Academie.
Opdrachtgever
Gerrit Rietveld Academie Amsterdam
Restauratieplan
Erik Slothouber (Gerrit Rietveld Academie) in samenwerking met
ABT adviesbureau voor bouwtechniek Velp
Inrichtingsontwerp
Steven Baart (Typography Interiority & Other Serious Matters Den Haag),
Wim van Hornsveld (s-i-o ontwerpers Amsterdam)
Adviseur
gevelrestauratie IPR Normag Haarlem
Constructieadviseur
ABT adviesbureau voor bouwtechniek Velp
Installatieadviseur
Hiensch engineering Badhoevedorp
Adviseur bouwfysica
Lichtveld Buis & Partners Utrecht
Ontwikkelingsadviseur
Trimp & van Tartwijk IJsselstein
Projectmanagement
Kats & Waalwijk Gorinchem
Aannemer
Heijmans Bouw