Jaaroverzicht 2021: verdichting kan op zoveel manieren

Hoe willen we met elkaar in de stad samenleven? In prettige woningen en werkruimtes, rond levendige pleinen en tuinen, met in de plinten volop voorzieningen voor de buurt… dat is toch wel de kern. De dichtheid kan daarbij wel wat hoger worden, maar of daar hoogbouw bij hoort is echt afhankelijk van de plek.

Een van de meest spraakmakende projecten van het afgelopen jaar, Little C in Rotterdam, laat overtuigend zien dat verdichting, naast hoogbouw, ook op andere manieren kan. De lagere woongebouwen binnen Little C delen met z’n drieën een lift, trap en daktuin. Samen omsluiten de gebouwen een fijnmazige publieke ruimte die doet denken aan die van een oude binnenstad.

Een vergelijkbaar nauwkeurig ontworpen publieke ruimte is te vinden in de Spaarndammerbuurt in Amsterdam. In het project Spaarndammerhart is een oude straat gereconstrueerd en is een nieuwe binnentuin voor de buurt ontworpen. De samenwerking met een kunstenaar geeft de architectuur daarbij een extra gelaagdheid. Het project won dit najaar de Abe Bonnemaprijs 2021.

Bij de projecten die de hoogte ingaan is te zien dat die gemeenschappelijke ruimtes en het groen ook op hoogte te realiseren zijn. Bij project Haasje Over in Eindhoven zijn twee bruggen ontworpen: de onderste gaat over een bestaande skatehal heen, de bovenste legt de verbinding met een naastgelegen daktuin. Aan de basis van die bruggen zijn respectievelijk een gemeenschappelijke werkplaats en gemeenschappelijke huiskamer ontworpen. Met ook nog eens hele slimme woningen, waarin huurders zelf een tussenverdieping in kunnen maken, won Haasje Over de prijs voor Woongebouw van het Jaar 2021.

Weer heel andere gemeenschappelijke ruimtes op hoogte worden geïntroduceerd bij De Maasbode in Rotterdam. Hierin worden gezinswoningen gestapeld rond dubbelhoge, gemeenschappelijke binnenstraten. De bouw van deze woontoren is deze maand van start gegaan.

En zo zijn er nog veel meer projecten die, op ieder op hun eigen manier, invulling geven aan het leven in de verdichte stad. Het vizier blijft daarbij gericht op realiseren van levendige pleinen en tuinen, en op het creëren van ruimte voor voorzieningen voor de buurt.

Maak ruimte voor stadsbouwgroepen, collectieven en wooncoöperaties

Als je de hoge ruimtelijke kwaliteit ziet die stadsbouwgroepen, collectieven en wooncoöperaties realiseren, voor een (blijvend) lagere prijs dan grotere marktpartijen, dan zouden gemeenten daar toch structureel meer ruimte voor moeten maken. Kom op, gemeenten!

Verdichting van gebieden

Met zijn bureau KAW heeft architect Reimar von Meding becijferd dat de naoorlogse wijken in Nederland ruimte bieden voor 500.000 tot 700.000 nieuwe woningen. Dat is natuurlijk een theoretisch aantal, maar het illustreert wel dat in het bestaande stedelijk gebied nog heel veel ruimte is voor verdichting.

In de afgelopen jaar gepresenteerde plannen voor de verdichting van gebieden valt op dat een hogere dichtheid vaak samengaat met de aanleg van aantrekkelijke openbare ruimte die autoluw of autovrij is. Dat is natuurlijk ook de aangewezen manier om de stad op een aantrekkelijke manier te verdichten.

Verder valt op dat het toch nog meestal gaat om de transformatie van voormalige industriegebieden. Het zou wat dat betreft interessant zijn als de partijen die in de naoorlogse wijken de meeste grond bezitten – de woningcorporaties – meer werk zouden maken van de verdichting van ook die gebieden.

Echt de hoogte in blijft ook aantrekkelijk

Hoewel er veel alternatieven zijn voor hoogbouw, blijft het opzoeken van de hoogte onweerstaanbaar. Het hoogstedelijke karakter van hoogbouw, het spectaculaire uitzicht, de nabijheid van voorzieningen… het blijft een gouden formule.

Het is niet mogelijk om alle woontorens, die in het afgelopen jaar langsgekomen zijn, hier te tonen. Het zijn er simpelweg teveel. Daarom hieronder een bloemlezing uit de gepresenteerde en opgeleverde projecten.

Werk je zelf aan hoogbouw? Luister dan vooral ook de serie Toren van Babel rond hoogbouw die architect Daan Roggeveen binnen de Architectenweb Podcast maakt. Het interview met gebiedsontwikkelaar Martien Vledder is daarbij zeker een aanrader. Een hoger gebouw vraagt ook om een hogere ambitie als het om architectuur gaat, stelt ze onder andere.