Het boek 'Postmodern Architecture: Less Is A Bore'

Bladzijden uit het boek 'Postmodern Architecture: Less Is A Bore'

Het Vanna Venturi House (1964) van Robert Venturi in Chessnutt (VS)

BEST Products Showroom (1979) van SITE in Miami

De Piramides van Soeters van Eldonk architecten in Amsterdam

Elephant Building in Bangkok

M2 Building van Kengo Kuma in Tokio

Pand Oudhof (1990) van Mart van Schijndel in Amsterdam

De Markthal van MVRDV in Rotterdam

Landmark in Nieuw-Bergen van Monadnock

Boek toont mooie en lelijke kanten postmoderne architectuur

9 april 2020, 14:06

Met Robert Venturi, Charles Jencks en Michael Graves zijn de afgelopen jaren enkele grondleggers van de postmoderne architectuur overleden. Wat deze architecten en theoretici – en niet te vergeten hun navolgers – de wereld hebben nagelaten, wordt op een rijtje gezet in het fraaie boek Postmodern Architecture: Less Is A Bore. In een overzicht met veel foto’s en citaten laat auteur Owen Hopkins zien dat deze architectuurstroming haar adagium eer heeft aangedaan. Saai wordt het met de postmodernisten immers nooit.

Een bijzondere eigenschap van postmoderne architectuur is dat het vrijwel altijd een sterke reactie oproept bij de beschouwer. Reis bijvoorbeeld maar eens naar het stationsgebied van Zaandam met zijn Zaanse Huisjes-architectuur en probeer daar onbewogen onder te blijven. Dat lukt niemand. Je vindt het prachtig, lelijk, een toegevoegde waarde voor de stad, een aanfluiting, of wat dan ook, maar feit is dat de omgeving op zijn minst een emotie in je oproept. Ze beroert.

Terugkeer van pluralisme
Dat kon weleens te maken hebben met de oorsprong van de postmoderne architectuur, die immers begon met een provocatie. In zijn beroemde boek ‘Complexity and Contradiction in Architecture’ uit 1966 bond Robert Venturi de strijd aan met de eenvormigheid van het modernisme, door te pleiten voor een terugkeer van pluralisme in de architectuur. Ook dienden architecten weer oog te krijgen voor context en historie, in plaats van te streven naar een zuivere, op zichzelf staande architectuur. Less is wat Venturi betreft niet more, zoals het beroemde adagium van Mies luidt, maar a bore.

Hoewel het postmodernisme een bevrijding van de rigiditeit – en ook de maakbaarheidspretenties – van het modernisme betekende, ontkwam het zelf ook niet aan kritiek. Postmoderne architectuur werd vaak als plat, commercieel en zelfs nep beschouwd. Waarom, dat maakt ook het boek ‘Less Is A Bore’ goed duidelijk. Naast fraaie voorbeelden komen gebouwen voorbij die de haren te berge doen rijzen, zoals het Elephant Building (1997) van architect Sumet Jumsai in Bangkok, dat in alle opzichten (vooral ook qua grootte) zijn naam eer aandoet. Maar wat ook te denken van het M2 Buidling (1991) in Tokio, van de gerenommeerde architect Kengo Kuma nota bene? Een enorm uitvergrote zuil, te midden van een homp bebouwing waarvan een deel aan een wasknijper doet denken.

Fraai blijven de Amerikaanse BEST Stores van architectenbureau SITE, die het gangbare beeld van een winkelpand onderuit halen. Ook de duidelijk door Palladio geïnspireerde Villa Glashütte (1988) in het Duitse Utscheid van Oswald Matthias Ungers, het Groninger Museum (1994) van Alessandro Mendini (hoofarchitect) en de Petronas Towers (1996) in Kuala Lumpur van César Pelli behoren tot de betere werken in het boek. En nu we aan het begin van dit artikel toch het Zaanse Inverdan-plan van Sjoerd Soeters aanhaalden; De Piramides (2006) in Amsterdam zijn ook zo slecht nog niet.

Schone en lelijke kanten
Het aardige aan het boek is dat de schone en lelijke kanten van de postmoderne architectuur worden getoond – kom daar maar eens om bij een salontafelboek over bijvoorbeeld het modernisme. Verder onthoudt Hopkins zich van commentaar op de afzonderlijke gebouwen, waardoor het aan de lezer is om een oordeel te vellen. Daarbij zeggen de citaten van architecten, critici, filosofen, kunstenaars en muzikanten genoeg over wat het postmodernisme allemaal vermag. Dat de stroming daarbij zelf ook niet wordt gespaard (‘There’s an element of victimhood is Postmodernism’, zegt actrice Terry Farrell bijvoorbeeld), past wel weer bij het ambigue karakter van het postmodernisme.

Het boek heeft overigens ook nog enkele verrassingen. Wie had bijvoorbeeld de Markthal van MVRDV tot postmoderne architectuur gerekend? Door de uitvergrote, archetypische boogvorm en de al even aangezette plafondschildering kan het wel, maar was de houdbaarheidsdatum van de stroming niet al verstreken in 2014? Of neem het Landmark (2015) in Nieuw-Bergen van Monadnock, dat project zou je eerder rekenen tot een nieuwe zoektocht van jonge architect naar traditionele vormen, dus los van wat we al in het postmodernisme? Beide gebouwen passen naadloos tussen al het andere werk in het boek, blijkbaar is de postmoderne architectuur toch nog niet dood.

Postmodern Architecture: Less Is A Bore is uitgegeven door Phaidon en is verkrijgbaar voor 39,95 euro, ook via Nederlandse boekhandels en distributiekanalen.

Trefwoorden

robert venturi monadnock charles jencks postmodernisme sjoerd soeters boek mvrdv phaidon michael graves

1	Rijk schrijft aanbesteding uit voor nieuwe marinierskazerne woensdag, 1 oktober
2	Architectenweb symposium: klein maar fijn wonen? donderdag, 2 oktober
3	Leiden wil verhoogd busstation naast treinperrons centraal station dinsdag, 30 september
4	Plan Spot belooft Lelystad bruisend centrumgebied vrijdag, 3 oktober
5	Nominaties Interieur van het Jaar 2025 bekend woensdag, 1 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

Twaalf woonhuizen van Sjoerd Soeters gebundeld

26 februari

Jim Venturi: AFFR-film over mijn ouders is óók een liefdesverhaal

9 oktober 2024

Bijzonder Mendini-interieur ontdekt in Amsterdam

10 maart 2020

Architectuurhistoricus Charles Jencks (80) overleden

15 oktober 2019

Architect Robert Venturi (93) overleden

20 september 2018

Architect Michael Graves (80) overleden

13 maart 2015

Pritzker-winnaar Hans Hollein (80) overleden

25 april 2014

Architect Adolfo Natalini (78) overleden

27 januari 2020

Starck ontwerpt 'onconventioneel' hotel in Metz

11 februari 2015

MVRDV blaast 'eigen' paviljoen Expo 2000 nieuw leven in

10 juli 2020

Making Space: tien jaar projecten van Studio Modijefsky

5 oktober 2020

Grote Duitse architectuurprijs voor WERK12 van MVRDV

29 januari 2021

Het Nieuwe Instituut toont archief MVRDV in expositie

11 mei 2021

Woonhuis Charles Jencks wordt museum en archief

17 juni 2021

Zaandam eert architect Jaap Schipper met lezing en documentaire

4 november 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Realisatieovereenkomst voor hoogbouwcomplex De Sax op Wilhelminapier getekend

Gisteren, 16:16

VOF PhilHavana en BAM Bouw en Techniek hebben een realisatieovereenkomst getekend voor hoogebouwcomplex De Sax op de Wilhelminapier in Rotterdam.Het door MVRDV ontworpen woningbouwproject bestaat uit twee torens die worden verbonden door een 'balk'.

Online tool CarbonSpace berekent materiaalgebonden CO2-uitstoot vanaf eerste schets

Gisteren, 15:09

MVRDV heeft een openbare online tool gelanceerd die de materiaalgebonden CO2-uitstoot van bouwprojecten vanaf de eerste schets berekent. CarbonSpace heeft als doel om architecten inzicht te geven in de impact van hun projecten op het klimaat.

Stationsomgeving Bunnik transformeert naar toekomstbestendig woon- en werkgebied

Gisteren, 13:08

Het masterplan door SVP Architectuur en Stedenbouw, OKRA landschapsarchitecten en CROSS Architecture krijgt groen licht van gemeente.

Winnaars Groninger Architectuurprijs 2025 bekendgemaakt

Gisteren, 11:17

Zowel de vak- als publieksjury van de Groninger Architectuurprijs 2025 wees twee gedeelde winnaars aan, waarbij Dudok aan het Diep door de beide jury’s als winnaar werd gekozen.