Reconstructie (schaal 1:5) Maison d'Artiste bij het voormalige Burgerweeshuis

De Schatkamer

Tentoonstelling Maison d'Artiste in het voormalige Burgerweeshuis

Schatkamer en tentoonstelling in Burgerweeshuis geopend

6 september 2018, 14:40

In het voormalige Burgerweeshuis in Amsterdam zijn woensdag de ‘Schatkamer’ en een tentoonstelling over het Maison d’Artiste geopend. Ook werd een boek gepresenteerd over het door Aldo van Eyck ontworpen rijksmonument, waarin gebiedsontwikkelaar BPD tegenwoordig is gehuisvest. Architectenweb was aanwezig bij de officiële opening en sprak onder meer met Herman Hertzberger, een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het structuralisme.

Begin dit jaar nam BPD zijn intrek in het vermaarde structuralistisch gebouw dat na bijna dertig jaar van afwisselend gebruik en leegstand weer een vaste functie heeft. Naast kantoorruimtes richtte het bedrijf een kamer in om exposities met een relatie tot het Burgerweeshuis te organiseren, plus nog een ruimte waarin de geschiedenis van het gebouw tot leven komt.

In deze Schatkamer, die beperkt en op aanvraag te bezoeken is, staan onder andere maquettes van onderdelen van het gebouw. Het gaat om bestaande en verloren gegane elementen, zoals muren en het verdwenen ‘pannenkoekenhuisje’. Een wandvullende kast geïnspireerd op de kabinetten in het Burgerweeshuis en een tafel met een ingebouwde maquette van het gebouw zijn de blikvangers van de ruimte.

“Een normale maquette van een gebouw staat altijd afgeschermd in een vitrine”, zegt ontwerper Ricky Rijkenberg over het concept voor de tafel. “Door een vergadertafel en maquette als geheel te maken, kunnen mensen de maquette aanraken en raken ze in gesprek over het gebouw. De maquette is gebaseerd op de beroemde luchtfoto van het Burgerweeshuis, die een inspiratie is geweest voor vele architecten, vormgevers en kunstenaars.”

Maison d’Artiste
De tentoonstelling Maison d’Artiste handelt over het gelijknamige ontwerp uit 1923 van Theo van Doesburg en Cornelis van Eesteren voor een kunstenaarswoning volgens de principes van De Stijl. Als onderdeel van de expositie is op het voorplein een schaalmodel van het Maison d’Artiste geplaatst. Het betreft een wetenschappelijke reconstructie (schaal 1:5) door studenten van emeritus professor Mick Eekhout, die eerder op de campus van de TU Delft en in Leiden stond.

Hoewel het niet-gebouwde Maison d’Artiste van grote invloed is geweest op Aldo van Eyck en zijn Burgerweeshuis, kan het contrast tussen beide ontwerpen bijna niet groter, betoogde Hertzberger in zijn toespraak tijdens de opening van de tentoonstelling. “Was het Burgerweeshuis vooral bedoeld als een veilige haven en thuiskomst voor kwetsbare kinderen, het Maison d’Artiste kunnen we niet anders opvatten dan als een toch wat overmoedige poging om het huis te zien als een platform ter exploratie van de ruimte”, aldus de inmiddels 86-jarige architect.

Volgens Hertzberger waren Van Doesburg en Van Eesteren niet bezig met de vraag of hun ontwerp ook realiseerbaar zou zijn als gebouw, iets wat Eekhout en zijn studenten aan den lijve ondervonden hebben bij het bouwen van hun reconstructie. Desondanks lijkt het Hertzberger geen slecht idee om het Maison d’Artiste op schaal 1:1 te realiseren en er een museum voor Theo van Doesburg van te maken. Zoals steeds meer mensen vindt Hertzberger dat de kunstenaar ietwat ondergewaardeerd wordt. “Ik heb me voor deze toespraak nog eens in hem verdiept, wat een genie was dat! Hij was de ziel van De Stijl-groep.”

Boek
Hertzberger nam woensdag eveneens het eerste exemplaar van het boek ‘Aldo van Eyck, Orphanage Amsterdam Building and Playgrounds’ in ontvangst. Het boek verhaalt over de geschiedenis van het Burgerweeshuis, de internationale context, Van Eycks beroemde speelplaatsen en meer.

Hertzberger, die zich in de jaren tachtig nog heeft ingezet om een deel van het gebouw voor sloop te behoeden, is blij dat het Burgerweeshuis nog steeds overeind staat. “Het is een beetje gestoffeerd, wat zachter geworden en er lopen allemaal mooie vrouwen rond. Van Eyck zou deze nieuwe situatie niet overleefd hebben, maar het gebouw overleeft op deze manier natuurlijk wel. Het is een enorme prestatie en een klein wonder dat het Burgerweeshuis gespaard is gebleven op zo’n duur stuk grond. Vandaag de dag gaat alles over opbrengsten en architectuur is daarbij niet meer relevant. Ik vind het toch een culturele daad van BPD dit gebouw heeft betrokken en het openstelt. Ik hoop dat het bedrijf in zijn business ook zo cultureel handelt.”

Dat de in 1999 overleden Van Eyck een nieuwe functie van het Burgerweeshuis ‘niet overleefd’ zou hebben, heeft te maken met zijn aard. “Het wezen van structuralisme is dat je een gebouw niet vastlegt op een type gebruik. Dat heeft het Burgerweeshuis zelf ook al aangetoond, zo heeft het Berlage Insitute er nog gezeten in de jaren negentig. Van Eyck had moeite met structuralisme, die term paste hem niet zo. Hij beschouwde zijn gebouw veel meer als kunstwerk en net zoals je niet in een schilderij van Rembrandt gaat zitten klooien, wilde Van Eyck dat het gebouw bleef zoals het was. Hij deed inderdaad erg moeilijk over de aanpassingen die destijds voor het Berlage Insitute gedaan moesten worden."

Het voormalige Burgerweeshuis is geopend tijdens de Open Monumentendag op 8 en 9 september, met uitzondering van de Schatkamer.

Trefwoorden

open monumentendag aldo van eyck ricky rijkenberg amsterdam burgerweeshuis bpd herman hertzberger

1	David Chipperfield landt in Antwerps Nieuw Zuid woensdag, 15 oktober
2	Woongebouwen door VdpArchitecten vormen nieuwe 'voorkant' Groningse Oosterparkwijk vrijdag, 17 oktober
3	Kantoorgebouw door Arthur Staal aan de Schinkel gerenoveerd en uitgebreid woensdag, 15 oktober
4	Gezicht van de tijd woensdag, 15 oktober
5	Gedetailleerde 3D-geprinte maquette toont ruimtelijke ontwikkeling Amsterdam vrijdag, 17 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

Het Timmermansoog: Burgerwezen

9 oktober 2018

Nieuwe Instituut verwerft archief Aldo en Hannie van Eyck

12 augustus

Schrijvers open brief Rekenkamer: ‘Geheimhoudingsclausule dwingt ons publieke discussie te forceren’

13 september 2023

AHH spreekt teleurstelling uit over geplande sloop ministeriegebouw

6 juli 2023

Interieur als versterking van de architectuur Burgerweeshuis

8 maart 2018

Wessel de Jonge: ‘Met het Burgerweeshuis is een cirkel rond’

2 februari 2018

Renovatie Burgerweeshuis: terug naar de essentie van het gebouw

2 februari 2018

Ruim miljoen bezoekers voor open monumenten

10 september 2018

Video: lezing Hertzberger over grote zaal TivoliVredenburg

8 februari 2019

Hoogste graad gezonde werkomgevingen voor EDGE Olympic

18 april 2019

Standbeeld voor Hertzberger onthuld bij Centraal Beheer-gebouw

12 juli 2019

Uber neemt intrek in herontwikkeld Tripolis-complex

13 februari 2020

De kunst van het tentoonstellen in Het Nieuwe Instituut

2 oktober 2020

Herman Hertzberger geeft lezing over zijn werk in TivoliVredenburg

1 juli 2021

Terugkijken: boekpresentatie 'De ruimte van Herman Hertzberger'

23 augustus 2021

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Enschede als 'vernieuwende stad' centraal tijdens negende Dag van de Stad

Gisteren, 15:47

Op maandag 10 november vindt de negende editie van de Dag van de Stad plaats. Het jaarlijkse stadscongres strijkt dit jaar onder het thema De vernieuwende stad neer in Enschede.

Nieuw woongebouw op plek befaamde elektronicazaak Rotterdam-Noord

Gisteren, 14:35

Op de plek van het voormalige onderkomen van elektronicazaak Radio Correct in Rotterdam-Noord is naar ontwerp van EGM architecten een nieuw woongebouw gerealiseerd.

De Louise van De Zwarte Hond combineert sociale woningbouw met kwaliteit en duurzaamheid

Gisteren, 13:42

Het sociale woningbouwproject De Louise in de wijk Overhoeks in Amsterdam Noord is ontworpen door De Zwarte Hond in opdracht van woningcorporatie Ymere.

Paviljoen met zonne-energieopwekkend textiel op Ketelhuisplein in Eindhoven

Gisteren, 11:02

Op het Ketelplein in Eindhoven is afgelopen zaterdag het Umbra Pavilion geopend. Het paviljoen, dat is ontworpen en ontwikkeld door Studio Pauline van Dongen en Tentech, is voorzien van een zonne-energieopwekkend textiel.

Advocaten waarschuwen voor beperken bezwaar bij bouw

Gisteren, 11:54

Het inperken van de mogelijkheden om in bezwaar te gaan tegen bouwplannen is een risico voor de rechtsstaat, stelt de Nederlandse orde van advocaten.

Controle na asbestsanering schiet in derde van gevallen tekort

Gisteren, 09:31

Daardoor worden gebouwen schoon verklaard terwijl er nog asbestresten aanwezig zijn, waarschuwt de Arbeidsinspectie.

Sweco neemt groot Belgisch architectenbureau over

17 oktober, 4:23

Het 150 medewerkers tellende assar architects ontwierp onder meer het nieuwe hoofdkantoor van de NAVO in Brussel.

IMF: geen forse huizenprijsdaling bij einde hypotheekrenteaftrek

17 oktober, 12:14

Een mogelijke afschaffing van de hypotheekrenteaftrek in Nederland heeft waarschijnlijk een prijsremmende werking, stelt de Nederlandse bestuurder van het IMF Marnix van Rij

EIB: 75.000 nieuwe voltijdse arbeidskrachten nodig in de bouw

17 oktober, 10:11

Volgens het instituut wordt het tekort aan vakmensen in de bouw steeds groter, vooral omdat de energietransitie een enorme extra vraag naar arbeid creëert.