‘Huidige leegstand en krimp biedt kansen zorg’

6 november 2013, 17:13

Tom Bergevoet en Maarten van Tuijl doen binnen hun bureau temp.architecture veel onderzoek naar leegstand en krimp. Hierbij zien zij kansen voor ouderenzorg. Bergevoet en van Tuijl pleiten waar mogelijk voor hergebruik en waar nodig voor nieuwe, flexibele en levensloopbestendige vormen van wonen die naar behoefte kunnen worden aangepast of uitgebreid.

Tekst Lisa Wagemans Op 26 september hebben Tom Bergevoet en Maarten van Tuijl het boek over hun onderzoeken naar leegstand en krimp 'de Flexibele Stad’ uitgebracht. Dit boek gaat over oplossingen voor de grote hoeveelheid braakliggend bouwgrond en leegstaand vastgoed.

Vanaf de Tweede Wereldoorlog tot de recente financiële crisis was er steeds grote vraag naar ruimte. Dit is omgeslagen in een ruimteoverschot. De oplossingen van temp.architecture zijn in drie onderwerpen te verdelen: de invloed van de gebruiker, de transformatie van de bestaande stad en de omgang met onvoorspelbaarheid. Deze oplossingen kunnen ook worden toegepast op de zorg, stelt Bergevoet.

De woon- en zorgvraag van ouderen verandert. In het verleden was het gebruikelijk dat ouderen vanaf ongeveer vijfenzestig jaar naar een verpleeghuis gingen, ongeacht hun achtergrond of situatie. Tegenwoordig zijn mensen mondiger en willen ze kunnen kiezen. Zeker gezien de veranderde financieringsstromen, waarbij ouderen naar vermogen zelf moeten bijdragen aan hun zorg, is het belangrijk in te kunnen gaan op specifieke woonwensen en maatwerk te leveren.

Van aanbodgestuurd naar vraaggericht
Zo verandert de situatie ook in de zorg van een markt die ‘standaard’
verpleeghuizen aanbiedt naar een markt die vraaggericht is en inspeelt op de uiteenlopende wensen van ouderen. Hierdoor krijgen ouderen meer inspraak in het toekomstige aanbod van zorg en zo ontstaat een diversiteit aan mogelijkheden. Een voorbeeld van een vraaggericht project is de
transformatie van een klein bestaand kantoorgebouw tot een luxe grondgebonden
seniorenwoning in Silvolde, de Achterhoek. De woning is aangepast aan de particuliere
wensen van de bewoners, een echtpaar op leeftijd. De woning bevindt
zich vlakbij een verzorgingstehuis voor ouderen, waarvan de voorzieningen (zoals
het restaurant) indien gewenst kunnen worden gebruikt.

Van nieuwbouw naar transformatie
Om leegstand in Nederland tegen te gaan pleit Bergevoet waar mogelijk voor hergebruik van bestaand vastgoed zoals kantoren of schoolgebouwen. Wanneer deze gebouwen een open structuur hebben, is het goed mogelijk hier nieuwe functies in onder te brengen waarnaar een groeiende vraag is, zoals woningen voor ouderen. Daarnaast zijn er veel zorggebouwen voor ouderen gebouwd in de jaren zestig en zeventig. Deze gebouwen voldoen niet meer aan de huidige eisen van zorginstellingen en bewoners. De huidige opgave is om deze gebouwen aan te passen aan hedendaagse woonwensen, verklaart Bergevoet.

De oude zorggebouwen zijn vaak gebouwd vanuit een rigide bouwstructuur die resulteerde in lange, rechte gangen en zware betonwanden in smalle beukmaten. De gebouwen maken een zeer klinische en desoriënterende indruk. Vandaag de dag moet zorg persoonlijker, kleinschaliger en huiselijker zijn. Door kleine aanpassingen als nissen of zithoeken in de gangen kan al tegemoetgekomen worden aan deze nieuwe wensen.

Close reading
Door privékamers met eigen sanitair te verkleinen en de collectieve verkeersruimte te vergroten tot een verblijfsgebied met centrale keuken en activiteitenruimte kunnen woongroepen voor zwaardere zorg worden gecreëerd. Welke ingreep waar op zijn plaats is, hangt niet alleen af van de wensen van gebruikers of zorgexploitanten, maar ook van de specifieke eigenschappen van het bestaande gebouw. “Wij noemen dat close reading van een bestaande bouwstructuur”, vertelt Bergevoet.

Als voorbeeld noemt hij een woonzorggebouw in IJmuiden. In dit project heeft Bergevoet met kleine ingrepen het gebouw meer gebruikswaarde gegeven en toekomstbestendiger gemaakt. Met onder meer een tweede entree kunnen bewoners nu makkelijker gebruik maken van de tuin. Voor ouderen is het belangrijk om dagelijks naar buiten te kunnen. De tuin was tot voor kort alleen te bereiken met een omweg via de parkeerplaatsen.

Verder zijn op verschillende plekken in de smalle beuken enkele doorbraken gemaakt in de betonstructuur. Zo ontstaan op de begane grond een aantal grotere huiskamers, waardoor een betere dagbesteding kan plaatsvinden. Voor zorginstellingen, met een groeiende centrale rol in vergrijzende woonbuurten, is dit belangrijk.

Van maakbaarheid naar onvoorspelbaarheid
Onze samenleving is gewend om kant-en-klare ontwerpen en producten te maken en te gebruiken. Het was tot voor kort normaal dat volledige masterplannen op de tekentafel tot stand kwamen en in één keer werden uitgevoerd. Dit is steeds risicovoller en dus minder aantrekkelijk, aldus Bergevoet.

In het ontwerpen moet meer rekening worden gehouden met onvoorspelbaarheid. “Voorkeuren, regels en inzichten veranderen, hierop moeten gebouwen zijn voorbereid. Door gebouwen flexibel te maken zijn ze voorbereid op de verrassingen van de toekomst”, vertelt Bergevoet.

“De woningen die we nu bouwen moeten levensloopbestendig worden ontworpen”, stelt Bergevoet. Hij schetst een situatie waarin je als starter een woning koopt en die uitbreid als de behoefte verandert, bijvoorbeeld als er kinderen komen of als er zorg nodig is.

Hollands Hof is een flexibel bouwconcept ontworpen door temp.architecture. Gebouwen volgens dit concept zijn zo opgezet, gemaatvoerd en gematerialiseerd dat er verschillende functies naast en na elkaar in kunnen worden gehuisvest. Rondom een hof kan worden gewoond, maar er kan ook een kinderdagverblijf of een school in worden ondergebracht.

De ruimten in het Hollands Hof kunnen op verschillende manieren worden ingedeeld of uitgebreid. Bergevoet stelt een basiscasco voor, dat voldoet aan lokale eisen met betrekking tot rooilijnen of welstand. Wanneer gebruikers de woning individueel uitbreiden ontstaat een speelse verhouding tussen individuele en collectieve architectuur.

“Uit onze onderzoeken blijkt dat flexibel bouwen weliswaar een iets hoger investeringsbudget vergt, maar uiteindelijk minder kost, omdat het makkelijk aanpasbaar is aan veranderende wensen. Flexibel bouwen betekent investeren in een duurzame toekomst”, stelt Bergevoet.

Trefwoorden

transformatie temp.architecture tom bergevoet zorg

1	Vernieuwde entree westelijke reizigerstunnel Amsterdam Centraal geopend maandag, 30 juni
2	Is er een alternatief voor altijd dezelfde torenplattegrond? dinsdag, 1 juli
3	Eindhoven presenteert masterplan voor Stadhuisplein en omgeving maandag, 30 juni
4	Het Binnenhof – Oude Zaal wordt ook grootste commissiezaal maandag, 30 juni
5	Gemeentehuis Rheden naar ontwerp van DP6 en Zenber opgeleverd woensdag, 2 juli

Gerelateerde nieuwsberichten

Terugblik op 10 interviews over ouderenzorg

15 november 2013

Werkplekken in oud stadsdeelkantoor De Baarsjes

3 november 2014

Een op veertig huizen staat zeker 1,5 jaar leeg

21 mei 2014

Temp. geeft ruimte aan Reddingmuseum

9 september 2015

'Verpleeghuizen verspillen miljard per jaar'

6 maart 2015

Ontwerpen voor dementerenden

12 november 2013

Leegstand kantoren verder opgelopen

25 februari 2014

Krimp-provincies willen nieuwe koers

23 juni 2016

Arcam toont mogelijkheden van leegstand

21 april 2011

Koningsspelen ook op braakliggend terrein

29 april 2013

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Meer foto's en video van Eurostar-terminal op Amsterdam Centraal

4 juli, 1:27

Na de opening van het eerste deel van de wachtruimte begin februari, is eind april ook het tweede deel ervan geopend. Meer foto's en een video tonen de Eurostar-terminal nu in zijn geheel.

De Nijs, LEVS en Lüning ontwikkelen biobased bouwmethodiek ‘Tim’ die houtbouw flexibel en betaalbaar moet maken

4 juli, 11:30

Om houtbouw sneller, flexibeler en betaalbaarder te maken hebben De Nijs bouw en ontwikkeling, LEVS architecten en Adviesbureau Lüning een biobased bouwmethodiek ontwikkeld genaamd ‘Tim’.

HAL en Boskalis kopen Nederlandse activiteiten VolkerWessels

4 juli, 10:00

De Nederlandse activiteiten van bouw- en infrastructuurbedrijf VolkerWessels worden overgenomen door investeerder HAL en baggeraar en maritiem dienstverlener Boskalis.

BoschSlabbers wint ontwerpwedstrijd voor herinrichting Grote Markt in Hulst

3 juli, 5:23

Het ontwerpvoorstel creëert een monumentale open ruimte tussen het stadhuis en de basiliek en voegt op strategische plekken bomen en beplanting toe. Details in de vorm van een messing plint en een waterelement vormen de ‘finishing touch’.

Tweede Kamer draait bezuiniging Nationale Parken terug – natuurorganisaties reageren opgelucht

4 juli, 11:30

De opluchting is groot bij de Nationale Parken en IVN Natuureducatie, nu de Tweede Kamer een voorgenomen bezuiniging van 24 miljoen euro op hun werk heeft teruggedraaid.

Rapport: wereldwijd groeit aantal toeristische trips in komende tien jaar met bijna 50%

4 juli, 10:30

De reisindustrie zal tegen 2034 naar verwachting 30 miljard reizen verwerken, tegen ongeveer 21 miljard reizen vorig jaar.

TNO roept overheid op te investeren in hightechmegaclusters

4 juli, 9:30

Nederland dreigt op technologisch en economisch gebied achterop te raken bij landen als Zuid-Korea, de Verenigde Staten en China die miljarden investeren in belangrijke sleuteltechnologieën, waarschuwt TNO.

Stadsverwarming komt deels in handen overheid, Kamer akkoord

4 juli, 8:30

De Tweede Kamer heeft ingestemd met het wetsvoorstel om overheden gedeeltelijk eigenaar te maken van stadsverwarming. Op die manier hoopt demissionair klimaatminister Sophie Hermans (VVD) de kosten voor gebruikers van deze warmtenetten te drukken.

Ontwikkeling van duurzame energie op land dreigt tot stilstand te komen

4 juli, 7:30

De ontwikkeling van duurzame energie op land dreigt tot stilstand te komen. Dat staat in de halfjaarlijkse update van de regionale energiestrategieën (RES).