De Zwarte Hond: “Architectuur kan zorgvraag verminderen”

18 september 2013, 16:46

Hoe creëer je voor zorgvragenden een omgeving waarin zij verzorgd worden, maar zich vooral ook prettig voelen? In de zorgprojecten van De Zwarte Hond staat die vraag steeds centraal. Een gesprek met architect Bart van Kampen van De Zwarte Hond.

Tekst Lisa Wagemans

De Zwarte Hond heeft onlangs twee zorgprojecten opgeleverd: het zorgcentrum De Villa met dagbesteding en appartementen voor gehandicapte jongeren en woonzorgtoren De Waterman met psychogeriatrische zorgwoningen en huurappartementen voor senioren.

“Ik ben er van overtuigd dat architectuur door een goede sfeer te creëren – met daglicht, temperatuur, kleuren en materialen – de benodigde zorg kan verminderen”, stelt Van Kampen .

De Villa
Zorgcentrum De Villa in Apeldoorn levert op relatief kleine schaal woon- en opvangvoorzieningen. Het zorgcentrum heeft als naam De Villa gekregen om het kleinschalige en de huiselijke sfeer te benadrukken.

De villa heeft twee functies, die van elkaar gescheiden zijn. Op de begane grond bevindt zich de dagbesteding met werkplekken voor circa veertig mensen, in een kaarsenmakerij of een zeepatelier. Op de bovenste verdiepingen bevinden zich zestien appartementen waar tieners met een licht verstandelijke beperking wonen onder begeleiding.

De architectuur geeft de twee verschillende functies een eigen identiteit. De Villa sluit met zijn bakstenen voorgevel aan bij de bestaande villabebouwing aan de Zutphensestraat. Deze gevel is in twee delen opgeknipt om de omvang van het volume te verkleinen en beter aan te sluiten bij de kleinschalige bouw van een villa.

Doorlopende houten veranda’s aan de achterzijde bieden de appartementen toegang tot een collectieve parkachtige tuin. Trappen leiden de bewoners vanuit hun appartement naar de tuin. Door grote openslaande deuren heeft ook de dagopvang toegang tot deze tuin. “In de toekomst moet hier een theehuisje komen waar elke week thee wordt gezet voor de buurtbewoners”, vertelt architect Bart van Kampen. “Dit bevordert de integratie van de cliënten in de buurt.”

Huiselijke sfeer
Met het chique en kleurrijke interieur, ontworpen door Anne Blussé van Lab3, moet een huiselijke omgeving gecreëerd worden. Om die reden zijn er in het gebouw ook vrijwel geen systeemplafonds toegepast. In de vide, in het hart van het gebouw, is er op de vloeren en de trap met echt hout gewerkt.

“Deze vloer heeft geen klinische uitstraling en mag gewoon slijten, zoals ook gebeurt in normale woningen”, licht Van Kampen toe. Op de muur is er een grote afbeelding te zien van het hotel dat voorheen op deze plek stond.

Bij De Villa zijn de juiste hoeveelheid prikkels belangrijk voor de rust bij de cliënten. Temperatuur is hierin heel belangrijk. Daarom heeft De Zwarte Hond gekozen voor een low tech installatiesysteem dat cliënten toestaat een raam te openen als hier behoefte aan is. Duurzaamheidsmaatregelen als vloerverwarming en een koude-warmteopslag zorgen voor een constante binnentemperatuur, en een energiezuinig en onderhoudsarm gebouw.

“Het is belangrijk om een balans te vinden tussen efficiëntie en praktisch gebruik van een gebouw, in combinatie met een kleinschalige huiselijke sfeer. Dat is hier goed gelukt”, aldus Van Kampen.

De Waterman
In Sneek is De Zwarte Hond gevraagd om tussen de bestaande wijk Lemmerweg-Oost en een nieuwe rondweg drie nieuwe bouwblokken met woonzorgappartementen te ontwerpen. De Waterman is het eerste gerealiseerde blok hiervan.

De Waterman bestaat compositorisch en programmatisch uit twee delen: een plint en een toren. De plint bestaat uit drie lagen en is – in aansluiting om de omliggende bebouwing – uitgevoerd in donker metselwerk met een horizontale belijning. In deze plint bevinden zich 24 zorgwoningen en een parkeergarage. Op de parkeergarage is voor de zorgwoningen een daktuin gerealiseerd.

De toren hierboven bestaat uit vijf lagen en is, in contrast met de plint, uitgevoerd in een lichte kleur. Geprefabriceerde betonnen U-elementen zorgen hier voor een verticale belijning. Bij de toren ligt de nadruk op transparantie, om de bewoners volop van het uitzicht te laten profiteren. De toren bevat twintig sociale huurappartementen voor senioren.

Vanuit hun woningen kunnen de bewoners de bedrijvigheid van de rondweg en het Friese landschap erachter goed zien. “Dit uitzicht geeft de bewoners prikkels, waardoor zij energie krijgen en ze zich meer thuis voelen”, vertelt Van Kampen.

Toe te eigenen ruimtes
De zorgwoningen in de plint zijn verdeeld in vier groepen van steeds zes woningen, waarbij elke groep een eigen keuken, een woonkamer en een grote buitenruimte heeft. De sfeer in deze kamer is bewust huiselijk gehouden met houten vloeren, bloemetjesbehang en door de bewoners zelf gekozen meubels.

De appartementen in de toren worden op de verdiepingen ontsloten met een brede galerij, die ook als collectieve buitenruimte is bedoeld. “Deze ruimte wordt nu al eigengemaakt”, vertelt Van Kampen. “Bewoners zetten eigen bankjes en planten neer.” Alle appartementen hebben aan de zuidzijde een wintertuin. Deze wintertuin heeft een tussenklimaat en is door middel van glazen panelen dicht te zetten. “Zo kunnen de bewoners langer van de tuin genieten.”

De zorgwoningen en de appartementen hebben ieder een eigen entree die prominent in de wijk ligt. “Door de positie van de entree hopen wij dat er een betere integratie is van de bewoners met de wijk”.

De plint en de toren kunnen intern eenvoudig gekoppeld worden. Hierdoor kunnen in de toekomst faciliteiten worden gedeeld en kan eenvoudiger zorg aan de bewoners van de zelfstandige appartementen worden aangeboden. De senioren kunnen door de extra zorg aan huis langer zelfstandig blijven wonen. Dit is een prettig en rustgevend idee voor deze ouderen, en het scheelt bovendien in zorgkosten. Bart van Kampen gelooft dan ook: “Als architectuur goed wordt ingezet, kan de zorg worden verminderd en kunnen daarmee kosten worden bespaard.”

Trefwoorden

de waterman zorg de zwarte hond de villa

1	Nominaties Kantoorgebouw van het Jaar 2025 bekend woensdag, 10 september
2	10 nieuwe steden dinsdag, 9 september
3	Bouwend Nederland: ‘Er komt een groot tekort aan bouwers’ dinsdag, 9 september
4	Transformatie Arnhems postgebouw tot rijkskantoor De Nieuwe Post van start woensdag, 10 september
5	Flinke vernieuwing voor Carlton Beach Hotel in Scheveningen donderdag, 11 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Opdrachtgever St. Antonius: “Niet opnieuw wiel uitvinden”

27 september 2013

'Senioren kunnen zich bij brand niet redden'

28 november 2014

Architectenweb houdt Het Grote Zorgcongres

16 oktober 2013

Terugblik op 10 interviews over ouderenzorg

15 november 2013

Herstellen in Zorghotel De Wartburg in Utrecht

30 september 2013

De Zwarte Hond verwelkomt Ellen Schindler in zijn directie

6 juli 2018

De Villa wint Architectuurprijs Apeldoorn 2013

3 december 2013

'Oude huurder moet straks eerder verhuizen'

22 april 2014

'Verpleeghuizen verspillen miljard per jaar'

6 maart 2015

ANBO komt met fonds woningaanpassingen

4 mei 2015

Van Egmond ontwerpt woon- en servicecentrum

24 september 2013

Bonnema onderdeel van De Zwarte Hond

7 mei 2012

De Zwarte Hond wint de Gouden Kikker

19 november 2012

Architecten ontvangstgebouw Hoge Veluwe bekend

18 oktober 2012

De Zwarte Hond ontwerpt voor Veemarkt

12 juli 2012

Bouw nieuwe dagopvang 's Heeren Loo gestart

18 april 2012

De Zwarte Hond ontwerpt cultuur- en bestuurhuis

16 januari 2013

De Zwarte Hond wint prijs Regio Noord

13 april 2012

De Nieuwe Kolk in Assen geopend

2 oktober 2012

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Architect@Work strijkt 30 en 31 oktober neer in De Kromhouthal in Amsterdam

Gisteren, 16:40

Op donderdag 30 en vrijdag 31 oktober 2025 vindt Architect@Work plaats in De Kromhouthal in Amsterdam-Noord. Het wordt de tweede editie van het event in de metropoolregio Amsterdam en Architectenweb organiseert er weer een sprekersprogramma.

Verschillende architectuuractiviteiten tijdens Maand van de Geschiedenis

Gisteren, 14:39

Er is onder meer een lezing over de verwevenheid van de militaire infrastructuur met het Nederlandse landschap, een collegereeks over Nederlandse steden en een rondleiding door de Bruno TauT geïnspireerde Regenboogbuurt in Almere.

Gebouw met appartementen van houten modules in Buiksloterham opgeleverd

Gisteren, 11:34

Het complex in de wijk Buiksloterham, dat is ontworpen door Marc Koehler Associates, bestaat uit vier onderling verbonden gebouwen rond een groene binnenplaats.

KSA – genomineerd voor prijs Architect van het Jaar 2025

Gisteren, 09:00

Samenhang – dat is een sleutelwoord om het werk van KSA (Korteknie Stuhlmacher Architecten) te begrijpen.

ACM: onzekerheid woningcorporaties over kosten belemmert warmtenetten

Gisteren, 13:05

Woningcorporaties zijn huiverig om over te stappen op warmtenetten omdat het onzeker is of ze betaalbaar zijn voor huurders.

Open Monumentendag verwelkomt 1,8 miljoen bezoekers

Gisteren, 10:49

Het thema was ‘Erfgoed & Architectuur, met de slogan ‘Gebouw(d) om te blijven’.

Aartsen wil doelen circulaire economie ‘actualiseren’

12 september, 10:38

"We gaan kijken wat er nodig is om het aan de ene kant realistisch te maken, zonder dat je weer zwabberbeleid gaat krijgen", zegt de demissionair staatssecretaris.