De Witte Panden in Rotterdam Noord – een tweede leven voor jaren 80-architectuur

De zogenoemde Witte Panden Noord in de Rotterdamse wijk het Oude Noorden hebben een ingrijpende renovatie ondergaan. De woongebouwen uit de jaren 1980 werden lange tijd vanwege hun ‘Trespa’-karakter gezien als de weinig geslaagde buitenbeentjes in hun omgeving. Vier jonge architectenbureaus – Studio TMOJ, Studio Abacaxi, Lagado architects en Laurens Boodt Architect – hebben gezamenlijk acht woongebouwen een nieuwe, frisse uitstraling gegeven, met behoud van de oorspronkelijke signatuur.

De Witte Panden Noord vormen een familie van Post-65 gebouwen, verspreid over het Oude Noorden. Wat betreft compositie, proporties, materiaaltoepassing en kleur wijken de acht woongebouwen duidelijk af van hun omgeving. Renovatie was noodzakelijk, waarbij de vraag was hoe ze konden worden vernieuwd zonder hun eigenzinnigheid en onderlinge samenhang te verliezen. “Het antwoord ligt in de subtiliteit van de aanpak en de inventieve geveltransformaties, die zowel esthetisch als duurzaam zijn”, vertellen de architecten.

Het team van de vier bureaus heeft gezocht naar een balans tussen eenheid en verscheidenheid. Met enerzijds een aantal gemeenschappelijk kenmerken en anderzijds eigen herinterpretaties van de oorspronkelijke ontwerpen, hebben ze een nieuwe familie van gebouwen gecreëerd. In plaats van simpelweg de gevels op te knappen, speelden de bureaus met texturen, ritmiek, kleuraccenten en materialen. De toegepaste grijze panelen refereren aan de oorspronkelijke witte Trespa-gevelbekleding.

Duurzaamheid heeft een sleutelrol gespeeld in de renovatie van de Witte Panden Noord, melden de architecten. De gevels zijn vernieuwd met onderhoudsarme en potentieel circulaire materialen zoals vezelcementpanelen en bamboe. De strakke grijze vezelcementpanelen ter vervanging van de oude, asbesthoudende panelen heeft bovendien bijgedragen aan een visuele versterking van de uitstraling en de gezondheid van de bewoners. De nieuwe materialen zorgen bovendien voor verbetering van de isolatie en energieprestaties.

Textuur en accentkleuren

Studio TMOJ was verantwoordelijk voor Complex 01, gelegen aan de Noordmolendwrasstraat en de Jensiusstraat, en Complex 02 aan de Jacob Catsstraat. Complex 01 betreft negen woningen en twee bedrijfsruimten; Complex 02 bestaat uit drie woningen en drie bedrijfsruimten. Bij beide complexen zijn beplating met textuur en frames rondom de ramen toegevoegd. Dit resulteert in een dynamischer gevelbeeld dan de oorspronkelijke vlakke gevels boden.

De ritmiek in de beplating is zorgvuldig opgebouwd, waarbij de verfijning toeneemt naar boven toe, legt Studio TMOJ uit. Een kroonlijst van platen met verticale groeven vormt de beëindiging. Contrasterende kleuren accentueren de gevelonderdelen en geven het geheel een eigentijdse uitstraling en versterken de gevels als herkenningspunten in de wijk. De Complexen 01 en 02 zijn duidelijk verwant, maar onderscheiden zich door de variatie in accentkleuren.

Schaduwgrid en stofwisseling

Bij Complex 06 heeft Studio Abacaxi het ooit bekritiseerde modulaire bouwsysteem van Passchier Vandensteen juist benadrukt om de gevels interessanter en leesbaarder te maken. De gevels van het gebouw, bestaande uit vijf woningen aan de Tollensstraat 19, zijn vereenvoudigd en voorzien van verticale vinnen. De vinnen zorgen voor schaduwwerking en tactiliteit, waardoor aan het repetitieve grid levendigheid is toegevoegd.

Complex 04, bestaande uit vijf woningen aan de Schoonoordstraat, en Complex 09, met achttien woningen aan de Noordmolendwarsstraat en de Jensiusstraat, zijn aangepakt door Laurens Boodt Architect. De witte, asbesthoudende panelen zijn vervangen door grijze vezelcementpanelen. De nieuwe panelen vormen een rustige achtergrond voor het straatbeeld, legt de architect uit. De kenmerkende blauwe of rode panelen hebben plaats gemaakt voor kaders uit bamboe.

De blauwe of rode loggia’s en balkons zijn vervangen door bruin gekleurde vezelcement panelen, die met de seizoenen meekleuren. “Deze ‘stofwisseling’ bouwt voort op het oorspronkelijke materiaalgebruik en draagt bij aan een gezonde leefomgeving”, legt de architect uit.

Glans en lichtval

Lagado architects heeft het herontwerp voor de Complexen 07, 08 en 10 gemaakt. Complex 07 bestaat uit vier woningen en twee bedrijfsruimten aan Witte Zwaanhof, Complex 08 bestaat uit tien woningen en vier bedrijfsruimten aan de Zaagmolenstraat, Complex 10 betreft acht woningen en drie bedrijfsruimten. Het ontwerp is volgens het bureau een ode aan de jaren 1980 met een stevige knipoog. De nieuwe dikte door de gevels, een gevolg van het opdikken voor extra isolatie, is benut om de voorheen vlakke gevels meer expressie te geven.

Metallic blauwe en koperkleurige accenten vormen een glanzende variant op de oorspronkelijk gebruikte kleuren. Van dichtbij onthullen de gevels een verfijnd spel van verdiepte verticale naden en afwisselend gepotdekselde en vlakke grijze panelen. Het wisselende effect van lichtval en schaduwwerking zorgt ook bij deze gebouwcomplexen voor levendigheid in het gevelbeeld.

Samenwerking en expertises

De vier bureaus noemen de renovatie succesvol; volgens hen een resultaat van de intensieve samenwerking onderling, alsook met het bouwkundig bureau, de gevelleverancier en de aannemer. Elk van de vier bureaus bracht daarbij zijn eigen visie en expertise in, wat heeft bijgedragen aan technische haalbaarheid, naast een eshetische en duurzame uitkomst, aldus de architecten. De ontwerpen werden bovendien afgestemd op de wensen van de bewoners, zoals de vergroting van de ramen voor meer lichtinval en het creëren van een gezondere leefomgeving.

In het renovatieproject heeft karakteristieke architectuur uit het verleden een herwaardering gekregen en is opnieuw relavant gemaakt. De verschillende complexen hebben, door hedendaagse (duurzame principes) te combineren met het behoud van de oorspronkelijke architectuur uit de jaren 1980, een tweede leven gekregen.