Tientallen prijzen rond architectuur zijn er afgelopen jaar weer uitgereikt, waarbij vele ook nog eens meerdere categorieën kennen. Aan die reeks is in 2024 nog een aantal toegevoegd; onderstaand overzicht omvat vier nieuwe prijzen: de Ammodo Architecture Award, Bronzen Havik, Tilburg Architectuurprijs en Truus Schröderprijs. De Herengracht Industrie Prijs (H.I.P.) werd dan weer voor het laatst uitgereikt.
Hoewel de twee projecten met de meeste prijzen een
renovatie en een transformatie betreffen, is dat niet representatief: het grootste deel van de bekroonde projecten betreft nieuwbouw. Wel is er een ruime aandacht voor hergebruik en duurzame materialen. De prijzen gingen vooral naar publieke gebouwen, op enige afstand gevolgd door woningbouwprojecten.

Twee namen – van een project en een architectenbureau – waren in dit prijzenfestijn goed vertegenwoordigd: vakschool Nimeto in Utrecht en Office Winhov mochten dit jaar respectievelijk zes en zeven prijzen (plus een eervolle vermelding) in ontvangst nemen.

De schoolgebouwen van Nimeto ondergingen een renovatie naar ontwerp van Maarten van Kesteren architecten, die veel waardering ontving. Van Kesteren en het project werden ervoor beloond met de Abe Bonnema Prijs voor Jonge Architecten 2024, de ARC24 (categorie architectuur), de Gulden Feniks (categorie renovatie) en de Rietveldprijs. Nimeto ontving bovendien twee prijzen voor inspirerend opdrachtgeverschap: de Gouden Piramide en de Truus Schröderprijs. Laatstgenoemde is een nieuwe Utrechtse architectuurprijs, in aanvulling op de Rietveldprijs.

Office Winhov ontving, samen met de bureaus Opera Amsterdam en Studio Louter, voor het Nationaal Holocaustmuseum de ARC24 (categorie interieur), de Geurt Brinkgreve Bokaal en een Archello Award. Daarnaast won het bureau, samen met Van Hoogevest Architecten, voor het stadhuis en stadskantoor van Den Helder de H.I.P. 2024, de Arie Kepplerprijs, nog een Archello Award en een Architectenweb Award in de categorie Publiek gebouw van het Jaar. Bovendien kreeg het transformatieproject een eervolle vermelding bij de uitreiking van de Gulden Feniks.

Architectenweb Awards

Deze drie projecten – Nimeto, het Nationaal Holocaustmuseum en het stadhuis en stadskantoor van Den Helder – behoorden ook tot de genomineerden voor de Architectenweb Awards.

Hier besliste de jury anders wat betreft Nimeto. Hoewel ze het knap vond hoe het gebouwenensemble door architectonische ingerepen tot een geheel was gemaakt, zette de jury – wetend dat het budget beperkt was – vraagtekens bij de keuze om toch vooral collectieve en representatieve ruimten te creëren en niet of nauwelijks de onderwijsruimten – waar juist studenten en docenten de meeste tijd doorbrengen. De jury koos als Schoolgebouw van het Jaar het Marga Klompé Building op de universiteitscampus van Tilburg. Ze noemde het ontwerp van Powerhouse Company onder meer “een zeer geslaagd voorbeeld van houtbouw” en zowel technisch als esthetisch knap, en dat “in de tuin van de meester” (Jos. Bedaux).

Het Nationaal Holocaust Museum en de gemeentegebouwen voor Den Helder waren beide genomineerd in de categorie Publiek gebouw van het Jaar, naast nog twee projecten. Vier bijzonder hoogstaande projecten, aldus de jury, waarbij uiteindelijk de keuze viel op de twee gemeentegebouwen van Den Helder, door Van Hoogevest Architecten en Office Winhov zorgvuldig ingepast in historische panden op de rijkswerf Willemsoord.

In de categorie Zorggebouw van het Jaar was slechts één project genomineerd: zoals vaker in voorgaande jaren was het aantal inzendingen laag en de kwaliteit onvoldoende in de ogen van de jury. Na het bezoek aan het genomineerde project wist de jury dat ze Universitair Centrum Psychiatrie UMCG van atelier PRO architekten en Vakwerk Architecten ook kon uitroepen als terechte winnaar. Twee categorieën leverden lange en stevige discussies op: uiteindelijk ging dn de categorie Woongebouw van het Jaar de prijs naar “het nieuwe stukje stad” Republica van Marc Koehler Architects en werd Mediavaert van Team V Architectuur, in samenwerking met Delva Landscape Architecture & Urbanism, aangewezen als Kantoorgebouw van het Jaar. Unaniem was de jury over De Cabanon van STAR strategies + architecture en BOARD, een voorbeeld van ontwerpplezier en -vernuft op de vierkante meter. Het project werd uitgeroepen tot Interieur van het Jaar.

Tijdens de uitreiking van de Architectenweb Awards, op woensdagavond 6 november 2024 in het Keilepand in Rotterdam, is De Zwarte Hond uitgeroepen tot Architect van het Jaar. Er werd massaal door de vakgemeenschap gestemd en De Zwarte Hond kreeg daarbij veruit de meeste stemmen.

Als je kijkt naar de architectuurprijzen die zijn uitgereikt in 2024, betreft toch veruit het grootste deel van de bekroonde projecten nieuwbouw. Wel is daaronder een redelijk aantal projecten met een (in meerdere of mindere mate) houten constructie, zoals het Marga Klompé Building, Mediavaert, Alliander Westpoort of woningbouwprojecten De Warren en Hortus Ludi. Ook vertoonde een aantal winnende projecten een substantieel hergebruik van materialen, zoals het Grondstoffenstation Afrikaanderplein in Rotterdam en restaurant Gerritshoeve/Kastan in Hoofddorp.

Nimeto en het stadhuis van Den Helder, respectievelijk renovatie en transformatie, wisten weliswaar veel prijzen binnen te halen, maar het aantal verschillende renovatie- of transformatieprojecten dat in de prijzen viel is vrij laag. Gelukkig is daar de NRP Gulden Feniks met prijzen voor (naast Nimeto) de transformatie van een kop-hals-boerderij naar een klooster en de transformatie van Vreewijk in Rotterdam, een mooi voorbeeld van burgerinitiatief en een flexibele woningcorporatie.

Ook BNA Beste Gebouw 2024 betreft herbestemmng: een voormalig laboratoriumgebouw van de Universiteit Twente is omgevormd tot onderwijsgebouw voor de Faculteit ITC. Het project benadrukt voor de BNA “de belangrijke rol van architecten bij het aanpakken van maatschappelijke uitdagingen. Door bestaande structuren te transformeren en te werken met hergebruikte en hernieuwbare materialen, dragen architecten bij aan duurzame en leefbare steden.”

Stads- en regioprijzen

Drie nieuwe prijzen bij de stads- en regionale prijzen: de Tilburg Architectuurprijs, de Bronzen Havik voor de provincie Groningen en de hierboven al getoonde Truus Schröderprijs, een opdrachtgeversprijs voor de stad Utrecht. De prijzen gingen vooral naar publieke gebouwen, op enige afstand gevolgd door woningbouwprojecten. Ook (vernieuwing van) de openbare ruimte werd gewaardeerd. Opvallend vaak heeft het publiek andere favoriete projecten dan de vakjury, trouwens.

Ontwikkelaar en belegger Amvest mocht in 2024 twee prijzen in ontvangst nemen. Tijdens de Dag van de Projectontwikkeling reikte de NEPROM haar tweejaarlijkse prijs uit aan Amvest en de gemeente Amsterdam voor de ontwikkeling van Cruquius in Amsterdam. De Henri van Abbestichting eerde de ontwikkelaar met de Van Abbepenning voor de jarenlange leidende rol bij de herontwikkeling van Strijp R in Eindhoven.

De Dutch Daylight Award ging ondergronds. De twee winnende projecten, in de respectievelijke categorieën < 1.000 m² en > 1.000 m² waren Huis onder de Grond (WillemsenU) en Paleis Het Loo, met zijn ondergrondse uitbreiding (KAAN Architecten).

Personen in de prijzen

Nederland en de internationale architectuurprijzen

Tot de prijzen die dit jaar voor het eerste werden uitgereikt behoort de Ammodo Architecture Award. Dit is een Nederlands initiatief, maar een internationale architectuurprijs, waarmee de organisatie wereldwijd de ontwikkeling van toonaangevende sociaal en ecologisch verantwoorde architectuur wil stimuleren. Bij deze eerste editie waren er 23 winnaars, verdeeld over de drie categorieën Social Architecture, Social Engagement en Local Scale. Als enige Nederlandse project won De Warren, een woongebouw in Amsterdam dat is ontwikkeld door een bewoners die tevens samen eigenaar en beheerder zijn. Het gebouw, een ontwerp van Natrufied Architecture, won afgelopen jaar overigens ook de Amsterdamse Nieuwbouwprijs.

Bij de tweede editie van de internationale Archello Awards wonnen dit jaar achttien Nederlandse architectenbureaus een (jury- of publieks-)prijs. Zoals eerder genoemd werden daarbij het Nationale Holocaustmuseum en het stadhuis van Den Helder bekroond, maar ook hier viel het Marga Klompé Building van Powerhouse Company en de Cabanon van STAR strategies + architecture en BOARD in de prijzen. Twee Archello Awards gingen naar i29, voor de projecten Buitenverblijf Nest en Open Park Villa.

Beatriz Ramo, architect, stedenbouwkundige en oprichter van het Rotterdamse bureau STAR strategies + architecture, kreeg recent een prijs, specifiek voor vrouwelijke architecten. Ze ontving in Parijs de ARVHA Prix des femmes architectes in de categorie ‘Prix de l’œuvre originale’ voor het woningbouwproject START in Ivry-sur-Seine, Frankrijk. Francine Houben, architect en oprichter en creatief directeur van Mecanoo, mocht afreizen naar Washington in de VS om daar de Netherland-America Foundation Ambassadors’ Award 2024 in ontvangst te nemen. Houben kreeg de prijs voor haar veelvuldig bekroonde ontwerp van de Martin Luther King Jr. Memorial Library in Washington DC.

Twee op internationaal niveau belangrijke architectuurprijzen gingen naar Japanse architecten: Shigeru Ban ontving de Praemium Imperiale en Riken Yamamoto kreeg de Pritzker Architecture Prize toegekend.

Jong Talent