‘Huidige leegstand en krimp biedt kansen zorg’

6 november 2013, 17:13

Tom Bergevoet en Maarten van Tuijl doen binnen hun bureau temp.architecture veel onderzoek naar leegstand en krimp. Hierbij zien zij kansen voor ouderenzorg. Bergevoet en van Tuijl pleiten waar mogelijk voor hergebruik en waar nodig voor nieuwe, flexibele en levensloopbestendige vormen van wonen die naar behoefte kunnen worden aangepast of uitgebreid.

Tekst Lisa Wagemans Op 26 september hebben Tom Bergevoet en Maarten van Tuijl het boek over hun onderzoeken naar leegstand en krimp 'de Flexibele Stad’ uitgebracht. Dit boek gaat over oplossingen voor de grote hoeveelheid braakliggend bouwgrond en leegstaand vastgoed.

Vanaf de Tweede Wereldoorlog tot de recente financiële crisis was er steeds grote vraag naar ruimte. Dit is omgeslagen in een ruimteoverschot. De oplossingen van temp.architecture zijn in drie onderwerpen te verdelen: de invloed van de gebruiker, de transformatie van de bestaande stad en de omgang met onvoorspelbaarheid. Deze oplossingen kunnen ook worden toegepast op de zorg, stelt Bergevoet.

De woon- en zorgvraag van ouderen verandert. In het verleden was het gebruikelijk dat ouderen vanaf ongeveer vijfenzestig jaar naar een verpleeghuis gingen, ongeacht hun achtergrond of situatie. Tegenwoordig zijn mensen mondiger en willen ze kunnen kiezen. Zeker gezien de veranderde financieringsstromen, waarbij ouderen naar vermogen zelf moeten bijdragen aan hun zorg, is het belangrijk in te kunnen gaan op specifieke woonwensen en maatwerk te leveren.

Van aanbodgestuurd naar vraaggericht
Zo verandert de situatie ook in de zorg van een markt die ‘standaard’
verpleeghuizen aanbiedt naar een markt die vraaggericht is en inspeelt op de uiteenlopende wensen van ouderen. Hierdoor krijgen ouderen meer inspraak in het toekomstige aanbod van zorg en zo ontstaat een diversiteit aan mogelijkheden. Een voorbeeld van een vraaggericht project is de
transformatie van een klein bestaand kantoorgebouw tot een luxe grondgebonden
seniorenwoning in Silvolde, de Achterhoek. De woning is aangepast aan de particuliere
wensen van de bewoners, een echtpaar op leeftijd. De woning bevindt
zich vlakbij een verzorgingstehuis voor ouderen, waarvan de voorzieningen (zoals
het restaurant) indien gewenst kunnen worden gebruikt.

Van nieuwbouw naar transformatie
Om leegstand in Nederland tegen te gaan pleit Bergevoet waar mogelijk voor hergebruik van bestaand vastgoed zoals kantoren of schoolgebouwen. Wanneer deze gebouwen een open structuur hebben, is het goed mogelijk hier nieuwe functies in onder te brengen waarnaar een groeiende vraag is, zoals woningen voor ouderen. Daarnaast zijn er veel zorggebouwen voor ouderen gebouwd in de jaren zestig en zeventig. Deze gebouwen voldoen niet meer aan de huidige eisen van zorginstellingen en bewoners. De huidige opgave is om deze gebouwen aan te passen aan hedendaagse woonwensen, verklaart Bergevoet.

De oude zorggebouwen zijn vaak gebouwd vanuit een rigide bouwstructuur die resulteerde in lange, rechte gangen en zware betonwanden in smalle beukmaten. De gebouwen maken een zeer klinische en desoriënterende indruk. Vandaag de dag moet zorg persoonlijker, kleinschaliger en huiselijker zijn. Door kleine aanpassingen als nissen of zithoeken in de gangen kan al tegemoetgekomen worden aan deze nieuwe wensen.

Close reading
Door privékamers met eigen sanitair te verkleinen en de collectieve verkeersruimte te vergroten tot een verblijfsgebied met centrale keuken en activiteitenruimte kunnen woongroepen voor zwaardere zorg worden gecreëerd. Welke ingreep waar op zijn plaats is, hangt niet alleen af van de wensen van gebruikers of zorgexploitanten, maar ook van de specifieke eigenschappen van het bestaande gebouw. “Wij noemen dat close reading van een bestaande bouwstructuur”, vertelt Bergevoet.

Als voorbeeld noemt hij een woonzorggebouw in IJmuiden. In dit project heeft Bergevoet met kleine ingrepen het gebouw meer gebruikswaarde gegeven en toekomstbestendiger gemaakt. Met onder meer een tweede entree kunnen bewoners nu makkelijker gebruik maken van de tuin. Voor ouderen is het belangrijk om dagelijks naar buiten te kunnen. De tuin was tot voor kort alleen te bereiken met een omweg via de parkeerplaatsen.

Verder zijn op verschillende plekken in de smalle beuken enkele doorbraken gemaakt in de betonstructuur. Zo ontstaan op de begane grond een aantal grotere huiskamers, waardoor een betere dagbesteding kan plaatsvinden. Voor zorginstellingen, met een groeiende centrale rol in vergrijzende woonbuurten, is dit belangrijk.

Van maakbaarheid naar onvoorspelbaarheid
Onze samenleving is gewend om kant-en-klare ontwerpen en producten te maken en te gebruiken. Het was tot voor kort normaal dat volledige masterplannen op de tekentafel tot stand kwamen en in één keer werden uitgevoerd. Dit is steeds risicovoller en dus minder aantrekkelijk, aldus Bergevoet.

In het ontwerpen moet meer rekening worden gehouden met onvoorspelbaarheid. “Voorkeuren, regels en inzichten veranderen, hierop moeten gebouwen zijn voorbereid. Door gebouwen flexibel te maken zijn ze voorbereid op de verrassingen van de toekomst”, vertelt Bergevoet.

“De woningen die we nu bouwen moeten levensloopbestendig worden ontworpen”, stelt Bergevoet. Hij schetst een situatie waarin je als starter een woning koopt en die uitbreid als de behoefte verandert, bijvoorbeeld als er kinderen komen of als er zorg nodig is.

Hollands Hof is een flexibel bouwconcept ontworpen door temp.architecture. Gebouwen volgens dit concept zijn zo opgezet, gemaatvoerd en gematerialiseerd dat er verschillende functies naast en na elkaar in kunnen worden gehuisvest. Rondom een hof kan worden gewoond, maar er kan ook een kinderdagverblijf of een school in worden ondergebracht.

De ruimten in het Hollands Hof kunnen op verschillende manieren worden ingedeeld of uitgebreid. Bergevoet stelt een basiscasco voor, dat voldoet aan lokale eisen met betrekking tot rooilijnen of welstand. Wanneer gebruikers de woning individueel uitbreiden ontstaat een speelse verhouding tussen individuele en collectieve architectuur.

“Uit onze onderzoeken blijkt dat flexibel bouwen weliswaar een iets hoger investeringsbudget vergt, maar uiteindelijk minder kost, omdat het makkelijk aanpasbaar is aan veranderende wensen. Flexibel bouwen betekent investeren in een duurzame toekomst”, stelt Bergevoet.

Trefwoorden

transformatie temp.architecture tom bergevoet zorg

1	Bouwers, stem links! dinsdag, 28 oktober
2	Rotterdam presenteert definitief ontwerp voor verbouwing Boijmans van Beuningen donderdag, 30 oktober
3	Neutelings Riedijk Architects ontwerpt nieuw museum in Antwerps kasteel maandag, 27 oktober
4	Loer Architecten, Fletts en Kleurrijk Wonen zetten volgende stap in sociale woningbouw in hout vrijdag, 24 oktober
5	Appartementengebouw op plek oude basisscholen in Mijdrecht woensdag, 29 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

Terugblik op 10 interviews over ouderenzorg

15 november 2013

Werkplekken in oud stadsdeelkantoor De Baarsjes

3 november 2014

Een op veertig huizen staat zeker 1,5 jaar leeg

21 mei 2014

Temp. geeft ruimte aan Reddingmuseum

9 september 2015

'Verpleeghuizen verspillen miljard per jaar'

6 maart 2015

Ontwerpen voor dementerenden

12 november 2013

Leegstand kantoren verder opgelopen

25 februari 2014

Krimp-provincies willen nieuwe koers

23 juni 2016

Arcam toont mogelijkheden van leegstand

21 april 2011

Koningsspelen ook op braakliggend terrein

29 april 2013

Toon alles

Andere nieuwsberichten

AMO creëert zintuiglijke omgeving voor parfumeriemerk in oude kledingzaak

43 minuten geleden

In New York heeft AMO een pop up-installatie voor parfumeriemerk Vyrao ontworpen.

Realisatie woningbouwproject INCK in Eindhoven aanstaande

2 uur geleden

In het eerste kwartaal van volgend jaar wordt gestart met de bouw van 234 sociale huurwoningen en 79 koopwoningen aan de Humperdincklaan in Eindhoven. De woningen maken deel uit van het project INCK, dat in totaal zo’n vierhonderd woningen omvat.

Rotterdam presenteert definitief ontwerp voor verbouwing Boijmans van Beuningen

Gisteren, 14:54

Het Rotterdamse college van burgemeester en wethouders heeft het definitieve ontwerp van Mecanoo gepresenteerd voor de verbouwing van Museum Boijmans Van Beuningen.