Brede school ‘Forum ’t Zand’

23 augustus 2006

Brede school ‘Forum ’t Zand’ in Leidsche Rijn door VenhoevenCS architecten.

Temidden van verlaten weilanden, kale fruitboomgaarden en behouden gebleven, bakstenen broeikasovens, wacht een levensgrote speelgoedraket op kinderen tussen 0 en 12 jaar. Door het gestagneerde woningbouwproces in Leidsche Rijn ogen het gebouw en het omringende landschap vooralsnog leeg. Deze leegte blijkt bij nader inzien verraderlijk vol van aan het oog onttrokken archeologische lading. Naast overblijfselen uit een recent agrarisch verleden is het langgerekte bouwvolume ingeklemd tussen Romeinse overblijfselen. Boven op deze historische lagen verwijst de verschijning van het gebouw zelf naar de toekomst. Zowel de vorm, als de toegepaste materialen en detaillering refereren aan een moe gereisd ruimteschip, dat zojuist een buiklanding heeft gemaakt in het splinternieuwe landschapspark.

Het gebouw is circa 110 meter lang, 32 meter dik en 14 meter hoog en herbergt een omvangrijk programma bestaande uit twee basisscholen, kinderdagverblijven, buitenschoolse opvang, een sportzaal en vervult ’s avonds een buurtfunctie als vrijetijdscentrum. De kindercluster is een complete biotoop, een soort futuristische Ark van Noah. Mede gezien de doelgroep van het bouwwerk is daarom een letterlijke verwijzing naar een ruimtevaartuig niet verwonderlijk. In het complex is zichtbaar gestreefd naar integratie van de diverse functies. Dit levert exploitatievoordelen op en draagt bij aan een hechte, maar diverse samenleving van uiteenlopende gebruikers.

ruimtewinst
Door compact te bouwen zijn belangrijke vierkante meters bespaard met bijvoorbeeld de toepassing van decentrale gevelventilatie. Doordat betonkernactivering voor een aangename basistemperatuur zorgt, kunnen warmteterugwinning en ruimteverwarming direct achter de gevel plaats hebben. Zo gaan geen kubieke meters verloren aan luchtbehandelingkanalen. Elk bouwelement vervult daarbij zoveel mogelijk functies tegelijk. De betonbalk onder de vloer is niet alleen onderdeel van de verdiepingsscheidende constructie, maar spaart ook meters binnenwand. De som van deze extra creatieve inspanning heeft uiteindelijk een ruimtebesparing opgeleverd, waardoor een heuse hortus botanicus en een aula annex theater aan het programma konden worden toegevoegd.

De ervaring speelt een essentiële rol in de zelfbewuste architectuur van Venhoeven. Ruimtes worden zo vormgegeven dat ze verwarring kunnen oproepen omtrent het gebruik, of de ligging ervan. Deze mogelijkheid van een meerduidige uitleg kan de ervaring van architectuur letterlijk ruimer maken. Zo krijgt men bijvoorbeeld onverwachte vormen van gebruik, pleinen, grasveldjes, stegen, bruggen, vides, patio’s, of parkeerterreinen.

stedelijk interieur
Met het oog op de ervaring is de kindercluster niet enkel een educatief gebouw, maar ook een speeltuin. Daar beleven kinderen samen hun avonturen. De verbeelding van de kinderen wordt geprikkeld, door een grote verscheidenheid van ruimtelijke eigenschappen toe te passen. Plekken zijn afwisselend intiem en grootschalig. Door variatie aan te brengen in de temperaturen van verschillende ruimtes in het gebouw, worden kenmerken van buiten en binnen uitgewisseld. Niet in comfort en veiligheid, maar in onoverzichtelijkheid en meerduidigheid schuilt kortom de kracht van de avontuurlijke ruimte.

De ervaring van het interieur van architectuur heeft daarom bij voorkeur een stedelijk karakter. Schematisch valt de plattegrond van de kindercluster in drie delen uiteen. Aan beiden einden van het langgerekt bouwvolume zijn vergelijkbare programma’s gehuisvest. Op de begane grond bevinden zich kinderdagverblijven, terwijl basisscholen de verdiepingen bezetten. De schoolpleinen zijn op het dak gesitueerd. Beide gebouweinden borduren voort op verschillende stedenbouwkundige modellen. De organisatie van de Montessorischool is gebaseerd op de straat. De extra ruime klaslokalen zijn aan weerszijden van een lineaire gemeenschappelijke ruimte geplaatst. Het programma van de openbare basisschool daarentegen is geordend volgens het principe van het binnenhof. Alle klaslokalen zijn rondom een centrale plek gerangschikt. Samen met de aula en de hortus vormt de sportzaal het multifunctionele hart van het schoolgebouw. Na schooltijd transformeert deze kern tot vrijetijdscentrum en buitenschoolse opvang en is het een levendig middelpunt voor de hele buurt.

bekleding
In deze architectuur is de huid niet een gevel in traditionele zin. Een opstandige wil tot anderszijn stelt daarbij de heersende automatismen aan de orde. Van de toe te passen materialen tot en met de mogelijke gevelcomposities, alles wordt anders. Daarbij bepaalt een bekledingsprincipe niet enkel de aanzichten van het bouwwerk, ook plooit het naar binnen en beïnvloed daarmee de beleving van het interieur. Het is dus niet de plattegrond die oplegt hoe het functioneren van de gevel zich in een beeld manifesteert. De bekleding van architectuur is eerder het resultaat van een dialoog met het gebruik van het gebouw. Het gevolg is dat de bekleding van het inwendige met hulp van dezelfde thema’s gestalte krijgt als de samenstelling van de buitengevel.

Kenmerkend in het bekledingsbeeld is een soort overlapping van systemen, dat tot uitdrukking komt in het aantasten van schaal, ritme en vorm. Er wordt consequent ‘buiten de lijnen gekleurd’. Er wordt een spel gespeeld met voegen, vlakken en vormen. Zo vallen in het gebouw de randen van kleurtonen en geometrie nooit samen. Kolommen lijken hierdoor in de ruimte te zweven en zijn soms geheel aan het oog onttrokken. Een vergelijkbare interpretatie van dazzlepainting, waardoor contouren niet worden geaccentueerd, maar juist gecamoufleerd, is ook in exterieur toegepast. Daar is de gevel grotendeels opgebouwd uit een ritmische herhaling van aluminium cassettes. Specifieke perforaties geven elke plaat een uniek karakter. Doordat de geperforeerde vlakken een ander ritme volgen dan de aluminium cassettes ontstaat er een soort tweede laag. De perforaties bezorgen de gevel een zekere mate van transparantie en bieden zicht achter de aluminium huid waarin installaties en afvoeren zijn weggewerkt. Naar beneden toe maakt het aluminium plaats voor gezeefdrukt hardglazen ramen, die afwisselend in het gevelvlak liggen en niet direct blootgeven wat zich daarachter afspeelt. Op een grotere afstand vervaagt de vlakverdeling van de gevel en daarmee de precieze locatie van de gevelopeningen.

culturele missie
“De wereld bestaat uit mensen, dieren, dingen, gebouwen, culturen en Venhoeven CS maakt architectuur waarin het samenleven van deze dingen centraal staat”, aldus het bureaustatement. Architectuur heeft daarmee een bescheiden positie in de wereld en moet de diversiteit handhaven omwille van de dialoog. Om midden in de maatschappij te staan, moet de architect cultureel ingebed zijn in de actualiteit, leren voorbeelden als Adolf Loos en Jean Nouvel. Beide architecten verkeren in kringen van kunstenaars en toonaangevende intellectuelen en Venhoeven laat zich vooral inspireren door de manier waarop zij zich kritisch verhouden tot de cultuur van hun tijd. Het zet Venhoeven aan om positie te kiezen tegenover het huidige logo-centrisme, de merkencultuur waarin men gedwongen wordt zich een eenvoudig te herkennen identiteit aan te meten.

In navolging van Loos wil Venhoeven de strijd tegen deze wijze van hokjes denken beslechten in de huid van architectuur. Een middel hiervoor lijkt gevonden in het avontuurlijk associëren. Doel is om de architectonische huid van het gebouw van steeds nieuwe betekenissen te voorzien, zodat deze een commentaar kan vormen op de stereotyperende trends, zoals die op dit moment de media beheersen. Sommige van deze toevallig aandoende referenties, als lapjeskat, dazzlepainting, of ruimtevaartuig zijn letterlijk terug te vinden in het ontwerp. Het kleurschema glanzend antraciet met een witte buik is min of meer rechtstreeks afgekeken van een orka. Onmiskenbaar beschikt het glimmende gevaarte over galactische en of dierlijke trekken.

toekomst
Als het aan Venhoeven ligt, leiden alle gebouwen in de toekomst een eigen leven. ‘Het beste gebouw is een gebouw dat energie oplevert’. Geparkeerde voertuigen worden er direct opgeladen. Planten bezorgen de inwoners voedsel, zuurstof en de juiste luchtvochtigheid. Gevels zijn interactief, absorberen energie uit zonnestraling en reguleren de circulatie van frisse lucht in interieurs als een ademende en filterende huid. Ramen zijn belangrijker als lichtvlak dan als omlijsting van het uitzicht. Even grillig en onvoorspelbaar als het weer bepaalt de architectuur zelf in welke mate transparantie en lichttoetreding wenselijk is. Met een dergelijke avontuurlijke ruimte heeft een gebruiker niet langer een buitenwereld nodig.

Projectgegevens
Opdrachtgever:
Gemeente Utrecht, Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling
Ontwerp:
VenhoevenCS Architecten [ meer ]
Ontwerpteam:
Ton Venhoeven, Erwin Hilbrands, Peterine Arts, Cecilia Gross, Peter Heideman, Kees Plomp, Erik de Vries
Oplevering:
december 2005
Bruto oppervlakte:
7.100 m2
Stichtingskosten:
€ 7.900.000,-
Adviseur constructie:
Aronsohn raadgevend ingenieurs b.v. Rotterdam
Adviseur installatie:
Halmos BV, Den Haag
Bouwfysisch adviseur:
LBP, Utrecht
Aannemer:
bv Bouwbedrijf Van der Linden, St. Michielsgestel
Tekst:
Eric Frijters
Foto's:
Luuk Kramer

Stel jezelf kort voor! Dan weet het betreffende bedrijf wie hun model gedownload heeft.

Wil je niet bij elke download jouw gegevens in hoeven voeren?
Klik dan hier om in te loggen.

Heb je nog geen account? Maak dan hier een gratis account aan.

Voornaam

Achternaam

E-mailadres

Downloaden

Wanneer je modellen downloadt op Architectenweb.nl worden relevante gegevens van jou – zoals jouw naam en e-mailadres – met het betreffende bedrijf gedeeld. Meer hierover lees je in ons privacybeleid.

Trefwoorden

bekleding plattegrond transparantie sportzaal oog aula aula!

VenhoevenCS architecture+urbanism

Neem contact op

Staat van realisatie Voltooid

Start bouw 2005

Neem contact op met VenhoevenCS architecture+urbanism

Je bent momenteel niet ingelogd. Hierdoor is het alleen mogelijk om meer informatie per e-mail op te vragen. Wil je liever gebeld worden of documentatie per post ontvangen? Klik dan hier om in te loggen.
Heb je nog geen account? Maak dan hier een gratis account aan.

Voornaam

Achternaam

E-mailadres

Opmerkingen