woonhuis skinnySCAR
25 juli 2018
Context
De groei van de Nederlandse steden is een ontwikkeling die vragen oproept: hoe bouwen we een aantrekkelijke (binnen)stad waar plek is voor iedereen en beschermen we onze schaarse groene ruimte? Elke stad kent lege plekken die een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan het oplossen van bovenstaande vraagstukken.
Met het ontwerpen en bouwen van een eigen huis was het onze ambitie niet louter een solitair designobject te maken, maar ook een project dat inspeelt op actuele vraagstukken uit ons vakgebied: stedelijke vernieuwing in relatie tot sociale vraagstukken, bottom-up ontwikkelvormen en duurzame stedenbouw.
SkinnySCAR doet een kleinschalige aanzet tot duurzame stedelijke verdichting op een plek waar het woningaanbod eenzijdig is en niet aansluit op marktvraag. Door een proces van geleidelijke en architectonisch hoogwaardige vernieuwing wordt een vitale en erfgoedwaardige stad gecreëerd. In een stad met hoge dichtheid zijn toevoerlijnen kort en voorzieningen goed bereikbaar, verdichting laat ruimte voor natuur. Het smalle kavel resulteert in een compact volume met minimaal geveloppervlak en transmissieverliezen. Bovendien wordt het warmteverlies van de aangrenzende woningen sterk gereduceerd door de opvulling van het lege kavel.
Dit project toont hoe vergeten en schijnbaar onbruikbare plekken in de binnenstad kunnen worden hergebruikt. De inpassing van zorgvuldige ontworpen maatpakjes geeft de buurt een kwaliteitsimpuls, zonder dat de genius loci verloren gaat. Het mixen van verschillende doelgroepen met behoud van de oorspronkelijke bewoners is een inclusieve vorm van gentrificatie, dit maakt een buurt veelzijdig, levendig een garandeert economische en sociale vitaliteit op langere termijn.
Uniek architectonisch maatpakje
Het extreme maatverhouding en smalte van het plot vragen om een creatieve oplossing: de standaard rijwoningtypologie maakt plaats voor een volwaardige en ultracompacte stadswoning. Het gestapelde woonprogramma vormt een verticaal woonlandschap van 3 bouwlagen. De leefvertrekken liggen op de begane grond en de eerste verdieping en zijn georiënteerd op de tuin. Uitgangspunt was om binnen de smalle envelop maximale ruimtelijkheid te bereiken. Een kern over over de drie verdiepingen blijft los van de zijwanden en staat decentraal in de plattegrond, zo definieert deze losjes de verschillende plekken in het huis. De ruimere eetkamer, woonkamer en master bedroom liggen aan de kant van de tuin, de kleinere vestibule, bibliotheek en tweede slaapkamer liggen aan de straatzijde. Door de vrijstaande kern is de volle diepte van de woning overal voelbaar. De eet- en woonkamer smelten samen door een vide met lignet aan de achtergevel en de bordestrappen zorgen voor diagonale doorkijkjes naar ruimtes op verschillende verdiepingen.
De stabiliteitsschijven, de keuken, natte ruimtes, techniekruimtes, de schacht en alle bergruimtes zijn geclusterd in de kern, zodat de overige ruimtes zo open mogelijk kunnen blijven, vrij van visuele obstakels. De kern is als het ware ontworpen als een caravan: overal vind je bergruimte afgestemd op de aangrenzende ruimte, zelfs in het kleinste hoekje en tussen het rachelwerk van de aftimmering. De badkamer is ontworpen als een badstee: compact en besloten, maar wel met uitzicht naar de lucht door een daklicht. De gebruikelijke verkeersruimtes zijn geïntegreerd met keuken en badkamer. Door zulk soort ingrepen wordt de schaarse ruimte in het huis optimaal benut. Naarmate er in de loop der jaren meer behoefte is aan privacy en een toename van slaapkamers, kunnen ruimtes eenvoudig van elkaar worden losgekoppeld door strategisch geplaatste schuifdeuren.
De gevels sluiten in materialisatie en compositie aan op de naastgelegen panden. Het voor de straat typische ritme van gevelopeningen wordt overgenomen en gemodificeerd: van de twee ramen per verdieping is er één uitgevoerd als erker of bloemkozijn. Deze zijn minimaal gedetailleerd, zonder kozijn, voor optimale transparantie. Door de diepte van vormen ze een extra diepe vensterbank en zitje Het naastliggende raam gaat schuil achter een voile van Braziliaans metselwerk en dient voor ventilatie, privacy en een bijzonder schaduwspel in het interieur. Bij daglicht zijn de verholen ramen slechts subtiel waarneembaar. Bij nacht filtert er licht van binnen naar buiten. De tuingevel vormt een contrast op de straatgevel, deze is vrijwel volledige open. Grote glasvlakken bieden panoramisch uitzicht op de tuin. Het metselwerk met uitstekende koppen echoot de openingen in het Braziliaans verband van de voorgevel. Beide gevels worden beëindigd door een verfijnd kroontje van getrapt metselwerk, een verwijzing naar de uitgebreide kroonlijsten in het straatbeeld. De detaillering en kleurgebruik van de gevel maken de woning uniek en waarneembaar als inpassing: continuïteit zonder nostalgie.
Het smalle kavel resulteert in een compact volume met relatief weinig geveloppervlak en transmissieverlies. De energiebehoefte is hierdoor beperkt en wat nodig is wordt deels opgewekt in de zonnecollector en zonnepanelen op het dak. De lage temperatuur vloerverwarming en de hoge thermische massa geven de woning een comfortabel en stabiel binnenklimaat. Bovendien wordt het warmteverlies van de aangrenzende woningen sterk gereduceerd door de opvulling van het lege kavel.
Aanpak en samenwerking
Voor de realisatie van ons plan hebben we nauw samengewerkt met JagerJanssen architecten, voormalig werkgever van Marijn. We benaderden hen vanwege hun studie naar lege plekken in het Oude Noorden: SCARchitecture, het helen van wonden in het stedelijkweefsel. Zij hadden deze kansrijke locatie reeds gescout en onderzocht. Ook was er al contactgezocht met de eigenaar – gemeente Rotterdam – en de erfpachter – woningcoöperatieHavensteder – om draagvlak te genereren. De ligging aan een prachtige collectieve tuin in een levendige stadswijk met veel voorzieningen deden ons besluiten hier te proberen ons huis te ontwerpen. JagerJanssen begeleidde het proces voor de grondaankoop terwijl wij ons huis ontwierpen. Na oplevering van het casco door aannemer H&B Bouw hebben we het interieur zelf gebouwd.De realisatie van dit project is alleen mogelijk gebleken door de bijzondere samenwerking tussen gemeente, woningbouwcoorporatie, architecten en een aannemer die bouwen opdeze smalle locatie aandurfde. Partijen met verschillende belangen maar een gezamenlijkdoel.
SkinnySCAR toont aan dat de bijzondere locatie — in het voormalig bestemmingsplan ongeschikt verklaard voor kwalitatief hoogwaardige woningen door zijn smalte — een architectonisch en geliefd pareltje kan opleveren. Elke stad kent zulke plekken, en met lef en doorzettingsvermogen kunnen we van deze vorm van duurzame verdichting een nieuwe norm maken en vergeten restgrond opnieuw op waarde brengen.