Onderwijs- en Cultuurcentrum Amare - Den Haag
24 februari 2022
Meerdere plaatlagen in een wand is niet uniek, maar wanden met negen lagen Diamond Board, dat is nog nooit eerder vertoond. Amare is dan ook niet zomaar een gebouw. De geluidsisolatie eisen voor het culturele brandpunt in Den Haag zijn torenhoog.
Het gebouw is ontwikkeld voor de Stichting Amare, het Residentie Orkest, het Nederlands Dans Theater en het Koninklijk Conservatorium. Om die verschillende gebruikers van dienst te zijn, bevat Amare een theaterzaal van 1.300 zitplaatsen, een concertzaal met 1.500 zitplaatsen (en in geval van een popconcert 2.500 staanplaatsen) een repetitiezaal met 200 zitplaatsen en een uitvoeringszaal met 600 zitplaatsen. Daarnaast zijn er nog de balletstudio’s en de verschillende lesruimtes en studio’s voor leerlingen van het Conservatorium.
Grote uitdaging
De combinatie van gebruikers en activiteiten zorgde voor een grote uitdaging op het gebied van geluidsisolatie. Tijdens lessen, repetities en uitvoeringen moeten gebruikers en publiek immers geen last van elkaar hebben. Architectenbureau NOAHH | Network Oriented Architecture wilde dat vooral met lichte scheidingswanden oplossen, zeker op de bovenste drie bouwlagen die voor het Conservatorium zijn bestemd. In dat gedeelte zitten heel veel studio’s en architecten Patrick Fransen en Pieter Benschop (NOAHH) verwachten dat juist dáár in de toekomst flexibiliteit nog wel eens goed van pas kan komen. “Gebruikers zullen gaandeweg vast achter dingen komen die ze anders willen. Er zijn maar weinig van dit soort gebouwen dus veel ervaring met de handigste indeling is er nog niet. Als je de indeling wilt wijzigen dan zijn niet-dragende, lichte scheidingswanden natuurlijk ideaal.”
Die lichte scheidingswanden zijn door Van de Wiel Complete Afbouw gemonteerd, vrijwel allemaal met Knauf Diamond Board platen. “Dit is geen doorsneewerk dat iedereen kan bouwen”, zegt projectleider Lennard Arkesteijn van het afbouwbedrijf uit Vught. “Knauf heeft ons goed geholpen om aan opdrachtgever Cadanz te bewijzen dat we samen de kennis hebben om deze uitdaging aan te gaan.” Van de Wiel Complete Afbouw en Knauf maakten gebruik van het BIM-model voor de calculatie. De BIM-sessies leverden veel kennis op over de complexiteit van het werk en hoe dingen moesten worden aangepakt.
Enorme mock-up
Knauf moest verder gaan dan de standaardwanden om aan de hoge geluidseisen te kunnen voldoen. Voor bijvoorbeeld slagwerkcabines moest een geluidsreductie van 75 decibel worden gerealiseerd, in het spectrum popmuziek. Dat bevat een hoop laagfrequente energie en voor geluidsisolatie daarvan is veel massa nodig, oftewel spouwbladen met veel meer plaatlagen dan de standaardwanden hebben. Adviseur akoestiek en brand Rob Dekkers van LBP | Sight maakte op basis van de geteste standaardwanden ontwerpen voor de speciale akoestische wanden. Vervolgens werd een enorme mock-up gemaakt die twee verdiepingen van Amare met elk vier ruimtes nabootste, in schaal 1 op 1. De reusachtige proefopstelling maakte het mogelijk om de ontwerpen in de praktijk te testen. “Steeds een plaatje erbij en dan meten, zo weet je meer in detail wat één of twee platen extra doen”, zegt Dekkers.
Unieke wanden
Al te dik mochten de wanden ook weer niet worden door de vastgelegde nettomaten van de ruimtes. Met Knauf Diamond Board platen konden de wanden echter binnen die beperkingen worden gemaakt. “Bij sommige wanden kwam het uit op negen lagen Diamond Board van 15 millimeter. Aan beide kanten van de wand!”, zegt Cees Verbeek, technisch specialist bij Knauf en van het begin tot eind betrokken bij het project.
De ontwerpen van Dekkers stelden Knauf nog voor een aardige uitdaging. Sommige wanden moesten namelijk ook nog een meter of zes hoog worden en dat maakte stabiliteit een opgave. Normaal worden daarvoor bij een dubbel skelet de stijlen van de frames met elkaar verbonden. Dat kon nu niet, omdat alles akoestisch ontkoppeld moest worden gebouwd in Amare. Het is gelukt om daar toch een goed werkende oplossing voor te vinden. “Alle credits voor Knauf dat ze de wanden zo hebben weten te engineeren dat ze gebouwd konden worden en tegelijkertijd aan de eisen voldoen”, zegt Dekkers.
Duurzaam gedetailleerd
Akoestisch adviseur Dekkers bedacht ook de detaillering voor de uitzonderlijke wanden. Afbouwer Van de Wiel Complete Afbouw ontwikkelde ze zo dat ze ook daadwerkelijk te maken waren en in de mock-up konden worden getest. De uitdaging bij de detaillering was vooral dat alles akoestisch ontkoppeld moest zijn zonder daardoor geluidslekken te veroorzaken. “Dat is gelukt”, zegt Dekkers. “En ook nog eens zo dat de wanden geheel kitloos zijn gemaakt. Daardoor kunnen ze gedemonteerd worden zonder afval. De platen en stijlen kunnen in principe worden hergebruikt of gerecycled en dat is heel belangrijk vanwege duurzaamheid en circulariteit.”
Met het oog op duurzaamheid (BREEAM) waren dat belangrijke aspecten bij de bouw. Amare heeft het ontwerpcertificaat Excellent ontvangen. “Dat is een bijzondere prestatie voor zo’n gebouw, want het heeft een aantal grote ruimtes die moeilijk te klimatiseren zijn”, zegt architect Fransen. “Het hielp dat het om akoestische redenen goed geïsoleerd moest zijn, daardoor is het ook in grote mate thermisch goed geïsoleerd.”
Brandwerend
De geluidsisolerende oplossingen maakten dat afbouwer Van de Wiel Complete Afbouw ook vrij gemakkelijk aan de brandeisen kon voldoen. “Het is logisch dat een wand met negen lagen Diamond Board de 60 minuten brandwerendheid wel haalt”, zegt Arkesteijn van het afbouwbedrijf. “Een opdrachtgever wil echter dat je dat ook op papier kunt aantonen en deze unieke wanden zijn daar niet op getest. Sommige wanden zijn zo hoog dat ze door de maximale hoogtes van de testlocatie niet in hun volledigheid kunnen worden getest.” Er is veel overleg geweest tussen opdrachtgever Cadanz, Van de Wiel en Knauf om tot een goede oplossing te komen. Van de Wiel schakelde Effectis in. Aan de hand van eerdere testen en rapporten van Knauf voor lagere wanden werd berekend dat de extreem dikke wanden tot een hoogte van 12 meter gebouwd kunnen worden én aan de vereiste brandwerendheid voldoen.
Naast de platen voor de wanden leverde Knauf ook nog eens Diamond Board platen en A-platen voor zo’n 20.000 m2 plafond. Met dat materiaal zijn door het hele gebouw vlakke, gesloten plafonds gemaakt, geluidsisolerende barrières. Om te voorkomen dat geluid niet alsnog via het montagemateriaal wordt doorgegeven, zijn de platen gemonteerd op een stalen systeem dat met ontkoppelde afhangers aan het dek is bevestigd.
Geen plafond is recht
De uitdaging om de speciale gipsplafonds te construeren voor de theater- en concertzaal lag bij Gerko Afbouw. Altijd 100% goed voorbereid en niets aan het toeval overlatend, werkt Gerko alles van tevoren driedimensionaal uit. Bij een complex werk als Amare was dit hard nodig, want met de organische vormgeving is geen plafond recht. Daarnaast komt er ook nog een enorme hoeveelheid installatie in. Alle gebogen delen worden geprefabriceerd op de bouw aangeleverd, waardoor de monteurs met behulp van zeer gedetailleerde bouwtekeningen de montage in het werk op kundige wijze kunnen verzorgen. Door deze procesoptimalisatie worden faalkosten bijna naar nul teruggebracht.
Alles wat je nog nooit bedacht had
Akoestisch adviseur Dekkers van LBP | Sight noemt Amare een spektakelstuk. “Vanwege de eisen, de dikte van de wanden en de detaillering. En de hoeveelheid gipskartonplaten. Ik denk dat er geen gebouw in Nederland is met zoveel vierkante meter gipsplaat per vierkante meter bruto vloeroppervlakte.” Voor architecten Fransen en Benschop bracht dat een heel specifieke opgave met zich mee. “Voor ons was de grootste uitdaging om al dat gips niet te laten opvallen, het onzichtbaar te verwerken. We hebben geprobeerd het er als een eenvoudig gebouw te laten uitzien, maar dat is het absoluut niet!” Amare is een uniek gebouw met uitzonderlijke eigenschappen die om uitzonderlijke oplossingen vroegen. “Alles wat je nog nooit bedacht had zit er in”, zegt Verbeek van Knauf. Zonder de vakkundige inbreng van alle partijen en de goede onderlinge samenwerking had het niet gerealiseerd kunnen worden. “Dit is er echt eentje van de buitencategorie”, aldus Arkesteijn van Van de Wiel Complete Afbouw. “Geen aansluiting was normaal. Maar we hebben het allemaal in een buitengewoon prettige samenwerking weten te realiseren.