Hans van der Heijden

Krijgt Kröller-Müller de opdrachtgever die het verdient?

17 januari 2023, 9:00

Architect Marjolein van Eig heeft in twee columns niet slechts geklaagd over de keuze voor haar Japanse collega Tadao Ando als ontwerper van de uitbreiding van het Kröller-Müller Museum, maar vooral over de gevolgde procedure bij zijn aanstelling. Marjolein en ik zijn goed bevriend. Ik discussieer graag met haar, zij heeft altijd gelijk, maar nu niet.

Marjolein zet Tadao Ando weg als een starchitect op leeftijd, als een milieuvervuilende one-trick-pony die alleen in beton kan bouwen. Volgens haar is het beter om Nederlandse architecten in te schakelen. Zij verzekert: “Deze anti-starchitects zullen zorgen voor meer dan spektakel. Zij zullen zorgen voor een zachte, natuurvriendelijke, inclusieve, vrolijke, tactiele en ruimtelijke revolutie in de bouw- en museumwereld.” Vrolijk? Ik zou zeggen: gelukkig blijft de Hoge Veluwe wéér zo’n duurzaam niet-spektakeltje bespaard.

De bezwaren tegen de kwaliteiten van collega Ando en de aanstellingsprocedure zouden twee verschillende dingen moeten zijn. Marjolein suggereert dat de vermeende heimelijkheid van het Kröller-Müller Museum rond de aanstelling van de ‘ouwe starchitect’ niets anders dan bekrompen rotzooi kan opleveren. Maar uiteindelijk lijkt mij dat toch werkelijk een kwestie van opvatting en smaak.

De kernvraag in deze kwestie is hoe blij men moet zijn met de aanbestedingspraktijk die zich in Europa heeft gevestigd. Een serieuze visieontwikkeling door een architect is zeldzaam geworden. Dat komt niet alleen door de ervaringseisen die gesteld worden. Het heeft ook te maken met de koppeling tussen de voorontwerpen die bij de aanbesteding verlangd worden en het in te dienen honorarium. Door die koppeling krijgt de aanbestedingsuitvraag het karakter van een bestek. Afwijkingen van het bestek zijn niet toegestaan. Het honorarium is bindend. In mijn tijd als Jaarboekredacteur heb ik de gevolgen kunnen zien. De Nederlandse musea, spoorwegstations en scholen worden door een beperkt aantal bureaus gerealiseerd. De resultaten zijn op hun best smaakvol en degelijk. Keurig!

Het kan anders. Marjolein weet dat. Toen wij samen aan het Bluecoat Arts Centre in Liverpool werkten hadden wij een opdrachtgever die de aanbestedingsregels laagdrempelig had laten opstellen en onverkort koos voor een architectenbureau zonder ervaring in de kunstsector. Directeur Bryan Biggs was de eerste en laatste opdrachtgever ooit die mij na een meningsverschil vertelde: “Ik begrijp niks van wat je daarnet zei, maar als het zo belangrijk is als jij beweert, dan wil ik dat het gebeurt en dat jullie niet toegeven.” De belangrijkste subsidiegever, Arts Council of England, eiste niet het best mogelijke gebouw, of de beste architect, maar het best mogelijke proces. Wij waren vanaf de haalbaarheidsstudies tot en met de oplevering betrokken. Bouwbudgetten en honoraria volgden die dynamiek.

Ook deze aanpak leverde lokaal kabaal op. Onze aanbestedingsconcurrent Tony Fretton (en hij niet alleen) meende dat hij véél beter in staat was om dit ontwerp te maken en dat Bluecoat zich had laten leiden door subjectieve voorkeuren. Is dat erg?

Destijds vond ik van niet. Ik snapte de reserves van Tony en zijn collega’s wel en ik heb voor, tijdens en na de oplevering van Bluecoat Arts Centre genoten van het debat over ons ontwerp. Dat debat hoort bij het vak van Marjolein en mij. Het lijkt mij productiever om te zijner tijd over het uitgekristalliseerde ontwerp te discussiëren en het Kröller-Müller Museum aan zijn beloftes te houden dan om nu al een kruistocht tegen het eigenwijze engagement van het museum te organiseren. Wie weet zorgt het in Nederland weer voor een echt architectuurdebat.

Zonder dat het tegendeel is bewezen acteert hier een opdrachtgever die weet wat hij wil. Dat het Kröller-Müller Museum een architect in vertrouwen neemt om vanaf het investeringsinitiatief bij te dragen lijkt mij precies wat dit museum verdient. Ik kijk uit naar het resultaat.

Hans van der Heijden is architect en oprichter van Hans van der Heijden Architecten. Daarnaast is hij parttime hoogleraar Architectuurontwerp aan de Universiteit Antwerpen. Ook is hij voormalig columnist van Architectenweb.

Trefwoorden

hans van der heijden tadao ando aanbestedingen europese aanbestedingen hans van der heijden architect hoge veluwe kröller-müller museum

1	Wooncomplex in zilver en goud voor Rotterdamse Wilhelminapier maandag, 24 maart
2	Start verbouwing van monumentale toren aan Coolsingel Rotterdam woensdag, 26 maart
3	Bouw van Schoemaker Toren in Delft gestart maandag, 24 maart
4	Buiksloterham – stedenbouw volgens Cityplot concept krijgt vorm woensdag, 26 maart
5	De Witte Panden in Rotterdam Noord – een tweede leven voor jaren 80-architectuur maandag, 24 maart

Gerelateerde nieuwsberichten

Edelherten vreten door Berlage ontworpen tuinen op Veluwe kaal

31 juli 2023

Hans van der Heijden deelt fascinatie voor woonpalazzo in boek

6 februari

Video: gesprek met Hans van der Heijden over het woonpalazzo

21 maart

Het gebouw als kunstwerk

16 januari 2023

Kröller-Müller Museum: ‘We zien een architect als een kunstenaar, en een kunstenaar kiezen we altijd zelf’

10 januari 2023

Ouwe starchitects

8 december 2022

Tadao Ando onderzoekt uitbreiding Kröller-Müller Museum

29 januari 2018

Bjarne Mastenbroek: verander aanbestedingspraktijk in Nederland

19 januari 2023

Rietveld Paviljoen gaat donderdag weer open

12 oktober 2010

Paviljoen Rietveld Kröller-Müller gerestaureerd

11 september 2009

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Space Encounters ontwerpt ShowDepot voor collectie De.Groen aan haven in Arnhem

Gisteren, 15:43

Net voorbij het punt dat de IJssel zich afsplitst van de Rijn, ligt een lang havenbekken met daarachter Industriepark Kleefse Waard (IPKW). Aan de kade daar verrijst komend jaar een hybride van tentoonstellingsruimte en depot voor collectie De.Groen.

Strategische visie van MVRDV voor ‘kwaliteitssprong’ Roosendaal

Gisteren, 14:05

De gemeenteraad van Roosendaal heeft op 17 maart RSD40 goedgekeurd, een strategische toekomstvisie tot 2040 voor de stad, dorpen en buitengebieden van de gemeente. Dit plan is ontwikkeld door een team onder leiding van MVRDV.

Nieuwe Bibliotheek Bonaire ademt couleur locale

Gisteren, 11:28

Toegankelijk, uitnodigend en vol lokale inspiratie: de langverwachte community library van Bonaire heeft deze maand officieel de deuren geopend. Het ontwerp van het Groningse bureau includi geeft kleur en warmte aan deze huisvesting.

Team V stelt twee nieuwe partners aan

Gisteren, 09:57

Architecten Irène Horvers en Frank Bouwman zijn aangetreden als partners van Team V Architectuur. Sinds 25 maart 2025 geven zij samen met Do Janne Vermeulen en Jeroen van Schooten leiding aan het architectenbureau.

Wateroverlast en bodemdaling kunnen woningbouw bedreigen

Gisteren, 10:36

Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) deed onderzoek naar de gevolgen van bodemdaling en wateroverlast in gebieden waar gebouwd kan worden.

Organisaties willen sneller actie van politiek in stikstofcrisis

Gisteren, 10:02

Verschillende organisaties vinden dat het kabinet nu echt vaart moet maken met het aanpakken van de stikstofcrisis.

Kampen begint kort geding tegen Enexis om aansluiting schoolgebouw

26 maart, 10:56

De gemeente Kampen spant een kort geding aan tegen netbeheerder Enexis omdat die een nieuw duurzaam Kindcentrum niet zou kunnen aansluiten op het stroomnet.

Ballast Nedam ziet nettowinst en omzet stijgen

25 maart, 4:37

Ballast Nedam zag de nettowinst vorig jaar verdrievoudigen tot 74 miljoen euro. De omzet steeg licht tot 1,2 miljard euro.

Provincies willen drinkwaterbesparing in nieuwe huizen

25 maart, 10:02

Provincies vragen om regels die ervoor moeten zorgen dat bij de bouw en renovatie van huizen waterbesparende technieken worden toegepast.

Parijs stemt voor autovrij maken van 500 straten

24 maart, 10:30

Parijzenaars hebben er in een referendum voor gestemd om vijfhonderd straten in de stad af te sluiten voor auto’s. Slechts 4% van de stemgerechtigden bracht een stem uit.

Ga naar het nieuws-archief