Hans van der Heijden

Krijgt Kröller-Müller de opdrachtgever die het verdient?

17 januari 2023, 9:00

Architect Marjolein van Eig heeft in twee columns niet slechts geklaagd over de keuze voor haar Japanse collega Tadao Ando als ontwerper van de uitbreiding van het Kröller-Müller Museum, maar vooral over de gevolgde procedure bij zijn aanstelling. Marjolein en ik zijn goed bevriend. Ik discussieer graag met haar, zij heeft altijd gelijk, maar nu niet.

Marjolein zet Tadao Ando weg als een starchitect op leeftijd, als een milieuvervuilende one-trick-pony die alleen in beton kan bouwen. Volgens haar is het beter om Nederlandse architecten in te schakelen. Zij verzekert: “Deze anti-starchitects zullen zorgen voor meer dan spektakel. Zij zullen zorgen voor een zachte, natuurvriendelijke, inclusieve, vrolijke, tactiele en ruimtelijke revolutie in de bouw- en museumwereld.” Vrolijk? Ik zou zeggen: gelukkig blijft de Hoge Veluwe wéér zo’n duurzaam niet-spektakeltje bespaard.

De bezwaren tegen de kwaliteiten van collega Ando en de aanstellingsprocedure zouden twee verschillende dingen moeten zijn. Marjolein suggereert dat de vermeende heimelijkheid van het Kröller-Müller Museum rond de aanstelling van de ‘ouwe starchitect’ niets anders dan bekrompen rotzooi kan opleveren. Maar uiteindelijk lijkt mij dat toch werkelijk een kwestie van opvatting en smaak.

De kernvraag in deze kwestie is hoe blij men moet zijn met de aanbestedingspraktijk die zich in Europa heeft gevestigd. Een serieuze visieontwikkeling door een architect is zeldzaam geworden. Dat komt niet alleen door de ervaringseisen die gesteld worden. Het heeft ook te maken met de koppeling tussen de voorontwerpen die bij de aanbesteding verlangd worden en het in te dienen honorarium. Door die koppeling krijgt de aanbestedingsuitvraag het karakter van een bestek. Afwijkingen van het bestek zijn niet toegestaan. Het honorarium is bindend. In mijn tijd als Jaarboekredacteur heb ik de gevolgen kunnen zien. De Nederlandse musea, spoorwegstations en scholen worden door een beperkt aantal bureaus gerealiseerd. De resultaten zijn op hun best smaakvol en degelijk. Keurig!

Het kan anders. Marjolein weet dat. Toen wij samen aan het Bluecoat Arts Centre in Liverpool werkten hadden wij een opdrachtgever die de aanbestedingsregels laagdrempelig had laten opstellen en onverkort koos voor een architectenbureau zonder ervaring in de kunstsector. Directeur Bryan Biggs was de eerste en laatste opdrachtgever ooit die mij na een meningsverschil vertelde: “Ik begrijp niks van wat je daarnet zei, maar als het zo belangrijk is als jij beweert, dan wil ik dat het gebeurt en dat jullie niet toegeven.” De belangrijkste subsidiegever, Arts Council of England, eiste niet het best mogelijke gebouw, of de beste architect, maar het best mogelijke proces. Wij waren vanaf de haalbaarheidsstudies tot en met de oplevering betrokken. Bouwbudgetten en honoraria volgden die dynamiek.

Ook deze aanpak leverde lokaal kabaal op. Onze aanbestedingsconcurrent Tony Fretton (en hij niet alleen) meende dat hij véél beter in staat was om dit ontwerp te maken en dat Bluecoat zich had laten leiden door subjectieve voorkeuren. Is dat erg?

Destijds vond ik van niet. Ik snapte de reserves van Tony en zijn collega’s wel en ik heb voor, tijdens en na de oplevering van Bluecoat Arts Centre genoten van het debat over ons ontwerp. Dat debat hoort bij het vak van Marjolein en mij. Het lijkt mij productiever om te zijner tijd over het uitgekristalliseerde ontwerp te discussiëren en het Kröller-Müller Museum aan zijn beloftes te houden dan om nu al een kruistocht tegen het eigenwijze engagement van het museum te organiseren. Wie weet zorgt het in Nederland weer voor een echt architectuurdebat.

Zonder dat het tegendeel is bewezen acteert hier een opdrachtgever die weet wat hij wil. Dat het Kröller-Müller Museum een architect in vertrouwen neemt om vanaf het investeringsinitiatief bij te dragen lijkt mij precies wat dit museum verdient. Ik kijk uit naar het resultaat.

Hans van der Heijden is architect en oprichter van Hans van der Heijden Architecten. Daarnaast is hij parttime hoogleraar Architectuurontwerp aan de Universiteit Antwerpen. Ook is hij voormalig columnist van Architectenweb.

Trefwoorden

hans van der heijden tadao ando aanbestedingen europese aanbestedingen hans van der heijden architect hoge veluwe kröller-müller museum

1	The Pulse of Amsterdam op de Zuidas officieel opgeleverd vrijdag, 15 november
2	Realisatie omvangrijk houten gebouw van Nudus voor Havenbedrijf Rotterdam stap dichterbij woensdag, 20 november
3	Team onder leiding van KAAN Architecten ontwerpt geavanceerd onderzoeksgebouw in Lausanne maandag, 18 november
4	Museum Kruithuis ’s-Hertogenbosch officieel geopend na zorgvuldige transformatie dinsdag, 19 november
5	48 grondgebonden woningen op bosrijke locatie Almere Duin vrijdag, 15 november

Gerelateerde nieuwsberichten

Edelherten vreten door Berlage ontworpen tuinen op Veluwe kaal

31 juli 2023

Het gebouw als kunstwerk

16 januari 2023

Kröller-Müller Museum: ‘We zien een architect als een kunstenaar, en een kunstenaar kiezen we altijd zelf’

10 januari 2023

Ouwe starchitects

8 december 2022

Tadao Ando onderzoekt uitbreiding Kröller-Müller Museum

29 januari 2018

Bjarne Mastenbroek: verander aanbestedingspraktijk in Nederland

19 januari 2023

Rietveld Paviljoen gaat donderdag weer open

12 oktober 2010

Paviljoen Rietveld Kröller-Müller gerestaureerd

11 september 2009

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Een houten villa genesteld in het bos

4 uur geleden

Het ontwerp van Kumiki Architecture voor Bosvilla Oostvoorne is erop gericht dat de familiewoning als het ware opgaat in de natuur. De volumes van de benedenverdieping liggen iets verzonken en de gevel is bekleed met gebrand hout.

Mecanoo presenteert bouwfoto’s van het Doris Duke Theatre in Becket, Massachusetts

Vandaag, 15:17

De bouw van het nieuwe Doris Duke Theatre in het Amerikaanse Becket, Massachusetts naar ontwerp van Mecanoo vordert gestaag.

Happel Cornelisse Verhoeven presenteert ontwerp renovatie Algemene Rekenkamer

Vandaag, 13:15

De belangrijkste ingrepen zijn het terugplaatsen van de hoofdentree naar het Lange Voorhout en het verbouwen van het deel tussen het monument en de uit 1997 stammende bouwdeel door Aldo en Hannie van Eyck.

Prestigieuze Galerij der Koningen in Museo Egizio na herontwerp door OMA officieel geopend

Vandaag, 11:15

Het ontwerp door David Gianotten en Andreas Karavanas van OMA, in samenwerking met Andrea Tabocchini Architecture (ATA), plaatst de sculpturen in een heldere eigentijdse interpretatie van hun oorspronkelijke architectonische context.

Tekort aan grond blijft bouw sociale huurwoningen dwarszitten

Vandaag, 16:27

Vorig jaar lukte het corporaties om meer woningen te bouwen, maar het waren er volgens branchekoepel Aedes toch nog steeds veel te weinig.

Tender voor woonblokken op twee van de laatste kavels Eenhoorngebied Amsterdam

Vandaag, 14:41

Gezocht wordt naar een partij die op de kavels 2a en 6 voor 8.858 m² aan woningen en voorzieningen wil realiseren.

Woonbond stapt uit overleg over huren in sociale sector

Gisteren, 16:08

Volgens de belangenorganisatie voor huurders blijft het kabinet koersen op een torenhoge huurstijging. Dat is voor de bond onacceptabel.

Ruim 3.000 huurwoningen minder op de markt

Gisteren, 09:35

Sinds de introductie van de Wet betaalbare huur deze zomer zijn per saldo meer dan 3.000 huurwoningen van de markt verdwenen. Met name het aanbod van duurdere huurwoningen is afgenomen.