Hans van der Heijden

Krijgt Kröller-Müller de opdrachtgever die het verdient?

17 januari 2023, 9:00

Architect Marjolein van Eig heeft in twee columns niet slechts geklaagd over de keuze voor haar Japanse collega Tadao Ando als ontwerper van de uitbreiding van het Kröller-Müller Museum, maar vooral over de gevolgde procedure bij zijn aanstelling. Marjolein en ik zijn goed bevriend. Ik discussieer graag met haar, zij heeft altijd gelijk, maar nu niet.

Marjolein zet Tadao Ando weg als een starchitect op leeftijd, als een milieuvervuilende one-trick-pony die alleen in beton kan bouwen. Volgens haar is het beter om Nederlandse architecten in te schakelen. Zij verzekert: “Deze anti-starchitects zullen zorgen voor meer dan spektakel. Zij zullen zorgen voor een zachte, natuurvriendelijke, inclusieve, vrolijke, tactiele en ruimtelijke revolutie in de bouw- en museumwereld.” Vrolijk? Ik zou zeggen: gelukkig blijft de Hoge Veluwe wéér zo’n duurzaam niet-spektakeltje bespaard.

De bezwaren tegen de kwaliteiten van collega Ando en de aanstellingsprocedure zouden twee verschillende dingen moeten zijn. Marjolein suggereert dat de vermeende heimelijkheid van het Kröller-Müller Museum rond de aanstelling van de ‘ouwe starchitect’ niets anders dan bekrompen rotzooi kan opleveren. Maar uiteindelijk lijkt mij dat toch werkelijk een kwestie van opvatting en smaak.

De kernvraag in deze kwestie is hoe blij men moet zijn met de aanbestedingspraktijk die zich in Europa heeft gevestigd. Een serieuze visieontwikkeling door een architect is zeldzaam geworden. Dat komt niet alleen door de ervaringseisen die gesteld worden. Het heeft ook te maken met de koppeling tussen de voorontwerpen die bij de aanbesteding verlangd worden en het in te dienen honorarium. Door die koppeling krijgt de aanbestedingsuitvraag het karakter van een bestek. Afwijkingen van het bestek zijn niet toegestaan. Het honorarium is bindend. In mijn tijd als Jaarboekredacteur heb ik de gevolgen kunnen zien. De Nederlandse musea, spoorwegstations en scholen worden door een beperkt aantal bureaus gerealiseerd. De resultaten zijn op hun best smaakvol en degelijk. Keurig!

Het kan anders. Marjolein weet dat. Toen wij samen aan het Bluecoat Arts Centre in Liverpool werkten hadden wij een opdrachtgever die de aanbestedingsregels laagdrempelig had laten opstellen en onverkort koos voor een architectenbureau zonder ervaring in de kunstsector. Directeur Bryan Biggs was de eerste en laatste opdrachtgever ooit die mij na een meningsverschil vertelde: “Ik begrijp niks van wat je daarnet zei, maar als het zo belangrijk is als jij beweert, dan wil ik dat het gebeurt en dat jullie niet toegeven.” De belangrijkste subsidiegever, Arts Council of England, eiste niet het best mogelijke gebouw, of de beste architect, maar het best mogelijke proces. Wij waren vanaf de haalbaarheidsstudies tot en met de oplevering betrokken. Bouwbudgetten en honoraria volgden die dynamiek.

Ook deze aanpak leverde lokaal kabaal op. Onze aanbestedingsconcurrent Tony Fretton (en hij niet alleen) meende dat hij véél beter in staat was om dit ontwerp te maken en dat Bluecoat zich had laten leiden door subjectieve voorkeuren. Is dat erg?

Destijds vond ik van niet. Ik snapte de reserves van Tony en zijn collega’s wel en ik heb voor, tijdens en na de oplevering van Bluecoat Arts Centre genoten van het debat over ons ontwerp. Dat debat hoort bij het vak van Marjolein en mij. Het lijkt mij productiever om te zijner tijd over het uitgekristalliseerde ontwerp te discussiëren en het Kröller-Müller Museum aan zijn beloftes te houden dan om nu al een kruistocht tegen het eigenwijze engagement van het museum te organiseren. Wie weet zorgt het in Nederland weer voor een echt architectuurdebat.

Zonder dat het tegendeel is bewezen acteert hier een opdrachtgever die weet wat hij wil. Dat het Kröller-Müller Museum een architect in vertrouwen neemt om vanaf het investeringsinitiatief bij te dragen lijkt mij precies wat dit museum verdient. Ik kijk uit naar het resultaat.

Hans van der Heijden is architect en oprichter van Hans van der Heijden Architecten. Daarnaast is hij parttime hoogleraar Architectuurontwerp aan de Universiteit Antwerpen. Ook is hij voormalig columnist van Architectenweb.

Trefwoorden

hans van der heijden tadao ando aanbestedingen europese aanbestedingen hans van der heijden architect hoge veluwe kröller-müller museum

1	MVRDV en Mecanoo bij finalisten in architectuurcompetitie voor ‘landmark’ woensdag, 7 mei
2	Cityförster en Atelier Gram ontwerpen woontoren met collectieve voorzieningen voor Tirana woensdag, 7 mei
3	Tijdelijke remise Museumtramlijn Amsterdam met verrassende ornamentiek dinsdag, 6 mei
4	Evenwichtige woonomgeving op voormalig fabrieksterrein Van Besouw Goirle dinsdag, 6 mei
5	Architectenweb organiseert Avond met De Zwarte Hond woensdag, 7 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Edelherten vreten door Berlage ontworpen tuinen op Veluwe kaal

31 juli 2023

Hans van der Heijden deelt fascinatie voor woonpalazzo in boek

6 februari

Video: gesprek met Hans van der Heijden over het woonpalazzo

21 maart

Het gebouw als kunstwerk

16 januari 2023

Kröller-Müller Museum: ‘We zien een architect als een kunstenaar, en een kunstenaar kiezen we altijd zelf’

10 januari 2023

Ouwe starchitects

8 december 2022

Tadao Ando onderzoekt uitbreiding Kröller-Müller Museum

29 januari 2018

Bjarne Mastenbroek: verander aanbestedingspraktijk in Nederland

19 januari 2023

Rietveld Paviljoen gaat donderdag weer open

12 oktober 2010

Paviljoen Rietveld Kröller-Müller gerestaureerd

11 september 2009

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Parametrisch ontworpen lattengevel golft rond Wolder Huus voor Sport en Cultuur

4 uur geleden

De gemeente De Wolden heeft een nieuw multifunctioneel gebouw, met onder meer een sporthal, bibliotheek, theaterzaal, zorgvoorzieningen en ontmoetingsruimten. Bct architecten en ArchiTech Company ontwierpen het gebouw met een opvallende lattengevel.

Bouw hout-hybride woontoren in Amstelveen stap dichterbij

Vandaag, 11:51

De omgevingsvergunning voor Amstelwood is onherroepelijk. Het zestien verdiepingen tellende gebouw is ontworpen door Team V Architectuur en krijgt een hybride constructie met hout. De bouw start naar verwachting later dit jaar.

3D gebreid textiel van SO-IL vormt ruimtelijk web in Venetiaanse Arsenale

Vandaag, 09:27

Tussen de kolommen van de Corderie in de Arsenale in Venetië hangt een web uit natuurlijke vezels. De installatie heet Necto en is ontworpen door SO-IL, Mariana Popescu en TheGreenEyl in het kader van Architectuurbiënnale in Venetië.

Stuur nu jullie project in voor de prijs voor Woongebouw van het Jaar 2025

Vandaag, 09:00

Hebben jullie een woongebouw in Nederland ontworpen dat in de periode van 1 september 2024 tot en met 31 augustus 2025 opgeleverd of voltooid is? Stuur dat dan nu in voor de Architectenweb Awards 2025! Deadline is 27 juni 2025.

Sociale veiligheid TU Delft volgens peiling nog ver te zoeken

12 minuten geleden

Van de ruim vijfhonderd medewerkers die de vragenlijst invulden, zegt 43 procent in het afgelopen jaar grensoverschrijdend gedrag te hebben ervaren.

Nieuwe vertraging dreigt voor renovatie Binnenhof

Vandaag, 10:14

In een rapport over de verbouwing dat BBB-minister Mona Keijzer (Volkshuisvesting) met de Tweede Kamer heeft gedeeld, staat een nieuw risico op vertraging door “spanning” tussen de planningen van aannemers en de totale planning.

Woningcorporaties dreigen met juridische stappen om kabinet aan afspraken te houden

8 mei, 4:20

Het bevriezen van de huren van sociale huurwoningen heeft grote gevolgen juist voor woningzoekenden en huurders, stelt vereniging voor woningcorporaties Aedes.

Kamernet: studentenkamer is ruim zes procent duurder dan vorig jaar

8 mei, 12:27

Amsterdam is de duurste studentenstad om in te wonen.

Herstel ‘onveilige’ vloer waterschapskantoor kost ruim tien miljoen

8 mei, 11:24

Het Waterschap Rijn en IJssel heeft besloten alle vloeren van het hoofdkantoor in Doetinchem te renoveren, omdat ze onveilig zouden zijn.

Nationale Parken: kabinet laat ons vallen met schrappen financiering

7 mei, 4:18

De Nationale Parken vinden dat het kabinet “alle grenzen van redelijkheid en fatsoen overschrijdt” door de financiële bijdrage vrijwel volledig in te trekken.

Ga naar het nieuws-archief