Boek vertelt verhaal van Paleis voor Volksvlijt

30 september 2019, 15:17

Het gebouw van ijzer en glas roestte al bij de oplevering. Bovendien was het een tochtgat waarvan de exploitatie niet rond te krijgen viel. Toch behoort het Paleis voor Volksvlijt in Amsterdam tot de meest geliefde verdwenen gebouwen uit de Nederlandse historie. In het boek IJzeren ambitie vertelt bouwhistoricus Gabri van Tussenbroek het verhaal van het bijzondere gebouw.

Het Paleis voor Volksvlijt aan de Frederiksplein, geopend in 1864 en afgebrand in 1929, was ooit bedoeld als tentoonstellingsgebouw voor de Nederlandse industrie. Deze sloeg de handen ineen om te laten zien hoe de toekomst eruit zou kunnen zien; van ijzer en glas. En dat in een gebouw dat van precies deze materialen was gemaakt.

Het markante gebouw was een van de vele navolgers van het Crystal Palace in Londen, waar in 1851 de eerste Wereldtentoonstelling werd gehouden. Geïnspireerd door dit bouwwerk (en het feit dat Nederland niet zo’n beste bijdrage had geleverd aan deze World Expo) spande de Vereeniging voor Volksvlijt van Samuel Sarphati zich in om ook zo’n paleis in Amsterdam gebouwd te krijgen.

De bouw van het door Cornelis Outshoorn ontworpen Paleis voor Volksvlijt ging gepaard met een hoop tegenslagen en het complex was geen zuiver Nederlands staaltje vakwerk (zo maakten Engelse ingenieurs de technische tekeningen en werd het ijzer voor de hoofdconstructie geproduceerd door eveneens Engels bedrijven), maar toch kon in augustus 1864 met trots de opening worden verricht.

In het gebouw zijn 65 jaar lang tentoonstellingen, voorstellingen en evenementen gehouden, al wist men het hoofd in financieel niet of nauwelijks boven het hoofd te houden. Later is uit commerciële overwegingen een overdekte winkelgalerij (naar ontwerp van A.L. van Gendt) tegen het complex aan gebouwd; alleen dit deel overleefde de verwoestende brand in april 1929.

De Nederlandsche Bank
Dat het Paleis voor Volksvlijt door de jaren heen een welhaast mythische status heeft verworven bij met name Amsterdammers, komt volgens Van Tussenbroek ook doordat het gebouw dat in 1960 op dezelfde plek kwam te staan, nooit erg geliefd is geweest: het door Marinus Duintjer ontworpen hoofdkantoor van De Nederlandsche Bank. Nog deze eeuw pleitte een groep onder aanvoering van kunstenaar Wim T. Schippers voor herbouw van het paleis, maar daar wilde DNB niet aan. In plaats daarvan besloot de Nederlandse centrale bank tot een renovatie van zijn pand.

Hoewel ijzer al rond 1840 opkwam als constructief materiaal voor Nederlandse gebouwen, was het Paleis voor de Volksvlijt destijds een bijzonderheid. In IJzeren ambitie vertelt Van Tussenbroek over de moeizame geboorte van de industriële bouw in Nederland, maar natuurlijk vooral over het paleis zelf – zowel de aanloop als de periode tijdens en na het bestaan komt aan bod.

Ijzeren ambitie is uitgegeven door Uitgeverij Prometheus.
https://youtu.be/wG43t6IHPaY

Trefwoorden

crystal palace marinus duintjer cornelis outshoorn de nederlandsche bank glas ijzer amsterdam paleis voor volksvlijt boek samuel sarphati

1	Het Binnenhof – nieuwe publieksentree is tegelijkertijd verwelkomend en veilig maandag, 2 juni
2	Ruim zestig architectenbureaus ondertekenen commitment biobased bouwen dinsdag, 3 juni
3	Woningbouwproject Binck City Park in Den Haag opgeleverd maandag, 2 juni
4	Een wit interieur met spijlen en vloeiende lijnen maandag, 2 juni
5	Aan ons zal het niet liggen dinsdag, 3 juni

Gerelateerde nieuwsberichten

De Nederlandsche Bank: terug naar ontwerp Marius Duintjer en verder

4 januari

Boek Van Nellefabriek belicht iconisch complex vanuit vele hoeken

5 februari 2020

Zes kandidaten voor herbouw Crystal Palace

25 februari 2014

DNB kiest Mecanoo voor renovatie hoofdkantoor

13 november 2018

Nieuw verzetsmonument Amsterdam

27 augustus 2010

Voorlopig ontwerp renovatie De Nederlandsche Bank gepresenteerd

28 november 2019

Waagstukken, een boek over architecten en (fatale) ambities

29 januari 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Boek over vergeten architect van de Nieuwe Haagse School

21 minuten geleden

Hoewel een aantal van zijn ontwerpen een monumentenstatus hebben, geniet de Haagse architect Frans Lourijsen (1889-1934) geen grote bekendheid. Auteur Peter van Dam schreef een kloeke monografie over de architect.

Kinderopvang Mowgli in Vught is als een reeks avontuurlijke boomhutten

Vandaag, 12:20

Kinderopvang Mowgli in Vught krijgt een bijzonder en speels onderkomen. Het ontwerp van Natrufied Architecture is geïnspireerd op de charme van boomhutten en golvende landschappen; het gebouw wordt in biobased materialen gerealiseerd.

Powerhouse Company presenteert Huis aan de Haven in Leeuwarder wijk Middelsee

Vandaag, 11:41

Het gebouw met negentig woningen staat op een prominente locatie in de wijk, op een schiereiland langs het Van Harinxmakanaal met uitzicht op de stad.

Meerjarige expositie door Happel Cornelisse Verhoeven in Oude Sterrenwacht Leiden

Vandaag, 10:12

In de Oude Sterrenwacht in Leiden is dit jaar de meerjarige tentoonstelling Planten & Planeten geopend. In de door Happel Cornelisse Verhoeven Architecten ontworpen expositie maken de bezoekers een reis door tijd en ruimte.

NSC wil toch bevriezing huren, ondanks annulering door minister

2 uur geleden

NSC wil nog steeds dat de sociale huren twee jaar worden bevroren, zoals is afgesproken in de voorjaarsnota.

WRK architecten benoemt Matteo Bettoni tot associate architect

Gisteren, 17:15

Bettoni’s kwaliteiten op vlakken zoals technologische innovatie, BIM en biobased bouwen, bieden kansen voor de toekomst, stelt de organisatie.

Mona Keijzer trekt huurbevriezing in

Gisteren, 16:25

Dat besluit nam de minister “op basis van het advies van de Raad van State, de politieke ontwikkelingen en om rust en voortgang te brengen in de volkshuisvesting”. Aedes en woningcorporaties schrappen de rechtszaak over de huurbevriezing.

Rotterdam zet definitieve stap voor behoud Landtong Rozenburg als groene omgeving

Gisteren, 11:21

Met een nieuw voorbereidingsbesluit is het formele traject gestart om de huidige bedrijfsbestemming van een deel van het gebied te wijzigen naar een groene bestemming in het omgevingsplan.

Investeerders kopen duurdere woningen door nieuwe regels

28 mei, 2:03

Particuliere investeerders kopen door de veranderde regels op de huizenmarkt steeds vaker duurdere woningen. Het gemiddelde aankoopbedrag lag afgelopen kwartaal 35 procent hoger dan een jaar geleden.