Classicistisch geïnspireerd ontwerp voor Pure Rubens

26 september 2018, 12:22

In de Bodonzaal van Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam is een tentoonstelling ingericht met de olieverfschetsen van Rubens. Om de aandacht naar die relatief kleine werken te trekken heeft architect Ard de Vries een ingetogen ruimtelijk ontwerp gemaakt, dat tevens refereert aan Rubens’ architectonische interesse.

De Vlaming Peter Paul Rubens maakte als een van de eersten op systematische wijze olieverfschetsen op paneel als opmaat naar het uiteindelijke werk. Gebruikelijker in deze contreien was het om voorstudies te maken met potlood of krijt.

De relatief kleine olieverfschetsen blijken bijzonder genietbaar op zichzelf en laten zien dat de meester vaak al snel een duidelijk idee over een compositie had. Daarnaast tonen de vaak kleurige schetsen, vrij en vlot geschilderd, Rubens’ virtuositeit.

Hiërarchie
Het Prado in Madrid en Boijmans van Beuningen in Rotterdam bezitten beide een groot aantal van de olieverfschetsen; de musea maakten gezamenlijk een tentoonstelling met onder meer 65 van die werken, naast een aantal grote werken die op de schetsen volgden. Door het verschil in formaat zou bij een directe confrontatie tussen de twee de aandacht snel naar de grote werken worden getrokken.

In zijn tentoonstellingsontwerp heeft Ard de Vries de hiërarchie willen omdraaien, zodat de schetsen op de voorgrond staan. De architect heeft daartoe perspectief en oriëntatie ingezet, met behulp van drie ruimtelijke objecten die de Bodonzaal opdelen.

Classicistische taal
Het ruimtelijk ontwerp verwijst daarbij naar de ideeën die Rubens over architectuur had. In 1600 vertrok de schilder naar Italië en bezocht in 1604 Genua. “Hij was zo getroffen door de schoonheid van de paleizen daar, dat hij in 1622 een uit twee delen bestaand boek schreef, genaamd ‘Palazzi di Genova’”, vertelt De Vries. Het boek is overigens Rubens’ enige architectonische verhandeling.

De classicistische taal van deze plattegronden heeft voor De Vries als uitgangspunt gediend bij de inrichting van de tentoonstelling, legt hij uit. De belangrijkste referentie echter, was de Cappella Rucellai uit 1467 van Leon Battista Alberti. Een object in deze ruimte is volledig in verhouding met de wanden, de vloer en het plafond. “Een sublieme, klassieke samenhang die nog altijd uiterst modern is.”

Geometrische vormen
Met behulp van curator Friso Lammertse heeft De Vries het verhaal over Rubens getracht op te bouwen. Vanaf de entree loopt een afgesloten gang, die afstand creëert en alleen zicht geeft op ‘De ontmaskering van Achilles’. De gang eindigt in de prelude, een vierkante ruimte met een rond bovenlicht. Rechts is hier de uitwerking van de olieverfschets te zien, links voeren drie entrees naar het hart van de tentoonstelling.

Deze bestaat uit een ronde ruimte met een rechthoekige ruimte daar omheen. Centraal in de cirkel staat een replica van een beeld van twee worstelaars en tegen de gebogen wand hangen werken uit onder andere Rubens’ Italiaanse periode. Van de rechthoekige ruimte zijn de wanden opgedikt om een nieuwe klassieke schaal aan te brengen. In die wanden zijn nisjes gemaakt om werken beter uit te lichten.

Een volgend ruimtelijk object is een vierkant volume met een cirkel erin. Aan de kant hangt een groot wandtapijt – ook daarvoor maakte Rubens schetsen – en aan de andere zijde biedt een cirkelvormige vitrine plek aan negen kleine olieverfschetsen.

Schaal aan ruimte
Het ruimtelijk ontwerp speelt, naast de klassieke geschiedenis die voor Rubens van belang was, ook in op de moderne geschiedenis, legt De Vries uit. De zaal is in 1971 ontworpen door Alexander Bodon als een uitbreiding van het museum.

“In de prachtige zaal kun je het universum tentoonstellen”, zegt De Vries. “De ruimte kent geen schaal. We willen dat laten zien door er een andere structuur in te bouwen die losstaat van de door Bodon bedachte zaal.”

De tentoonstelling Pure Rubens in Boijmans van Beuningen is te bezoeken tot en met 13 januari 2019.

Trefwoorden

classicistisch bodonzaal ard de vries architecten ard de vries alexander bodon rotterdam boijmans van beuningen tentoonstellingsontwerp

1	Brug door West 8 verbindt stadshart Den Helder met Willemsoord donderdag, 14 augustus
2	Architectenweb Sportzomer: Mark Hereijgers hervond zichzelf na jarenlang obsessief sporten maandag, 11 augustus
3	Architectenweb Sportzomer: roeien brengt Indira van ’t Klooster in contact met de omgeving woensdag, 13 augustus
4	Nieuwe Instituut verwerft archief Aldo en Hannie van Eyck dinsdag, 12 augustus
5	In beeld: Folly Art Norg 2025 vrijdag, 15 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

Tentoonstellingsontwerp van Donna van Milligen Bielke en Ard de Vries voor Rijksmuseum

18 juli 2024

Bezoektip: Museum Boijmans Van Beuningen in het Rijksmuseum

18 december 2023

Tentoonstelling Unravel in Stedelijk naar ontwerp van Donna van Milligen Bielke & Ard de Vries

3 december 2024

Video: bij ON AIR presenteert Francine Houben ontwerp Boijmans van Beuningen

26 juni 2020

Het Hasseltse Begijnhof: een omsloten tuin als publieke ruimte

11 september 2018

Jonge architecten ontwerpen Kunstwerf Groningen

24 juli 2017

Jonge architecten ontwerpen cultuurgebouw Berlijnplein

4 april 2017

Ard de Vries wint 'jonge' Bonnema Prijs 2016

12 december 2016

Gerenoveerd Boijmans wil zich meten met de wereldtop

1 november 2018

Video: renovatie en verbouwing Museum Boijmans

2 november 2018

Drie bureaus tekenen voor entreegebouw Waterloopbos

14 juni 2019

Bouw Kunstwerf Groningen van start gegaan

14 oktober 2019

Toon alles

Andere nieuwsberichten

In beeld: Folly Art Norg 2025

Gisteren, 11:31

De Drentse folly-expositie bestaat dit keer uit twintig bouwwerken langs een route door het Norger esdorpenlandschap, plus een 21e extra folly die is neergezet in het informatiepunt aan de Dorpshuisstraat.

Brug door West 8 verbindt stadshart Den Helder met Willemsoord

14 augustus, 9:18

Eind juli is in Den Helder de door West 8 ontworpen Nieuwe Brug geopend. De brug voor fietsers en voetgangers vormt een belangrijke schakel in de verbinding tussen de stad en de voormalige scheepswerf Willemsoord.

Architectenweb Sportzomer: roeien brengt Indira van ’t Klooster in contact met de omgeving

13 augustus, 9:16

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de tiende aflevering spreken we met Indira van ’t Klooster, die naast haar werk als directeur van Arcam roeit.

Nieuwe Instituut verwerft archief Aldo en Hannie van Eyck

12 augustus, 9:22

Tot het materiaal dat is toegevoegd aan de Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw behoren 23 maquettes van werken als het Burgerweeshuis in Amsterdam, de Pastoor van Arskerk in Den Haag en het Sonsbeekpaviljoen in Arnhem.