Diederik Dam over baksteen-montagebouw (BMB) in de wederopbouwjaren

Diederik Dam, Dam & Partners Architecten

Hourglass

Zalmhaventoren, Rotterdam

Diederik Dam over prefab bij de Margriettoren voor de VNU, in Amsterdam-Zuidoost, ontworpen door Cees Dam

Diederik Dam over de Zalmhaventoren in Rotterdam

Diederik Dam over Hourglass in Amsterdam-Zuid

Prefab elementen voor Hourglass op het terrein van Byldis

Diverse prefab elementen op het terrein van Byldis

Prefab elementen op het terrein van Byldis

Zalmhaventoren, Rotterdam

Hourglass

Diederik Dam: Hourglass is prefab bouwen 5.0

20 juni 2018, 10:21

In haar vestiging te Veldhoven heeft Byldis op vrijdag 15 juni een symposium georganiseerd over vormvrijheid in prefab bouwen. Architect Diederik Dam (Dam & Partners Architecten) sprak daarbij over twee markante ontwerpen van zijn bureau: Hourglass en Zalmhaventoren.

Het PrefaB Reality-symposium is opgezet als evenement voor architecten, waarop kennisuitwisseling centraal staat. Tijdens de eerste editie van wat een jaarlijkse kennisdag moet worden, ontving de onderneming ruim negentig bezoekers. Ze kregen een rondleiding in de fabriek, kregen uitleg bij de opstelling van diverse door Byldis geprefabriceerde geveldelen en konden debatteren over de (veronderstelde) voor- en nadelen van prefab bouwen.

Prefab bouwen
Voornaam onderdeel van de inspirerende middag was een presentatie van Diederik Dam over twee hoogbouwprojecten van Dam & Partners Architecten, waarin gebruik wordt gemaakt van prefab elementen. Voordat hij inging op die twee projecten, Zalmhaventoren en Hourglass, schetste hij de ontwikkeling van prefab bouwen in Nederland sinds de Tweede Wereldoorlog. Dat kon hij grotendeels doen aan de hand van projecten waarbij zijn grootvader, professor Gerard Holt, en zijn vader, Cees Dam, betrokken zijn geweest.

“Als architect ben ik als het gaat om prefab vooral geïnteresseerd in wat het mij oplevert aan mogelijkheden voor het realiseren van mijn ontwerp”, zei Dam. “Het gaat me vooral om modulariteit en kwaliteit. Modulariteit in de zin van een middel, een kans voor het ontwerp; kwaliteit in de zin dat ik kies voor een architectuur en een oplossing waarvan ik verwacht dat het een gebouw van hoge kwaliteit zal opleveren.”

Verbinding door hoogbouw
De Zalmhaventoren in Rotterdam is een hoogbouwproject dat nagenoeg geheel wordt gerealiseerd in prefab. De woontoren, die 215 meter hoog zal worden, is ontworpen door Dam & Partners Architecten en maakt deel uit van het project De Zalmhaven. Het lagere bouwdeel, met twee torens van 70 meter is ontworpen door KAAN Architecten. De bouw start in oktober van dit jaar, kan Dam mededelen.

Voor het architectenbureau en de gemeente was het belangrijk om een dergelijk hoge toren op deze specifieke plek aan de Gedempte Zalmhaven te realiseren. De hoogbouw moet helpen om het stadscentrum, dat feitelijk iets verwijderd ligt van de Nieuwe Maas, meer met de rivier te verbinden. Tegelijkertijd moet de toren voor Zuid een visuele verbinding met de centrumzijde van de rivier creëren.

Glazen hoeken
’s Nachts zal de toren een herkenningspunt zijn dankzij de verlichting, legt Dam uit. “In verband daarmee leek het ons interessant om de hoeken van de toren van beneden tot boven in glas uit te voeren”, vertelt de architect. “Het is niet alleen een stap weg van het traditionele ontwerpen, het biedt ook een bijzonder uitzicht vanuit de appartementen. Hiervoor hebben we met Byldis driedimensionale elementen ontworpen, die als geheel in de hoeken van de toren worden geplaatst.”

Byldis engineert, produceert en monteert complete betonnen hoogbouwprojecten in prefab. De onderneming realiseert in dit project niet alleen de gevel maar ook de dragende constructie. Met het oog op de prefab structuur is de plattegrond van de vloeren eenvoudig gehouden, legt Dam uit. In alle dragende (binnen)muren zijn openingen voorzien en alle appartementen hebben buitenruimte aan de gevel. De differentiatie in grootte van de appartementen kan daardoor volgens Dam in de loop der tijd eenvoudig naar behoefte worden aangepast. Indien gewenst kan zelfs het programma worden bijgesteld.

Transparante publieke gebieden
Dam & Partners heeft de lobby van de toren “on-Nederlands grote proporties gegeven en tot een informele route tussen de Gedempte Zalmhaven en de Houtlaan gemaakt.” In de publiek toegankelijke lobby komen, cafés, restaurants, kleine winkels en een entree tot een spa, naast de toegang tot de appartementen. Met travertijn en glas is de lobby zo helder en transparant mogelijk ontworpen.

Vanuit de lobby en vanaf de eerste verdieping voeren shuttle-liften naar het panoramadek en het restaurant in de top van de toren. Dit deel wordt eveneens zo transparant mogelijk uitgevoerd, in staal en glas, zodat de toren als het ware oplost in de lucht.

Tijdwinst
De gevel bestaat uit natuursteen en aluminium. Glas wordt van vloer tot plafond toegepast. Het ontwerp zorgt ervoor dat elk prefab element het concept van verticaliteit ondersteunt. “We hebben veel onderhandeld over de diepte van de elementen”, zegt Dam. “Wij wilden dat, als je van opzij kijkt, de gevel zich als het ware meer sluit.”

De gevelelementen worden in de fabriek geprefabriceerd, inclusief de stalen profielen, deuren, ruiten en isolatie. Dat levert een aardige tijdwinst op. “De hoofdaannemer ging aanvankelijk uit van een bouwtijd van vijf jaar”, vertelt Dam. “Wij hadden al in het ontwerp geanticipeerd op prefabricatie. Met de prefab elementen die we nu inzetten, kunnen we de bouwtijd beperken tot drie jaar.”

Getailleerd gebouw
Een project dat aanvankelijk niet in prefab was bedacht, is Hourglass. Het zandlopervormige gebouw van tachtig meter hoog wordt op dit moment gebouwd aan de Amsterdamse Zuidas. Het gaat ruimte bieden aan een hotel en kantoren, waarbij advocatenkantoor Loyens & Loeff met circa 15.500 m² het grootste deel van de ruimte zal betrekken. Het gebouw wordt een hoeksteen in de ontwikkeling van het gebied tussen het Kenniskwartier van de VU en het VUmc en het uit te breiden Station Amsterdam Zuid.

De kantoorruimtes en de hotelkamers zijn gegroepeerd rond grote atria in het onderste en bovenste deel van het gebouw. In het midden, de taille van het gebouw, lopen de vloeren geheel door. Bij binnenkomst op de begane grond wordt je door het interieurontwerp van Powerhouse Company als het ware vanzelf naar de trap gevoerd en zo naar de eerste verdieping waar zich de receptie bevindt. Vandaar kijk je omhoog in het atrium, waar de vloeren diagonaal worden verbonden door houten vloeren.

“Ons architectenbureau probeert te vermijden om in alleen maar vormen te ontwerpen”, zegt Dam, “Maar soms heb je je zonden. Hier hebben we ons laten inspireren door de sterke sculpturen van Brancusi. Tegelijkertijd hebben we het gebouw als een monoliet bedacht, met wat openingen als enig contrast.” Het volume is opgebroken in drie delen door glazen incisies in de gevel te maken en de delen een verschillende hoogte te geven.

Asymmetrische gevelelementen
“Om het beeld van de schuine gevels te versterken hebben we de ramen rechtstaand gehouden. Het glas reflecteert het licht op een andere manier dan het hoofdvolume van het gebouw”, legt de architect uit. Ook bij Hourglass heeft het architectenbureau het gebouw ontworpen met volledig glazen hoeken. Verder wilde Dam & Partners de ramen niet verticaal laten lijnen, maar “min of meer strooien over de gevel, om het idee van een geperforeerd monolitisch gebouw te versterken.”

Het architectenbureau was dan ook niet happig om in te gaan op het verzoek van Byldis om de enorm grote natuurstenen elementen met een voegnaad te kunnen uitvoeren. Het zou te nadrukkelijke verticale lijnen in de gevel hebben gegeven. De oplossing werd gevonden in asymmetrisch ontworpen prefab geveldelen, wat resulteert in een verspringing van de openingen en naden in de gevel. De naden zijn overigens niet breder dan 12 millimeter, vertelt Dam.

Prefab 5.0
In opbouw zijn de prefab geveldelen eender als die voor de Zalmhaventoren, legt Dam uit. De realisatie van de delen is echter veel complexer omdat het architectenbureau schuine muren wenste. Het leverde volgens Dam bijvoorbeeld hoofdbrekens op met betrekking tot waterdichtheid en installatie.

“In essentie kun je zeggen dat de techniek achter deze elementen eigenlijk vrij traditioneel is, maar de wijze waarop alle detaillering is opgelost is bijzonder en naar onze mening echt prefab 5.0”, aldus Dam. “Ironisch genoeg op een dag over vormgevingsvrijheid in prefab is dat deze twee projecten de dood van prefab laten zien. In de zin dat je niet meer ziet dat het prefab is.”

Trefwoorden

zalmhaventoren byldis diederik dam dam & partners architecten prefab hoogbouw hourglass

1	Vijf nominaties voor de prijs voor Architect van het Jaar 2025 maandag, 1 september
2	Nominaties Woongebouw van het Jaar 2025 bekend woensdag, 3 september
3	Woontoren De Vrijheid door Atelier Kempe Thill in Bajeskwartier opgeleverd maandag, 1 september
4	Tweede prijs voor ontwerp Caruso St John, Ard de Vries & Donna van Milligen Bielke en SteenhuisMeurs bij tender Tilburgse spoorzone woensdag, 3 september
5	's-Hertogenbosch selecteert acht ontwerpteams voor volgende ronde Citadelpoort woensdag, 3 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Hourglass van Dam & Partners Architecten wint CTBUH Award of Excellence

18 februari 2021

Nieuwe impressies van interieur De Zalmhaven I

2 augustus 2021

Dam & Partners Architecten voegt met Boegbeeld een verfijnde schaal toe aan de NDSM-werf

4 september 2024

Diederik Dam nieuw bestuurslid Carnegie Stichting van Vredespaleis

1 juli

Renovatie voor kantoorpand langs A20

5 januari 2017

Bouw NoMA House Zuidas van start gegaan

21 januari 2016

Symposium bij Byldis: sneller en preciezer bouwen door prefabricage

29 mei 2018

Groen licht voor bouw 215 meter hoge Zalmhaventoren

9 september 2016

Wonam bouwt woontoren Ertskade Amsterdam

6 januari 2015

Grote bouwprojecten Amsterdam van start

18 juni 2015

Bestemmingsplan Zalmhaven Rotterdam blijft overeind

9 augustus 2017

Nieuw appartementengebouw op Zuidas

2 juli 2014

Bouw hoogste woontoren van Nederland gestart

26 oktober 2018

Hoogste punt voor woontorens Zalmhaven II en III Rotterdam

15 december 2020

Zalmhaventoren bereikt hoogste punt van 215 meter

12 oktober 2021

Toon alles

Gerelateerde podcasts

Toren van Babel

Gesprek met Diederik Dam over innovatie in hoogbouw

24 maart 2022

Andere nieuwsberichten

D66 wil stad bouwen in nieuwe polder tussen Amsterdam en Almere

Gisteren, 14:36

IJstad, zoals D66 de nieuwe stad voorlopig heeft genoemd, moet ruimte bieden aan 60.000 woningen.

's-Hertogenbosch selecteert acht ontwerpteams voor volgende ronde Citadelpoort

Gisteren, 13:31

In het gebied ten noorden van de Citadel wil de gemeente 185 tot 200 woningen bouwen, een nieuw onderkomen voor Design Museum Den Bosch realiseren en een ‘oeverpark’ aanleggen. Ook moet er een nieuwe Lage Diezebrug komen.

Tweede prijs voor ontwerp Caruso St John, Ard de Vries & Donna van Milligen Bielke en SteenhuisMeurs bij tender Tilburgse spoorzone

Gisteren, 10:00

Caruso St John, Ard de Vries & Donna van Milligen Bielke (ADVMB), SteenhuisMeurs eindigden onlangs op de tweede plaats bij een tender voor de Tilburgse Spoorzone.

Nominaties Woongebouw van het Jaar 2025 bekend

Gisteren, 09:00

Als onderdeel van de Architectenweb Awards 2025 wordt begin november de prijs voor Woongebouw van het Jaar 2025 uitgereikt. Uit de veertig inzendingen voor deze prijs heeft de jury vijf projecten genomineerd.

Energiekosten huishoudens Randstad lager dan in rest van het land

Gisteren, 12:27

In Groningen betaalt een gezin gemiddeld 105 euro meer per maand aan energie dan een vergelijkbaar huishouden in Utrecht.

ING en Rabobank stoppen 200 miljoen euro in Nationaal Warmtefonds

2 september, 11:58

Het fonds verwacht dat de bijdrage 12.500 huishoudens helpt bij het energiezuiniger maken van hun woning. Met een lening kunnen ze bijvoorbeeld een warmtepomp aanschaffen of hun vloeren isoleren.