David Gianotten: we moeten samen visies ontwikkelen

18 maart 2016, 9:38

Eind 2014 werd David Gianotten aangesteld als managing-partner-architect bij OMA. In die rol zet hij de strategie uit en bewaakt hij de cohesie binnen het wereldwijd opererende bureau. Ook werkt de 42-jarige architect nog aan projecten en is hij sinds dit collegejaar hoogleraar aan de TU Eindhoven. Ondanks zijn drukke leven had hij tijd voor een interview met Architectenweb. In het tweede en laatste deel geeft Gianotten zijn visie op de architectenpraktijk en onderwijs. “Als we niets doen, is de Nederlandse architectuur straks misschien niet meer zo belangrijk.”

Tekst Ronnie Weessies

Tijdens zijn periode in Azië heeft David Gianotten niet alleen geleerd om te werken in verschillende landen en culturen, maar is hij er tevens van overtuigd geraakt dat er in de Nederlandse architectuur zaken dienen te veranderen. Beter gezegd: de architect moet zichzelf opnieuw uitvinden, want in een veranderende maatschappij als de onze volstaat het niet meer om op de oude voet verder te gaan. “Ik ben groot geworden in een tijd waarin veel gebouwd werd en heb er als architect van geprofiteerd. De economische crisis heeft veel veranderd in de samenleving en de organisatie van steden. Toen ik terug kwam uit Azië in 2015, trok de economie weer aan en gingen architecten door op een manier alsof het nog vijftien jaar geleden was. Ik vond dat verbazingwekkend. Het verbaasde me dat ze niet hebben gekeken naar andere manieren om projecten uit te voeren; dat er niet is geanalyseerd wat de programma’s van nu zijn; dat ze zich niet hebben gebogen over vraagstukken als woningbouw, vergrijzing en een maatschappij waarin het gezin niet meer centraal staat. Terwijl architecten alle tijd hadden om daar naar te kijken en nieuwe initiatieven te ontplooien, is het veel te weinig gebeurd.”

De suggestie dat veel architecten het al druk genoeg hadden om hun baan of bureau te redden, gaat er bij Gianotten niet in. “Dat kun je ook doen door visie te ontwikkelen en jezelf continu te vernieuwen. De jonge generatie architecten heeft veel meer bereikt. De één- en tweepitters, die ontstonden doordat architecten hun baan verloren en doordat afgestudeerden geen baan konden vinden, deden spannender dingen dan de bureaus die jarenlang het Nederlandse landschap hebben bepaald.” Verder verbaasde hij zich erover dat architecten de crisis niet hadden aangegrepen om meer samenwerking te zoeken. “We zijn elkaars concurrenten voor heel weinig opdrachten. Waarom kunnen we niet gezamenlijk visies bedenken waarmee werk wordt gegenereerd voor iedereen? Een sterk onderdeel van de Nederlandse bouwtraditie was dat we plannen maakten voor dertig jaar en dat is helemaal weg. Dat komt omdat de overheid ze niet meer initieert, maar waarom zouden we zelf niet kunnen zeggen welke kant het land op moet met de gebouwde omgeving? Wij zijn uiteindelijk de experts.”

Inhalen
Als Nederlandse architecten elkaar vliegen blijven proberen af te vangen voor die ene opdracht, vreest Gianotten dat hun collega’s in Azië ze wel eens zouden kunnen gaan inhalen. “Dan is de Nederlandse architectuur straks misschien niet meer zo belangrijk”, waarschuwt hij. Om dit scenario te voorkomen, is het volgens Gianotten ‘ook als groot bureau’ zaak om de dialoog te openen, debat en samenwerking te initiëren met kleinere partijen. OMA doet het al, zegt hij. “We zijn bijvoorbeeld in gesprek geweest over de visieontwikkeling voor het Marineterrein in Amsterdam, geïnitieerd door Neelie Kroes. Daar werkt een eenpitsbureau aan de nieuwe brug die het terrein ontsluit, Studio JVM, en het paviljoen waar de Europese ministers dit voorjaar vergaderen is ontworpen door DUS Architects, waar ook maar enkele mensen werken. Dit soort projecten is ook geëigend voor zulke bureaus en niet voor ons. Wij kunnen met mevrouw Kroes en de ministeries van Binnen- en Buitenlandse Zaken praten over wat misschien goed zou zijn om daar te doen. Door ons bescheiden op te stellen en te laten weten dat een proeftuin als het Marineterrein om kleine bureaus vraagt, kunnen we een bijdrage leveren.”

Het gebrek aan vernieuwing geldt volgens Gianotten niet alleen de Nederlandse architectuur, maar de gehele bouwsector hangt in oude gewoonten. In een interview met BNR Nieuwsradio vorig jaar gaf hij aan dat regelgeving en de traditionele rolverdeling de noodzakelijke innovatie bij aanbestedingen in de weg staan. Om verbetering in het bouwproces te stimuleren kunnen architectenbureaus zelf veel doen, meent de OMA-partner, bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat ze voor verschillende onderdelen van een tender expertise in huis hebben. Daarnaast is samenwerking met andere partijen in een vroeg stadium belangrijk. “Je moet voordat er getenderd wordt al in gesprek gaan met verschillende partijen, zodat in de aanbesteding de juiste uitvraag voor de juiste kandidaten wordt gedaan. Ik bedoel hier niet mee dat de vraag zo wordt geformuleerd dat jouw bureau er als winnaar zal uitkomen, maar wel dat de tender niet zo wordt dichtgespijkerd dat er maar een of twee uitkomsten mogelijk zijn. Je ziet vaak dat de bureaus of personen die de aanbesteding uitschrijven helemaal geen binding met het project hebben en allerlei eisen stellen die totaal niet relevant zijn voor dat project. Je moet een debat voeren over hoe kan worden voorkomen dat de eisen in de tender niet aansluiten op de projectvraag en hoe kan worden voorkomen dat de uitvraag heel technisch lijkt, terwijl er een visie voor het project nodig is. Behalve het debat aangaan is het ook belangrijk dat je met heldere en creatieve oplossingen komt. En dat kun je alleen doen als je over een brede groep mensen met brede interesses beschikt en dat je het proces van het initiatief tot de laatste schroef beheerst. Bij OMA is dat het geval.”

Brug
Als praktijkhoogleraar Architectural Design and Engineering aan de TU Eindhoven probeert Gianotten een brug te slaan tussen de academische wereld en de praktijk. Tussen studeren en werken gaapt nogal een gat, constateert hij. “Tijdens hun opleiding doen studenten hele mooie en belangrijke dingen, maar ze worden niet goed voorbereid op wat er gevraagd wordt in de praktijk. In het werkveld moeten ze de zaken die ze aan de universiteit hebben geleerd vaak compleet loslaten en geheel nieuwe vaardigheden aanleren. Dat is frustrerend, ook voor die jonge mensen.”

Vaardigheden waar het bij pas afgestudeerden nog wel eens aan schort, zijn volgens Gianotten vooral die op het gebied van samenwerking, research en kritiek. Verder zou hij graag zien dat universiteiten langer doorgaan met het stimuleren van algemene vaardigheden, in plaats van hier alleen in het eerste jaar aandacht aan te besteden. De hedendaagse en toekomstige manier van werken vraagt namelijk om breed opgeleide en inzetbare architecten, zo luidt zijn stellige overtuiging. In de afstudeerstudio waar Gianotten samen met Maarten Willems en Barbara Kuit leiding aan geeft, probeert hij studenten ook breed te laten kijken en werken. “Niet alleen het ontwerpen zelf komt aan bod, maar we laten de studenten ook schrijven en kijken naar aspecten als de culturele context en de invloed van economie en politiek. En in plaats van ze een vastomlijnde ontwerpopdracht te geven, bieden we een onderwerp aan waarvan zij vervolgens de breedte en invulling van kunnen bepalen.”

“We laten onze studenten aan het begin van hun afstuderen ook in teams werken. Mensen denken dat afstuderen een individueel proces is en daar hebben ze gelijk in, maar groepsdenken is ook belangrijk. Door de studenten gezamenlijk te laten werken aan ontwerpopgaven en research, kunnen ze zich aan elkaar optrekken. De beste studenten stimuleren de anderen en andersom leren de grootste talenten ook weer van hun studiegenoten. Op die manier ontstaat het groepsdenken. Op dit moment werken we aan de culturele transformatie van een binnenstedelijk gelegen industriecomplex, met als uitgangspunt dat de transformatie bijdraagt aan de culturele ontwikkeling van de betreffende stad. We kijken in Europa, Amerika en Azië naar plekken die aan de gestelde criteria voldoen. Studenten kunnen vervolgens uit dertig ‘sites’ een opgave kiezen waar ze aan gaan werken.”

Een eer
Gianotten vindt het een eer om als hoogleraar terug te zijn aan de universiteit waar hij ooit zelf zijn opleiding genoot. “Ik heb natuurlijk een duidelijke visie op hoe architecten moeten werken en hoe jonge architecten daar een rol in kunnen spelen. Ik vind het leuk om ze voor te bereiden op de praktijk. Dat heb ik in Hongkong ook al gedaan en ik ben een tijdje betrokken geweest bij afstudeerstudio’s in Australië, maar om als hoogleraar terug te zijn op de universiteit waar ik ben opgeleid en nog steeds mensen rondlopen waar ik les van heb gehad, dat is fantastisch.”

Trefwoorden

oma david gianotten

1	Wubben.Chan ontwerpt woongebouw nabij Marconiplein woensdag, 29 november
2	Detail: stamplemen wanden maken badhuis deel van het landschap woensdag, 29 november
3	Nijmegen hoeft plannen voor westelijke entree station niet aan te passen donderdag, 30 november
4	MVRDV en Orange Architects ontwerpen vooruitlopend op de wederopbouw van Oekraïne woensdag, 29 november
5	Jonas donderdag, 30 november

Gerelateerde nieuwsberichten

Architectenweb Podcast – Gesprek met David Gianotten over de nieuwe koers van OMA en hun actuele projecten in Nederland

16 mei 2019

BNA presenteert richtlijn architectenselecties

23 november 2016

Drie winnaars zijn nieuwe Nationale Iconen

19 oktober 2016

Wim Heuts: ‘Architect moet werken aan competenties’

4 augustus 2016

Arie Aalbers: ‘Zoek het meer in samenwerking’

11 augustus 2016

OMA's Lab City in Parijs klaar voor gebruik

4 september 2017

OMA presenteert New Museum for Western Australia

1 augustus 2016

Don Murphy: ‘Er is weer debat over architectuur nodig’

28 juli 2016

OMA benoemt vier nieuwe partners

8 september 2014

David Gianotten: OMA is nu een collectief

16 maart 2016

David Gianotten algemeen directeur OMA

9 december 2014

OMA's TPAC bereikt hoogste punt

27 augustus 2014

Shenzhen Stock Exchange (OMA) opgeleverd

8 oktober 2013

Bouw CCTV-kantoor officieel afgerond

16 mei 2012

Thijs Asselbergs: 'Is architectuur nog van de architect?'

1 september 2016

Fanae Forum en Park (OMA) geopend

9 december 2016

Eerste museum OMA in de Amerika's geopend

24 juni 2016

Toon alles

Gerelateerde podcasts

Gesprek met David Gianotten over de nieuwe koers van OMA en hun actuele projecten in Nederland

16 mei 2019

Andere nieuwsberichten

Veel zeggenschap voor bewoners ARC Rokkeveen bij ontwerp eigen woning

Vandaag, 13:59

In de wijk Rokkeveen in Zoetermeer is een appartementengebouw opgeleverd dat is gerealiseerd volgens het model van medeopdrachtgeverschap. Op basis van een inspiratieplattegrond konden de bewoners bepalen hoe hun woning eruit zou zien.

Stadskantoor Heerlen ontworpen als inversie van het raadhuis

Vandaag, 10:43

Dit jaar zijn het gerenoveerde raadhuis en nieuwe stadskantoor van Heerlen geopend. Mecanoo is verantwoordelijk voor het ontwerp.

Tien Nederlandse bureaus vallen in de prijzen bij Archello Awards

Gisteren, 17:01

Maar liefst tien Nederlandse architectenbureaus zijn in de prijzen gevallen bij de eerste editie van de Archello Awards.

AM gaat Ritmeesterlocatie in Veenendaal herontwikkelen

Gisteren, 16:19

Er komen 190 woningen en verschillende werk- en maatschappelijke voorzieningen. Een deel van de oorspronkelijke bebouwing op het fabrieksterrein blijft staan, daaromheen worden nieuwe woningen gebouwd.

Waterbeheerders gaan drinkwater maken van gezuiverd rioolwater

Vandaag, 14:34

Waterschappen, drinkwaterbedrijven en twee kennisinstellingen gaan de komende jaren onderzoeken hoe gezuiverd rioolwater ingezet kan worden als drinkwater.

Gemeenten lopen achter bij huisvesten statushouders

Vandaag, 11:49

Veel gemeenten helpen nog niet genoeg statushouders aan een woning.

750 jaar Amsterdam wordt in 2025 gevierd op autoloze A10

Vandaag, 09:32

Het idee voor de viering op de A10 is bedacht door een groep van ruim honderd Amsterdammers.

Programma over rolmodellen in de architectuur in Pakhuis de Zwijger

Gisteren, 12:23

Staat het model van de aloude ‘starchitect’ nog overeind, zijn de hedendaagse voorbeeldarchitecten diverser qua afkomst, gender en andere aspecten, of halen we de inspiratie meer uit het collectief en samenwerking?