Verslag tweede dag Het Grote Woningbouwcongres

16 februari 2015, 17:20

Collectief Particulier Opdrachtgeverschap is de toekomst, aldus Hugo de Clercq van Faro tijdens deel twee van Het Grote Woningbouwcongres, afgelopen vrijdag. Architecten kunnen met CPO het initiatief weer naar zich toetrekken en hun rol uitbouwen.

CPO is geen wijdverbreide praktijk, maar gestaag in opkomst. Op basis van de CPO-projecten die de redactie van Architectenweb onder ogen komen, is besloten een deel van Het Grote Woningbouwcongres aan dit onderwerp te wijden. Tegelijkertijd is er nog veel onbekendheid met het verloop van CPO-processen.

Dat ervaart ook Ivar Diekerhof, die vanuit Kuub CPO-projecten begeleid. Hij ziet dat met name het eerste deel van een CPO-traject, voorafgaand aan het ontwerpen en bouwen, voor veel architecten onbekend terrein is. Hij geeft een stappenplan voor het traject. Om te beginnen is het van belang zoveel mogelijk informatie te verzamelen en mensen aan je te binden.

Investeringskosten
"Houd om het in- en uitstappen van deelnemers te vergemakkelijken de investeringskosten in het begin laag", zegt Diekerhof. "Bovendien geven sommige provincies subsidies. Zoek dat in het begin uit, want juist de eerste periode is de meest risicovolle. Later in het voortraject kan een aannemer mede-investeerder worden met grotere bedragen."

Verder wijst Diekerhof erop dat CPO zeer uiteenlopende projecten kan betreffen. Volgens hem is het ook in het goedkopere segment van woningbouw mogelijk en kan het net zo goed een rijtje zelfstandige eengezinswoningen als een woongroep betreffen. Voorbeelden van CPO op grotere schaal zijn een wijk die Faro in Ede heeft ontworpen en Almere Oosterwold, een stedenbouwkundig project van MVRDV.

Eenheid bij differentiatie
CPO-projecten betekenen overigens niet dat 'alles kan'. Het is belangrijk om een balans te vinden tussen efficiëntie in het bouwproces en de variatie die recht doet aan de individualiteit van de opdrachtgevers. Architect Hugo de Clercq van Faro wijst erop dat zeker bij CPO-projecten goed onderzocht moet worden wat de toekomstige bewoners willen; de architect moet ontwerpen wat de opdrachtgever accepteert.

Voor het project in Ede heeft Faro, op basis van de wensen van de opdrachtgevers, een basiscatalogus samengesteld. Deze biedt voldoende mogelijkheden voor individualisering. "Ook verdere individuele aanvullingen waren mogelijk, maar tegen extra betaling", vertelt De Clercq. "Dat moet je vanaf het begin wel duidelijk stellen." Zo heeft het architectenbureau gezorgd voor differentiatie, terwijl ook de een eenheid in het geheel is bewaakt.

Groene ontwikkeling
Almere Oosterwold is een voorbeeld hoe CPO kan worden toegepast op landschappelijk niveau. "Bij Oosterwold is radicaal ingezet op menging van agrarisch grondgebruik en stedenbouw", vertelt Jeroen Zuidgeest, stedenbouwkundige bij MVRDV. Hier kunnen particuliere opdrachtgevers zelf, bovendien individueel dan wel collectief, invulling geven aan het 'groene' deel van de kavel. "De een kiest voor een boomgaard bij zijn huis, anderen voor gezamenlijke stadslandbouw."

Zuidgeest laat hiermee zien dat CPO ook mogelijkheden biedt voor andersoortige ontwikkelingen, zoals waterbeheer of voedselvoorziening. Hij houdt het zelfs voor mogelijk dat er nieuwe typologieën gaan ontstaan: "Er is een groep pensionado's die rondtrekt met campers, maar voor zo'n drie maanden per jaar een vaste basis in Nederland wil hebben. Wat hebben ze nodig? Een stopcontact en een brievenbus", zegt Zuidgeest. "Gezamenlijk kunnen zij in Almere Oosterwold opdracht geven een grote hal met basisvoorzieingen te bouwen."

Bottom-up
Dirk Jan van Wieringen Borski van het bureau BNB architecten liet eveneens zien hoe verschillend CPO-projecten kunnen zijn, maar ook hoe verschillend de rollen van 'de architect' kunnen zijn. Borski laat zien dat met bottom-up initiatieven de architect - in de verschillende rollen die hij kan aannemen - grote invloed kan hebben.

BNB heeft al meermaals het initiatief genomen, zoals voor de ontwikkeling van de eigen bedrijfshuisvesting de XXX-en op Steigereiland in Amsterdam, of voor een bottom-up promotie van de CPO-projecten in Buiksloterham (beide initiatieven in samenwerking met René de Prie van BO6), waaraan de gemeente geen geld wilde besteden. "Nu zijn zes van de acht projecten gestart; als architect kun je aan de wieltjes draaien", concludeert hij.

Momenteel is BNB als onderdeel van XOOMlab bezig met Collectieve Eiland Ontwikkeling, een poging om achthonderd woningen te realiseren op het al opgespoten Centrumeiland van IJburg waarvoor de gemeente Amsterdam zelf nog geen ontwikkelaars heeft gevonden.

Zelf ontwikkelen en vermarkten
De architect van vroeger is niet meer gewenst, stelde ook keynote-spreker Marc Koehler. De architect moet volgens hem zelf het initiatief nemen. "Als de architect afhankelijk blijft van de risicomijdende partijen", zo stelt Koehler, "blijven de opdrachten uit en de gebouwen saai." Men komt niet meer naar je toe met een opdracht volgens hem: "Je moet zelf je producten ontwikkelen en promoten."

Het product dat Marc Koehler Architects binnen architectengroep De Hoofden heeft ontwikkeld is het concept Superlofts. In de Amsterdamse Houthaven worden lofts gerealiseerd met een vrije hoogte van vijf meter en een ruime beuk van 6,5 meter. Binnen dit 'mainframe' is een individuele invulling mogelijk, met naar wens meer grote open ruimte of meer kamers op de twee verdiepingen die hierin te maken zijn. Superlofts worden, na Amsterdam, ook in Utrecht en Delft gerealiseerd.

Zelf initiatief nemen en bottom-up ontwikkelen, dat is de boodschap die steeds terugkeert. Biedt als architect iets aan, waarmee een collectief van particulieren uit de voeten kan om er een gewenste invulling aan te geven. Zoals Zuidgeest al eerder op de ochtend zei: "Mensen kunnen hun zelf vormgegeven sneakers online bestellen. Dat moeten architecten ook mogelijk maken met woningen."

Trefwoorden

marc koehler architects faro faro architecten congres collectief zakelijk opdrachtgeverschap steigereiland superloft collectief particulier opdrachtgeverschap kuub mvrdv almere oosterwold superlofts woningbouw bnb architecten

1	De Nieuwe Eindhoven gaat nieuwe fase in maandag, 27 november
2	Wubben.Chan ontwerpt woongebouw nabij Marconiplein woensdag, 29 november
3	Een thuiskomen voor Bedaux de Brouwer Architecten dinsdag, 28 november
4	Detail: stamplemen wanden maken badhuis deel van het landschap woensdag, 29 november
5	Grosfeld Bekkers van der Velde wint selectie clubgebouw Roelofarendsveen maandag, 27 november

Gerelateerde nieuwsberichten

1 september 2021

18 mei 2021

Bouw Centrumeiland IJburg kan beginnen

8 juni 2016

Almere Oosterwold: zelfbouw ‘to the max’

21 oktober 2015

Woningbouw Centrumeiland IJburg start in 2017

26 maart 2015

Tweede zelfbouwproject Atelier PUUUR van start

8 mei 2015

'Stoere' architectuur voor autoluwe woonbuurt

18 februari 2015

Video: UrbanCampsite Amsterdam

10 juli 2015

BlackJack: meer kwaliteit voor dezelfde prijs

22 mei 2017

Nieuwe wijk wordt 'waterfront' Buiksloterham

3 maart 2015

Statenverkiezingen: weinig aandacht voor water

17 maart 2015

Naar de huisarts of fysio in een oude kerk

18 februari 2016

'Herstel woningmarkt trekt verder aan'

15 mei 2015

Conferentie over ontwikkeling Almere Oosterwold

20 juli 2015

Orderportefeuille woningbouw stijgt flink

6 mei 2015

Eerste fase Kwintijn nadert oplevering

11 juni 2015

Hoogbouw markeert nieuw hart van Bredase wijk

12 maart 2015

Ontwikkelaar gezocht voor kavel 1b Houthaven

30 oktober 2015

Eerste project Almere Oosterwold van start

8 maart 2016

Reeks over bottom-up in transformatiegebieden

5 november 2015

Verslag eerste dag Het Grote Woningbouwcongres

12 februari 2015

Ontwikkeling Almere Oosterwold van start

8 juli 2013

Congres: voorbij de traditionele woontoren en de pure CPO

30 januari 2015

Architect CPO Kavel 21 Buiksloterham gekozen

9 juli 2012

Bottom-up initiatief Oranje Huis wordt realiteit

16 juli 2013

Dirk Jan Postel over Het Grote Woningbouwcongres

16 februari 2015

Woonwijk voor senioren in Zutphen

16 december 2013

Eerste paal voor cpo-project De Hoofden

21 november 2014

Superlofts Blok Y (Marc Koehler Architects) bekroond als Woongebouw van het Jaar 2018

8 november 2018

Expositie met luchtfoto's toont ontwikkeling Almere

14 augustus 2020

Activiteitgerelateerde en levensloopbestendige villa van NOAHH

19 oktober 2020

Marc Koehler – genomineerd voor prijs Architect van het Jaar 2021

8 september 2021

Toon alles

Gerelateerde video's

Marc Koehler

Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2021

Andere nieuwsberichten

Contract voor bouw Huis voor de Stad Amersfoort getekend

1 december, 3:37

Naar verwachting wordt komend voorjaar gestart met de bouw van het Huis voor de Stad, dat is ontworpen door Kraaijvanger Architects. Het 22.180 vierkante meter omvattend complex komt te staan op de Trapeziumlocatie tussen het station en het Eemplein.

BNA pleit voor ministerie van ruimtelijke ontwikkeling en wonen

1 december, 1:38

Ook roept de brancheorganisatie voor architecten de politiek op om ruimtelijke kwaliteit te verankeren, de aanbestedingscultuur te verbeteren en te zorgen voor duidelijke en landelijk uniforme wet- en regelgeving ten aanzien van duurzaamheid.

Eerste fase Portugees project van NEXT architects opgeleverd

1 december, 11:23

Naar ontwerp van NEXT architects in samenwerking met het lokale bureau Fragmentos is op de plek van een vroegere supermarkt met een grote parkeerplaats een ondergronds winkelcentrum met erboven 35 luxe appartementen gerealiseerd.

Francon opent tijdelijke winkelinstallatie 'Scene' in samenwerking met KAAN Architecten

30 november, 2:14

Het Rotterdamse modelabel Francon opent tijdelijke winkelinstallatie in een gebouw van KAAN Architecten

Zeeland wil meer grip op uitbreidingsplannen recreatiesector

1 december, 2:46

In de kustzone van de provincie zijn tussen 2018 en 2022 de meeste vakantiewoningen in heel het land gebouwd.

Portaal en AM slaan handen ineen voor krachtige wijken in regio Utrecht

1 december, 10:53

Gebiedsontwikkelaar AM en woningcorporatie Portaal sluiten intentieovereenkomst voor langjarige samenwerking bij ontwikkeling van krachtige wijken in regio Utrecht.