Baart: “Wie bepaalt nu de inrichting van het landschap?”

23 september 2013, 11:42

Op woensdag 9 oktober organiseert het Podium voor Architectuur Haarlemmermeer en Schiphol het symposium Tussen Tijd, gebruik van ruimte in transitie. Als voorproefje voerden de organisatoren van het symposium een voorgesprek met Theo Baart, fotograaf en inwoner van Hoofddorp en één van de gasten op 9 oktober.

Tekst Teun van den Ende en Barbara Luns

Theo Baart is maker van diverse fotopublicaties over de Nederlandse ruimtelijke inrichting. Momenteel werkt hij aan het fotoproject ‘Werklust’. Hierin richt Baart zich op de grootschalige infrastructuur rondom Schiphol. Wat gebeurt er in de oksels van die knooppunten? Werklust wordt het vervolg op zijn boek Bouwlust (1999) over de verstedelijking van hetzelfde gebied.

Wat dreef je ertoe ‘Werklust’ te gaan maken?
Baart: “Ik jaag mijn eigen nieuwsgierigheid achterna. Door welke factoren blijft dit gebied in verandering? Ik heb me al eerder verdiept in de systematiek die ontstond in de jaren '70 waarin gemeenten grondposities innamen en samen met projectontwikkelaars en woningcorporaties grote nieuwbouwwijken maakten. Deze systematiek werkt nu niet meer. Ik weet nog niet welke dynamiek er voor in de plaats komt, daar ga ik juist naar op zoek.”

“Natuurlijk zijn er processen die gewoon doorgaan, zoals energietransitie en waterhuishouding. Deze uitdagingen vragen om oplossingen op een hoog schaalniveau. Maar wat gebeurt er op het lage schaalniveau, wie bepaalt wat?
Wie gaat nu het heft in handen nemen? Tot ver in de jaren ‘60 hadden boeren in Haarlemmermeer grote bedrijven. Ze zaten in de politiek en maakten de dienst uit. Misschien dat zij nu weer een aanvoerdersol oppakken in de restruimte van de infrastructurele knooppunten?”

Hoe ga jij bij zo’n fotoproject te werk?
“Ik ben verhalenverteller, foto’s zijn daarbij een instrument. Waar beeld niet volstaat voeg ik tekst toe. Ik toon andere mensen wat ik zie. In het boek Eiland 7 (2008) ben ik op zoek gegaan naar hoe een Vinex wijk ontstaat. Ik heb mijn eigen huis in de wijk Floriande in Hoofddorp als uitgangspunt genomen en heb geprobeerd te doorgronden hoe gemeente, projectontwikkelaar, stedenbouwkundige en architect werken, hoeveel geld dit proces kost en wat dit de bewoner oplevert. Zo’n combinatie van beeld en tekst wil ik nu ook weer maken.”

Wat registreer je, waar verbaas je je over?
“Ik probeer de gelaagdheid van de ontwikkelingen te begrijpen. Ik vind het bijvoorbeeld opmerkelijk als boerenerven in de buurt van Schiphol transformeren tot parkeerplaatsen. Dan blijkt dat boeren de concurrentie aangaan met het lang parkeren op Schiphol. Boeren zijn ondernemers en verzetten op tijd de bakens.”

“Een ander voorbeeld van die gelaagdheid: duizenden onderdelen van grasmaaiers van Honda staan opgeslagen in een loods op Schiphol-Rijk, maar een grasmaaier kun je daar niet kopen. Bij een agrarische handelsonderneming in Hoofddorp-Noord wel. Die heeft ook bijtijds de bakens verzet en levert nu vooral Honda-grasmaaiers aan de bewoners van nieuwbouwwijken. Hij haalt zijn spullen niet bij die loods op Schiphol, daar zit weer een groothandel ergens in het land tussen. De ondernemer zit onder de rook van Schiphol op een bedrijventerrein dat gek genoeg weer niet gerelateerd is aan de luchthaven. Hoe is die goederenstroom georganiseerd? Daar wil ik antwoord op vinden.”

Hoe verhoudt Schiphol zich tot de directe omgeving?
“Schiphol is een sublieme plek. Als Vermeer nu zou leven, dan zou hij 'Zicht op Schiphol' schilderen in plaats van 'Zicht op Delft'. Om Schiphol heen zijn cirkels getrokken: je hebt een eerste, tweede en derde linie. In de eerste linie staat alles in het teken van de directe toegang tot de luchthaven. Maar in de tweede en derde linie zitten de bedrijven die de luchthaven wel nodig hebben, maar niet binnen een uur hun goederen in een vliegtuig willen hebben. Op een uur rijden vind je dat soort bedrijven naast de lokale groothandel in tuinmeubilair. Ik ben geïnteresseerd in de contramal van de perfecte luchthaven, daar waar het schuurt en schuift. Dat moet het onderwerp van 'Werklust' worden.”

Hoe kijk je tegen jouw woonomgeving en tegen het landschap aan?
“Het is, om met dichter Willem van Toorn te spreken, een leesbaar landschap. Je kijkt naar de verkavelingskaart van de polder en naar de plattegrond van wijken uit de jaren '70 en je kan meteen uitrekenen hoeveel boeren er plaats voor moesten maken. Aan Hoofddorp is ontworpen, maar het is vooral een verzameling van adhoc beslissingen.”

“Toen de nieuwe bewoners kwamen is de infrastructuur van de polder niet aangepast. Bewoners moesten met de auto over de boerderijwegen die tijdens de bietencampagne glibberig waren van de natte klei. Voor de nieuwe bewoners was dat een verrassing, die reden hun leaseauto’s in de sloot. De boeren raakten gefrustreerd. Dat is inmiddels, met reparaties achteraf, goed opgelost. Hoofddorp functioneert heel goed, er is duidelijk behoefte aan deze plek. Kijk maar naar het centrum, niet fraai maar erg levendig.”

Waarom fotografeer je nu veel bedrijfshallen en loodsen?
“Er zijn dingen die mij opvallen in dit permanent veranderend landschap. Zo beginnen boerenschuren steeds meer op de bedrijfsloodsen te lijken. Een aanzienlijk percentage van de Nederlanders werkt op een bedrijventerrein. Een groot deel van ons BNP wordt daar verdiend. Beleidsmakers zal je er niet vaak aantreffen. Ik wil laten zien wat daar gebeurt.”

“Ik heb een fascinatie voor de spanning die bestaat tussen ordening versus niet-ordening. We dachten na de Tweede Wereldoorlog dat het land maakbaar was vanuit een kantoorgebouw in Den Haag. Maar in de afgelopen decennia kreeg de markt steeds meer ruimte. De economische crisis is het bewijs dat dat mechanisme niet goed werkt.”

Is er genoeg aandacht voor perifere plekken in het beleid van ruimtelijke ordening?
“De ruimtelijke ordening sector is teveel naar binnen gericht geweest, heeft vooral het gesprek met zichzelf gevoerd en te weinig voor draagvlak gezorgd. Het lijkt de cultuursector wel. Dat kan veranderen. De spraakmakende Amsterdamse grachtengordelbewoner is tegenwoordig opgegroeid in Emmeloord, Simpelveld of Nieuwegein. Het merendeel is niet groot gebracht in historische steden of op boerderijen maar komt uit groeikernen en voorsteden. Die herkomst zou op den duur de visie op gebieden als Haarlemmermeer en omstreken wel eens kunnen veranderen.”

Wat wil je de bezoekers van het symposium laten zien, wat neem je mee?
“Ik ben gefascineerd door de linten in Haarlemmermeer. In de polderverkaveling staan de meeste boerderijen langs de noord-zuid assen. Langs de oost-west assen vind je heel andere bedrijvigheid zoals autobedrijven. Dat vind ik fascinerend. De Kruisweg tussen Aalsmeer en Cruquius is daar een geweldig voorbeeld van. Daar tref je ondernemers aan die continu bezig zijn hun business aan te passen aan de veranderende vraag, dat zie je terug in de schuren en bedrijfsgebouwen. Een groot deel van de gebouwen staat te huur, maar er zitten ook grote multinationals als DHL en FedEx. Op het symposium zal ik laten hoe dat eruit ziet en hoe het functioneert.”

Kijk [hier] voor meer informatie over het symposium ‘Tussen Tijd, gebruik van gebieden in transitie’ op 9 oktober bij Podium voor Architectuur Haarlemmermeer en Schiphol.

Trefwoorden

theo baart podium voor architectuur haarlemmermeer en schiphol tussen tijd tussentijd

1	NOAHH presenteert opgeleverde Villa Vaartjes in Almere Oosterwold dinsdag, 23 april
2	Rijksmonumentaal Jachtslot Mookerheide heropend na restauratie door 1meter98 maandag, 22 april
3	Den Haag deelt ontwikkelvisie voor gebied rond centraal station dinsdag, 23 april
4	Studio Modijefsky ontwerpt koekmakerij als wonderwinkel woensdag, 24 april
5	Mid-rise Milaan dinsdag, 23 april

Gerelateerde nieuwsberichten

Twee exposities Podium voor Architectuur

30 juni 2014

Symposium over betere luchthavenregio Schiphol

2 oktober 2014

Schiphol investeert in extra pier en terminal

12 augustus 2014

'Vliegtuiglawaai beperken met bebouwde omgeving'

19 augustus 2014

Verslag symposium Tussen Tijd – de kunst van het afwachten

4 november 2013

Geluid beïnvloedt de beleving van ruimte

14 maart 2013

Kijkje in de complexe keuken van Schiphol

18 september 2012

Symposium Tussen Tijd. Gebruik van ruimte in transitie

4 september 2013

Het Podium voor Architectuur verhuist

29 februari 2008

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Woontoren voor jongeren op Oostenburg vormt roestbruin accent langs het spoor

Gisteren, 15:50

In de Amsterdamse wijk Oostenburg is een ensemble van vier gebouwen opgeleverd. Blikvanger van het geheel is een door NEXT architects ontworpen woontoren voor jongeren.

EU Mies Award 2024 voor studiepaviljoen Technische Universiteit Braunschweig

Gisteren, 13:57

Het gebouw naar een ontwerp van de architecten Gustav Düsing en Max Hacke werd gekozen uit zeven finalisten. Een van de andere genomineerde projecten, de Gabriel García Márquez-bibliotheek in Barcelona, kreeg de Emerging Architecture Prize.

Sofie De Caigny nieuwe voorzitter Commissie Omgevingskwaliteit en Cultureel Erfgoed Rotterdam

Gisteren, 12:15

Vanaf 23 juni zal De Caigny deze functie voor een periode van drie jaar gaan vervullen. Ze volgt Esther Agricola op, die eveneens drie jaar lang voorzitter van de commissie is geweest.

Podcasts en publicatie over realiseren ruimtelijke kwaliteit bij stedelijke ontwikkeling

Gisteren, 10:47

Deze week hebben architect Willem Hein Schenk en publicist JaapJan Berg de podcastserie De Haarlems Sessies en de bijbehorende publicatie Sturen op Stadsarrangementen gelanceerd.