Van Egeraat: 'Nederlander had Rijks niet kunnen ontwerpen'

24 april 2013, 14:24

Waar in het vakdebat de afgelopen jaren veel gesproken is over dat architecten zich bescheidener zouden moeten opstellen en meer in teamverband zouden moeten ontwerpen, daar laat architect Erick van Egeraat in de onderstaande ingezonden brief nu een tegengeluid horen. In de alom bewonderde renovatie van het Rijksmuseum ziet Van Egeraat een architectuurpraktijk die nu eens niet draait om het vinden van zoveel mogelijk consensus. Hij ziet een praktijk waarin architecten die hun vak verstaan gewoon scherpe keuze maken en daar vervolgens aan vasthouden. De vraag van de opdrachtgever wordt in deze benadering veel beter beantwoord dan in de Nederlandse manier van werken, zoals Van Egeraat het noemt.

Tekst Erick van Egeraat

De recente verbouwing van het Rijksmuseum door het Spaanse architectenduo Antonio Cruz en Antonio Ortiz en de Franse architect Jean Michel Wilmotte mag dan meer dan tien jaar hebben geduurd en meer dan 350 miljoen euro hebben gekost, het maakt het Rijksmuseum in één klap weer een museum van wereldformaat. Niet ten prooi gevallen aan de zo typisch Nederlandse moderniseringsdrift en consensusbereidheid en zo goed verbouwd dat het nooit door een vaderlandse architect zou kunnen zijn gerealiseerd. Toch hebben ook de Spaanse architecten te maken gehad met de Nederlandse obsessie om overal consensus over te willen bereiken. Het - nog steeds voortdurende - debat over de fietstunnel is daar misschien wel het beste voorbeeld van. Cruz & Ortiz moesten hun plannen drie keer vergaand aanpassen en de geplande hoofdentree in de veel bediscussieerde onderdoorgang vervangen door entrees naast en onder deze onderdoorgang. Zij vonden de oplossing door een indrukwekkende 2.250 vierkante meter grote ontvangstruimte onder het bestaande gebouw uit te graven. De twee nieuwe binnenhoven geven met hun 15 cm dik massieve Portugese kalkstenen wanden, trappen en vloeren, het glazen dak en de oorspronkelijke rode bakstenen van Cuypers het Rijksmuseum ineens weer het aanzien dat het verdient. Elke voeg, elk detail is voorbeeldig. Dit is het resultaat van kwaliteit en doorzettingsvermogen; geen vrucht van het Nederlandse poldermodel.

Er is al veel geschreven over de geheel vernieuwde presentatie van de vele kunstwerken, die uiterst beheerst en nergens saai of museumarmoedig is. Cruz, Ortiz en Wilmotte weten dat het vooral van het materialiseren van hun ontwerpen moet komen. Strakke eikenhouten tapis-parketvloeren in de zalen met auberginekleurige wanden vormen een genereus decor voor de indrukwekkende kunst. Waar het bleke wit van menig museum de kleuren uit de Hollandse Meesters zouden trekken, versterkt de door Wilmotte geraffineerd gekozen bruin-paarse wandafwerking elk detail van de wereldvermaarde schilderkunst. Dat de Nederlandse architect Moshé Zwarts dit ontwerp afdoet met een “Rembrandt en Frans Hals zouden zich omdraaien in hun graf als ze zouden zien waar ze al die jaren hebben gehangen” en een “(veel te) katholiek”, zegt meer over het zijn eigen werk dan over dit schitterende museum. Rembrandt zou in zijn ogen wrijven, als hij zou weten dat hij vier eeuwen later zo zou worden tentoongesteld.

Antonio Cruz, Antonio Ortiz en Jean Michel Wilmotte hebben nog een ding gemeen: het zijn uitgesproken “gentlemen architects”. Nette heren in een pak. Geen zwaarmoedig betoog of geschreeuw. Opgevoed en opgeleid in een onmiskenbaar andere omgeving dan de Nederlandse polder, hebben zij van zorgvuldigheid en beheersing hun vak gemaakt. Zij hebben het merk “Amsterdam, Nederland” een enorme boost gegeven; het geïnvesteerde geld is allang terug verdiend. En dat is wellicht het meest verbazingwekkende.

In de huidige economische crisis, waarin menigeen in Europa de Spaanse overheid als verkwistend heeft verketterd, is dat land zelfs nu nog een voedingsbodem voor raffinement en finesse. Een finesse die meer duurzaamheid en blijvende waarde brengt dan menig krampachtig, door zuinigheid gedreven product van Nederlandse bodem. Misschien is dit wel de grootste verdienste van het duo Cruz & Ortiz en Wilmotte voor Nederland. Het besef dat duurzaamheid van onze cultuur en ons bestaan niet alleen voortkomt uit degelijkheid en zuinigheid, maar vooral uit zorgvuldigheid en generositeit. Een generositeit, passend bij een land dat tot een van de welvarendste ter wereld moet worden gerekend. Dat we dat in 2013 nog van een paar Spanjaarden en een Fransman moeten leren, daar zou Rembrandt zich over hebben verbaasd en verwonderd.

Het bovenstaande artikel is 22 april 2013 ook in Trouw gepubliceerd.

Trefwoorden

jean michel wilmotte duurzaamheid rijksmuseum antonio ortiz antonio cruz erick van egeraat

1	Realisatie omvangrijk houten gebouw van Nudus voor Havenbedrijf Rotterdam stap dichterbij woensdag, 20 november
2	Een houten villa genesteld in het bos donderdag, 21 november
3	Museum Kruithuis ’s-Hertogenbosch officieel geopend na zorgvuldige transformatie dinsdag, 19 november
4	Team onder leiding van KAAN Architecten ontwerpt geavanceerd onderzoeksgebouw in Lausanne maandag, 18 november
5	Sereen toevluchtsoord hoog boven de stedelijke drukte woensdag, 20 november

Gerelateerde nieuwsberichten

Speeltoestellen Van Eyck in tuinen Rijksmuseum

21 juni 2013

Abe Bonnemaprijs voor verbouwing Rijksmuseum

11 oktober 2013

Erick van Egeraat maakt masterplan Unayzah

4 augustus 2014

Rijksmuseum klaar na voltooiing Philipsvleugel

24 oktober 2014

Video: Van Gogh Museum heropend

3 mei 2013

Rekening Rijksmuseum is nog niet rond

20 januari 2014

Conflict over fietspassage Rijksmuseum

7 mei 2013

Pijbes sluit uitbreiding Rijksmuseum niet uit

11 april 2014

Fietstunnel Rijksmuseum gaat goeddeels open

13 mei 2013

Bureau Erick van Egeraat opnieuw failliet

30 maart 2016

100.000 bezoekers voor vernieuwd Rijksmuseum

26 april 2013

Architecten Rijksmuseum geridderd

2 mei 2014

Tuinen Rijksmuseum zijn voltooid

17 april 2015

Erick van Egeraat presenteert jacht MySky

8 januari 2015

Rijksmuseum toont uitbreiding Amsterdam

2 juni 2010

Geen evenementen in tunnel Rijksmuseum

8 juni 2012

Fietspassage Rijksmuseum toch deels dicht

31 augustus 2011

Rijksmuseum opent op 14 april 2013

3 september 2012

Nieuw Rijksmuseum wordt langzaam zichtbaar

23 februari 2010

Rijksmuseum Passage open tijdens Uitmarkt

23 augustus 2011

Internationale pers lovend over Rijksmuseum

5 april 2013

Kroonluchters voor atria Rijksmuseum

14 november 2011

Rijksmuseum verwerft 'Bone Chair'

30 augustus 2011

Video: het nieuwe Rijksmuseum

5 april 2013

Aziatisch Paviljoen Rijksmuseum bijna klaar

16 februari 2012

Rijksmuseum gepresenteerd voor het publiek

5 april 2013

Rijksmuseum kan beginnen met inrichten

16 juli 2012

Nieuwe fase verbouwing Rijks begonnen

8 juli 2009

Rijksmuseum telt af naar heropening

4 januari 2013

Nieuw ontwerp voor entree Rijksmuseum

21 oktober 2009

Passage Rijksmuseum open voor fietsers

6 juli 2012

Passage Rijksmuseum taboe voor fietsers

1 mei 2012

Verbouwing Rijksmuseum ligt op schema

8 juli 2011

Stadsdeel wil fietstunnel Rijksmuseum houden

18 augustus 2011

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Meerstemmige geschiedenis en toekomst architectuur centraal tijdens symposium

22 november, 3:50

Op maandag 2 december organiseert Arcam in Pakhuis de Zwijger Amsterdam het symposium Hervertellingen. Het symposium draait om het meerstemmiger maken van de geschiedenis en toekomst van de Amsterdamse architectuur.

Tijdelijke woningen voor Oekraïense vluchtelingen en starters in Eemnes

22 november, 1:46

In Eemnes zijn ruim veertig tijdelijke woningen voor Oekraïense vluchtelingen en jonge starters naar ontwerp van Studio Selva opgeleverd. Met name in het ontwerp voor openbare ruimte naar manieren gezocht om het gemeenschapsgevoel te bevorderen.

De Warren ontvangt Ammodo Architecture Award

22 november, 10:48

De Ammodo Architecture Award is een nieuwe internationale architectuurprijs om de wereldwijde ontwikkeling van toonaangevende sociaal en ecologisch verantwoorde architectuur te stimuleren.

Een houten villa genesteld in het bos

21 november, 5:31

Het ontwerp van Kumiki Architecture voor Bosvilla Oostvoorne is erop gericht dat de familiewoning als het ware opgaat in de natuur. De volumes van de benedenverdieping liggen iets verzonken en de gevel is bekleed met gebrand hout.