Het nieuwe leren in Denemarken

13 september 2011, 13:10

Afgelopen week werden Deense schoolgebouwen gepresenteerd aan de internationale vakpers, waaronder Architectenweb. Opvallend was hoe ver de nieuwe vorm van leren in sommige scholen is doorgevoerd. “Ze renden tegen de muur omhoog.”

Tekst Ronnie Weessies

Wie zijn onderwijs genoot in een traditioneel schoolgebouw, schrikt even wanneer hij het Ørestad College in Kopenhagen binnentreedt. Niet zozeer omdat de klassieke opzet met klaslokalen en gangen ontbreekt, maar vanwege het rumoer. Hoe is het mogelijk dat een klas in de open ruimte naast de centrale trap rustig kan werken, terwijl andere leerlingen al keuvelend via dezelfde trap richting hun eigen les lopen?

Soundscape
“Het lijkt inderdaad op lawaai”, zegt Malou Juelskjær, sociaalpsychologisch wetenschapper met als specialisme de relatie tussen onderwijs en architectuur. “Je moet het echter zien als een soundscape, een doorgaand geluid van focus en productie. In een stille omgeving valt het op wanneer er geluid wordt gemaakt en dat doorbreekt de concentratie. Hier kan iedereen rustig doorwerken, omdat de geluiden niet storen.”

Het door 3XN ontworpen Ørestad College stamt uit 2007 en is beloond met de Deense scholenbouwprijs. Het open leerlandschap is georganiseerd rond de spiraalvormige trap, die garant staat voor een fraai uitzicht en intensieve lichaamsbeweging. Lessen kunnen worden gevolgd in de open ruimte, her en der verspreide cilindervormige volumes en meer gangbare klaslokalen. De daken van de cilinders fungeren als lounge en plek voor individueel leren.

Onderwijslandschappen als deze moeten de gebruikers uitnodigen tot sociale interactie, maar hen tevens de mogelijkheid bieden ‘eigen’ plekken te vinden. De leerlingen worden in dit soort omgevingen opgeleid tot sterke en sociaal vaardige persoonlijkheden, luidt het uitgangspunt. Nederland kent dit soort scholen inmiddels ook, maar in Denemarken gaan ze soms een flinke stap verder.

Zones
Basisschool Hellerup in de gelijknamige wijk van Kopenhagen bijvoorbeeld beschikt over geen enkel afzonderlijk lokaal voor de verschillende klassen (beter gezegd: groepen). De leerlingen rekenen of knutselen in de daartoe bestemde zones, maar mogen ook zelf een plek uitzoeken waar ze kunnen lezen. De centrale, gesplitste trap fungeert als speel- en ontmoetingsplaats. Ook is een deel afgesloten, zodat het tevens als auditorium kan dienen.

De situatie is chaotischer en onoverzichtelijker dan in het Ørestad College, met door elkaar heen spelende, rennende en ook lerende kinderen. Het valt voor een leek moeilijk te geloven dat hier goede resultaten worden behaald. Juelskjær zegt dat hierover nog weinig bekend is, de onderwijsvorm bestaat daarvoor te kort, maar benadrukt dat de ouders en scholieren nadrukkelijk voor deze manier van leren kiezen.

Opmerkelijke is de manier waarop de ruimtelijke indeling van het door Arkitema ontworpen gebouw sinds de opening in 2002 is gewijzigd. De leraren hebben de ruimtes kleinschaliger en huiselijker gemaakt, met behulp van ‘zachte’ afscheidingen als kasten en werkstukken van de kinderen. Ook is de plek naast een hellingbaan van functie gewijzigd: eerst was het een leeshoek, nu nuttigen de leerlingen er hun lunch. “Ze renden steeds tegen de muur omhoog”, verklaart een lerares de omschakeling.

Arne Jacobsen
Dat dergelijke aanpassingen zo eenvoudig gedaan kunnen worden, tekent de flexibiliteit van het ontwerp. Minder geslaagd lijkt de renovatie en ondergrondse uitbreiding van de Munkegaards Skole, een wijk verderop. Deze uit 1956 stammende basisschool, gezien als een van de meesterwerken van architect Arne Jacobsen, is door Dorte Mandrup Architects aangepast aan de eisen van de nieuwste vorm van onderwijs.

In het voormalige auditorium is bijvoorbeeld een volume geplaatst dat dienst doet als tribune en bibliotheek. De vrolijke verschijning nodigt ongetwijfeld uit tot klimmen en ontmoeten, maar heeft in de jaren vijftig ademende ruimte ook iets potsierlijks. De constructie dringt zich op door voor het werk van de oude meester te gaan staan.

De klaslokalen, gangen en veelgeroemde binnenplaatsen zijn grotendeels ongemoeid gelaten. Deze ruimtes tonen ondanks hun saaie schoolsheid (linoleumvloeren, baksteenmuren) de kwaliteit van een goed onderwijsgebouw: de schaal is afgestemd op het kind. Misschien ligt het aan de kleinere maat tafels of het lager hangende schoolbord, maar het geheel is zo geproportioneerd dat een leerling van 1.40 meter het kan overzien.

De ondergrondse uitbreiding, hoe fraai vormgegeven ook, biedt te veel ruimte. Mantrup zei dat ze het iets kleinschaliger en tastbaarder had willen maken door een golvende muur te plaatsen, maar die werd uit kostenoverwegingen geschrapt. Een observatie van Juelskjær tijdens een eerder bezoek zegt voldoende: “Uit zichzelf gingen de kinderen in een hoekje van de tribune zitten.”

Trefwoorden

dorte mandrup architects onderwijs arkitema kopenhagen denemarken 3xn

1	Realisatie woongebouw Atlas I naast Essalammoskee in Rotterdam-Zuid gestart woensdag, 10 december
2	Architecten tonen voorstellen voor woningbouw in tussenruimtes Wallengebied donderdag, 11 december
3	Kollhoff & Pols realiseert 58 woningen in monumentale panden Den Haag dinsdag, 9 december
4	Gebouwen niet slopen, maar langzaam laten rijpen donderdag, 11 december
5	Nieuwe gebouwen zorgen voor 1.100 woningen in Pompenburg Rotterdam donderdag, 11 december

Gerelateerde nieuwsberichten

Nieuw evenementencomplex voor Kopenhagen

11 juni 2012

Multicultureel lint voor 'krachtwijk' Kopenhagen

24 oktober 2012

Stadshuis Nieuwegein officieel geopend

21 maart 2012

3XN geselecteerd voor ontwerp DHBW Stuttgart

12 juli 2013

Waterkant Deense Aalborg heringericht

9 februari 2012

Meer kleur voor oudste school Denemarken

3 augustus 2012

Nieuw kantoor voor KPMG in Kopenhagen

1 februari 2012

Internationaal succes verhult Deense crisis

14 september 2011

3XN viert 25-jarig bestaan

11 oktober 2011

Toon alles

Andere nieuwsberichten

MoederscheimMoonen ontwerpt nieuwbouw sport- en cultuurcomplex De Niervaert in Klundert

Vandaag, 14:45

MoederscheimMoonen Architects ontwerpt de nieuwbouw van sport- en cultuurcomplex De Niervaert in het Brabantse Klundert. Het gebouw vervangt het bestaande en verouderde complex op dezelfde locatie.

Open Call voor Folly Art Norg 2026

Vandaag, 11:49

Ontwerpers van allerlei pluimage kunnen vanaf vandaag tot en met 28 februari een ontwerp indienen voor een folly die komende zomer mogelijk wordt gerealiseerd tijdens het steeds populairder wordende evenement in het Drentse Norg.

Inschrijving voor Gouden Piramide 2026 geopend

Vandaag, 09:59

Tot en met 15 januari kunnen projecten worden voorgedragen voor de tweejaarlijkse rijksprijs voor inspirerend opdrachtgeverschap.

Faculteit ITC Universiteit Twente onderscheiden met Abe Bonnema Architectuurprijs 2025

12 december, 5:30

Vrijdag ontving Civic Architects de prijs en het bijbehorend geldbedrag van 50.000 euro uit handen van Ed Nijpels, voorzitter van de ir. Abe Bonnema Stichting.

KNVB praat verder met Almere en Zeist over nieuw complex

Vandaag, 12:28

Almere en Zeist zijn de overgebleven kandidaten om het nieuwe complex van de KNVB te huisvesten.

Datacenters gebruiken evenveel stroom als twee miljoen woningen

Vandaag, 10:53

De datacenters in Nederland gebruiken steeds meer elektriciteit.

RIVM: verbeterde luchtkwaliteit leidde tot afname sterfte

12 december, 12:27

Een verbeterde luchtkwaliteit heeft ervoor gezorgd dat er tussen 1995 en 2019 een kwart minder mensen zijn overleden na dagen met verhoogde concentraties van luchtverontreinigende stoffen.