Hilde de Haan in 2016

Hilde de Haan (1949-2021) schreef vanuit de mens over architectuur

12 februari 2021, 16:10

Afgelopen maandag is op 71-jarige leeftijd architectuurcriticus en journalist Hilde de Haan overleden. Ze schreef bijna dertig jaar lang voor de Volkskrant en heeft tal van boeken op haar naam staan. Architectenweb sprak met Kirsten Hannema over haar oud-collega, met wie ze tevens bevriend was. “Architectuurcritici reageren altijd heel erg op stijl, dat deed zij juist niet.”

“Bij De Haans afscheidsceremonie vrijdag werden gedichten van haar voorgelezen en die waren van literaire kwaliteit”, zegt Hannema, die zelf architectuurcriticus en journalist voor onder meer de Volkskrant is, “Ze was een getalenteerd schrijver en dat zie je ook terug in hoe ze over gebouwen schreef. Dat deed zij in een hele toegankelijke taal.”

Hoe bijzonder dat is, bleek wel toen Hannema zich enkele jaren geleden voor het Jaarboek verdiepte in het werk van de gelauwerde critici Geert Bekaert en Joost Meeuwissen. “Toen ik dat las, kreeg ik weer helemaal het Bouwkunde-gevoel. Architectuurtheorie gold tijdens mijn studie als zware kost met vage teksten waarvan je je soms afvroeg of de auteur zelf wel begrijpt wat hij schrijft.”

De Haan schreef niet zozeer vanuit de theorie, maar meer met als uitgangspunt hoe mensen ruimtes gebruiken en beleven. Dat zou heel goed te maken kunnen hebben met haar achtergrond, die niet in bouwkunde maar psychologie lag. In 1977 richtte ze met haar man Ids Haagsma uitgeverij Architext op, waarvoor ze een enorme stroom aan boeken schreef.

Dom Hans van der Laan
Opvallend was dat de twee zich al vroeg interesseerden voor het werk van Dom Hans van der Laan en zijn belangrijkste navolger Jan de Jong. “Toen Van der Laan in 1977 zijn boek De architectonische ruimte publiceerde, dat in de architectuurwereld vrij lauw werd ontvangen, zijn zij meteen naar hem toegegaan en hebben met hem gesproken.”

De twee publiceerden boeken over de monnik-architect en verdiepten zich in het plastisch getal, het door hem geïntroduceerde systeem om optimale verhoudingen in de architectuur te bepalen. Ook is het mede aan hen te danken dat Van der Laans belangrijke navolger Jan de Jong in de belangstelling kwam te staan - en invloed uitoefent op hedendaagse bureaus als De Kort Van Schaik en Shift architecture urbanism.

Van 1987 tot 2015 schreef De Haan voor de Volkskrant. In een eigen In Memoriam noemt de krant onder meer haar passie voor architectuur en onafhankelijke stem. Volgens Hannema onderscheidde haar oud-collega zich van andere architectuurcritici door niet de stijl, maar de gebruikers van de stad en gebouwen als uitgangspunt te nemen voor haar beschouwingen.

“Je ziet dat critici en architecten altijd heel erg reageren op de stijl van een gebouw. Het Isala-ziekenhuis van Alberts & Van Huut in Zwolle bijvoorbeeld noemen ze dan het summum van antroposofische architectuur. De Haan deed dat niet, zij liep het gebouw binnen en beschreef hoe het voor ziekenhuispatiënten werkte en wat de ruimte met haar deed. In haar aanpak stond de mens centraal.”

Boek over de Grote Houtstraat
Hoewel de stroom publicatie in het afgelopen decennium opdroogde, bracht De Haan onder meer een lijvige monografie uit over Jan de Jong (2010). Er staat nog een boek op stapel over de Grote Houtstraat in De Haans woonplaats Haarlem, vertelt Hannema.

“Daar was ze al jaren mee bezig. Geïnspireerd door een tentoonstelling waarin tekenaar Chiel Braat alle panden in die straat heeft getekend vroeg ze verschillende auteurs in haar netwerk om bij ieder pand in de Grote Houtstraat iets te schrijven. Het was een vrije opdracht, dus het mocht een verhaal zijn of een gedicht, of wat dan ook. De verhalen zijn klaar en de financiering is ook rond, volgens mij wordt dat een waanzinnig boek.”

Kirsten Hannema wijdt haar maandelijkse column op Architectenweb, komende dinsdag, eveneens aan Hilde de Haan.

Trefwoorden

hilde de haan overlijden architectuurkritiek kirsten hannema

1	Mecanoo presenteert gebiedsvisie station Delft Campus maandag, 18 augustus
2	In beeld: Folly Art Norg 2025 vrijdag, 15 augustus
3	Nieuw hoofdkwartier Scouting Nederland in gebruik genomen woensdag, 20 augustus
4	Multifunctioneel gebouwenensemble door JA Joubert Architecture in Tirana klaar dinsdag, 19 augustus
5	Architectenweb Sportzomer: skater Mike van Staten werkt aan skatemasterplan voor Rotterdam maandag, 18 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

Tentoonstelling over de Bossche School in vroeg voorbeeld ervan in Maarssen

20 mei 2019

Woonhuis architect Jan de Jong rijksmonument

16 februari 2018

Grote tentoonstelling Dom Hans van der Laan in deSingel

12 september 2017

‘Invloed Geert Bekaert kan niet worden overschat’

15 september 2016

Vormenspel

16 februari 2021

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Voormalig pand Sociale Zaken Den Haag nog niet afgebroken

1 uur geleden

De gemeente Den Haag wil tegenover station Laan van NOI bijna 1.200 woningen en allerlei voorzieningen bouwen en stelde daarvoor in december 2023 een bestemmingsplan vast. Daartegen kwamen enkele bezwaren van onder meer omwonenden.

Geurst & Schulze realiseert nieuw ensemble woongebouwen op plek Boerhaavecomplex

2 uur geleden

Met behoud van de bestaande footprint is een nieuw geheel van gebouwen ontstaan dat door verschillende ingrepen is verbonden met zijn omgeving.

Tijdelijk onderkomen voor Friese 'mienskip' van materialen uit de regio

Gisteren, 11:39

In Leeuwarden vindt deze zomer Arcadia 2025 plaats. Het hart van deze triënnale voor kunst en ‘mienskip’ wordt gevormd door een tijdelijk paviljoen, dat is ontworpen door Overtreders W.

Nieuw hoofdkwartier Scouting Nederland in gebruik genomen

Gisteren, 10:42

Het gebouw, dat is ontworpen door MOST Architecture en TomDavid Architecten, biedt onder meer ruimte aan kantoren, een expositieruimte en logistiek plus opslag.

Bijna 6.300 nieuwbouwwoningen definitief na voorrang bestuursrechter

4 uur geleden

Een woordvoerder van de Raad van State verwacht dat dit aantal de komende tijd eerder toeneemt dan afneemt.

Van Oord krijgt opdracht voor landwinning exclusief eiland Dubai

Gisteren, 12:06

Naïa Island Dubai zal ongeveer dertien hectare beslaan en zes kilometer aan stranden omvatten.

Aanbod van studentenkamers wordt krapper, ziet Kamernet

19 augustus, 9:44

Studenten die een kamer zoeken, hebben minder woonruimtes om uit te kiezen, ziet Kamernet.

Geen akkoord over internationaal plasticverdrag

18 augustus, 1:32

Woensdag was al duidelijk dat de standpunten van de landen op de VN-top nog altijd ver uit elkaar lagen.

Noord-Hollands waterschap steekt miljoenen in zoetwaterprogramma

18 augustus, 10:56

Het plan voorziet onder meer in zuiniger watergebruik, een grotere zoetwaterbuffer, duurzaam grondwaterbeheer en het tegengaan van verzilting en bodemdaling.