Priorij van Doornburgh

Tentoonstelling over de Bossche School in vroeg voorbeeld ervan in Maarssen

20 mei 2019, 11:37

In een vroeg voorbeeld van de Bossche School, de priorij op Buitenplaats Doornburgh in Maarssen, is afgelopen weekend de tentoonstelling ‘Een huis voor de Geest’ over de Bossche School geopend. Samen vertellen gebouw en tentoonstelling waar de Bossche School in de kern om draaide. Een must see voor iedere architectuurliefhebber.

De vraag om een ontwerp te maken voor de priorij op Landgoed Doornburgh in Maarssen werd in eerste instantie aan architect en monnik Dom Hans van der Laan zelf gesteld. Maar omdat hij, naast de architectuurlessen die hij gaf, ook nog gewoon monnik was, gaf hij de opdracht door aan een van zijn leerlingen, architect Jan de Jong.

Het ontwerp dat De Jong vervolgens realiseerde toont precies waar Van der Laan in zijn lessen uiteindelijk naartoe zou groeien en wat hij pas halverwege de jaren tachtig in zijn boek ‘De architectonische ruimte’ zou omschrijven, vertelt curator Caroline Voet. De verhoudingen tussen de architectonische elementen, maar ook de tactiliteit van de vlakken, en de details… alles zit er al in.

Plastisch getal
Bijna alle ontwerpmethodieken werken vanuit het getal 10, of een veelvoud daarvan, legt Voet uit. Dat deel je al gauw in tweeën, tot 5 en 5, waardoor er vierkante en symmetrische composities ontstaan. Over de decennia ontdekt Van der Laan dat een ontwerpmethodiek dat gebaseerd was op het getal 7 misschien wel veel ‘natuurlijker’ was, en de verhouding 3 tot 4, of 1 tot 7, een grote vanzelfsprekendheid kende. Hij noemde dit het plastisch getal.

Een ontwerpmethodiek is nog geen wondermiddel, vervolgt Voet. “Het is als pianospelen, je kunt vreselijke muziek spelen, maar ook mooie.” In de priorij van Doornburgh is goed te zien dat architect Jan de Jong de finesses al snel onder de knie had en er prachtige ontwerpen mee kon realiseren. Bij de rondgang is de verhouding 1 tot 7 meteen herkenbaar. De wanden zijn 42 centimeter dik, de ruimte tussen de wanden is 300 centimeter breed.

In de tentoonstelling in de priorij laat Voet aan de hand van maquettes de verschillende mogelijkheden zien die de ontwerpmethode bood. Met de ene verhouding ontstaat een kleinere opening in de wand, bij een andere verhouding lost de wand op en ontstaat er balken en kolommen. Erg leuk is dat de bezoekers aan verschillende tafels ook uitgedaagd worden zelf de kracht van de maatsystematiek te ontdekken.

In de grootste tentoonstellingszaal, die zelf de verhouding 3 tot 4 heeft, worden de maquettes tentoongesteld op houten frames die op basis van deze maatsystematiek zijn ontwerpen. Doordat iedere zijde van deze frames anders zijn, kunnen ze op drie manieren neergezet worden, en kunnen dus steeds dezelfde frames de maquettes op drie hoogtes laten zien. Het toont in een notendop de veelzijdigheid van de ontwerpmethode aan.

Tactiel en vol detail
Bij een rondgang door de priorij van Doornburgh valt op hoe tactiel en vol detail de architectuur is die De Jong hier gerealiseerd heeft. De gemetselde wanden zijn wit geschilderd, maar hebben ook een subtiel reliëf waarin de individuele stenen nog net herkenbaar zijn. De dubbele ramen zijn niet zomaar openingen in de wand, maar worden gescheiden door een stuk wand dat iets terug ligt. In de betonnen plafonds zijn de afdrukken van de planken te zien die de bekisting vormden. En de gestorte grindbetonnen vloer zijn de kiezels zichtbaar.

Bij een bezoek aan de tentoonstelling worden bezoekers uitgedaagd om hun schoenen te verwisselen voor sloffen. Op die manier verhoud je je, vanaf de eerste stap in het gebouw, op een veel lijfelijker manier tot het gebouw. Uiteindelijk stelt het je in staat de architectuur nog beter te begrijpen, legt Voet uit.

Uniek binnen de Bossche School is trouwens de dubbele gang op de begane grond, die buitenom de binnenplaats loopt. Deze dubbele gang is asymmetrisch van opzet en heeft in zijn ene beuk een houten plafond en in zijn andere beuk een betonnen plafond. Waarom De Jong dit zo ontworpen heeft, weet Voet ook niet.

Herontwikkeling van Buitenplaats Doornburgh
Buitenplaats Doornburgh ligt aan de rand van de oude dorpskern van Maarssen en stamt uit de zeventiende eeuw. Net als andere buitenplaatsen langs de Vecht fungeerde het als zomerverblijf voor een ondernemer uit Amsterdam. Het buitenhuis dat er destijds gebouwd is, staat er nog steeds.

Op de buitenplaats is in 1966 een priorij (klooster) gebouwd waar tot 2016 nonnen woonden, de zusters van de Reguliere Kanunnikessen van het Heilig Graf. Om op het landgoed de nadruk te houden op het oude buitenhuis, is de priorij deels verdiept in het landschap gelegd en heeft het gebouw aan zijn buitenzijde een neutrale architectuur gekregen. De architectonische kwaliteit van het gebouw openbaart zich pas echt bij binnenkomst.

In 2018 is het landgoed aangekocht door de MeyerBergman Erfgoed Groep, die momenteel ook verantwoordelijk is voor de herontwikkeling van Paleis Soestdijk en eerder betrokken was bij de herontwikkeling van het Westergasfabrieksterrein in Amsterdam.

De MeyerBergman Erfgoed Groep wil het landgoed transformeren tot een plek voor kunst en wetenschap. Een plek om te verpozen, te logeren, na te denken, te contempleren, aldus een van de ontwikkelaars. Het oude landhuis wordt getransformeerd tot hotel, de priorij wordt getransformeerd tot plek voor kunst, tentoonstellingen en events. In het park moet een moderne theekoepel komen. En bij de begraafplaats nog een stiltekapel. Verder wil de MeyerBergman Erfgoed Groep aan de randen van het park nog exclusieve woningbouw realiseren.

In de priorij is trouwens ook een restaurant geopend. In dit restaurant, De Zusters geheten, wordt iedere gang in een andere ruimte geserveerd. Het culinaire avontuur begint in de kelder bij de keuken, gaat dan verder in de eetzaal op de begane grond, en eindigt in de voormalige woonkamer verderop in het gebouw.

Bossche School
Mede doordat in Noord-Brabant tijdens de Tweede Wereldoorlog honderden kerken waren beschadigd of verwoest, ontstond tijdens de Wederopbouw behoefte aan architecten die deze kerken konden herstellen of nieuwe konden ontwerpen. In antwoord hierop werd enkele decennia de driejarige Cursus Kerkelijke Architectuur gegeven in Den Bosch.

Architect en monnik Dom Hans van der Laan (1904 – 1991) was een van de docenten binnen deze cursus en ontwikkelde er zijn eigen ontwerpmethode rond het plastisch getal. Uiteindelijk hebben zo’n 260 architecten deze cursus gevolgd.

Interessant detail is nog wel dat Van der Laan een benedictijner monnik was en dat juist binnen die kloosterorde het getal zeven heilig is. De regels voor deze kloosterorde stelde de Italiaanse kluizenaar Benedictus in het jaar 529 op en de eerste was dat de monniken zeven maal per dag zouden bidden. Voor Van der Laan had het getal zeven dus op meerdere vlakken betekenis.

Meer over de tentoonstelling
In de tentoonstelling ‘Een huis voor de geest’ zijn originele maquettes, modellen, meubels en tekeningen van Dom Hans van der Laan te zien en diverse projecten van oud-leerlingen, zoals Jan de Jong. De tentoonstelling is samengesteld door Caroline Voet, architect en Bossche School-expert die ook in 2017 de gelijknamige tentoonstelling ontwikkelde in het Vlaams Architectuurinstituut (VAi/DeSingel) in Antwerpen.

“De tentoonstelling leidt je binnen in de wereld van een leermeester en de student die de leer overstijgt met een meesterlijke architectuur”, aldus Voet. “Samen bedachten zij in Maarssen de priorij als het ultieme huis, opgebouwd uit een samenspel van binnen en buiten, van ritme en licht. Vanuit een ontdekkingstocht door haar galerijen en zalen volg je hun zoektocht naar de fundamenten van de architectuur en leer je spelen met het plastische getal.”

Bezoekers krijgen een indruk hoe het is om in een gebouw van de Bossche School te leven. Soundscapes brengen de bezoekers in de sfeer en de ontroerende documentaire Roosenberg van documentairemaakster Ingel Vaikla toont het leven van vier zusters die afscheid moeten nemen van de abdij Roosenberg in Waasmunster gebouwd door Dom Hans van der Laan. De tentoonstelling is tot stand gekomen in samenwerking met het Vlaams Architectuurinstituut en Het Nieuwe Instituut.

Check voor entree en openingstijden: www.buitenplaatsdoornburgh.nl

Trefwoorden

bossche school priorij van doornburgh landgoed doornburgh jan de jong dom hans van der laan

1	Woningen in monumentaal schoolensemble in Meppel maandag, 03 augustus
2	De Nijl Architecten realiseert CPO Minidorp aan de rivier woensdag, 05 augustus
3	Woning met de staart tussen de bomen dinsdag, 04 augustus
4	Pilot-project in Rotterdam rond benutting platte daken woensdag, 05 augustus
5	MVRDV-masterplan voor Karlsruhe met zwevende tuin als blikvanger maandag, 03 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

Do Ho Suh: herinneringen aan huizen

Pauwert respecteert Bossche school bij herbestemming en nieuwbouw

Tentoonstelling Bossche School in priorij Doornburgh

Woonhuis architect Jan de Jong rijksmonument

Grote tentoonstelling Dom Hans van der Laan in deSingel

Vereniging verwerft woonhuis architect Jan de Jong

Expositie Bossche school in Oss

Compen ontwerpt ‘frisse’ brede school

Gouden Piramide 2010 voor St. Plechelmus

Nijmeegse expositie over Cees Pouderoyen

Andere nieuwsberichten

Slangen+Koenis ontwerpt twee meerlaagse sportcomplexen voor Leiden

6 augustus, 6:19

Leiden wil twee nieuwe sportcomplexen realiseren, die onderdak bieden aan onder andere een ijshal, een combibad, een topsporthal en een breedtesporthal.

Groningen met Groenplan genomineerd voor Innovatiehoofdstad Europa

6 augustus, 5:01

De stad dankt de nominatie aan een ruimtelijke visie die Strootman Landschapsarchitecten en de gemeente samen hebben opgesteld.

Kristallijne toren speelt met reflectie en transparantie

6 augustus, 1:02

Architectenbureau Valode & Pistre ontwierp voor Saint-Gobain een nieuw hoofdkantoor in de Parijse wijk La Défense.

Evenement Brussels Design September zoekt het dichterbij

5 augustus, 6:01

De organisatie richt zich dit jaar op het ondersteunen van jonge hedendaagse ontwerpers uit België. Andere thema’s zijn ambacht en atelierbezoeken, en hergebruik.