Boek belicht geschiedenis Russische avant-gardisten

6 mei 2019, 13:34

De Russische avant-gardisten hadden een grote invloed op de kunst en architectuur aan het begin van de twintigste eeuw. Er bestond een levendige interactie tussen architecten en kunstenaars uit de vroege Sovjet-Unie en West-Europa, waarvan de sporen mede terug te zien zijn in de moderne architectuur.

Een voorbeeld is de Van Nelle-fabriek (1925-'31) in Rotterdam. De transportbanden, die in doorzichtige kokers tussen het fabrieksgebouw en het pakhuis aan het kanaal heen en weer gaan, worden gezien als een zuiver constructivistische invloed. Andere bekende Nederlandse gebouwen uit dezelfde periode met constructivistische kenmerken zijn Sanatorium Zonnestraal in Hilversum en de Openluchtschool in Amsterdam.

Mart Stam, die enkele jaren heeft meegewerkt aan de Van Nelle-fabriek, onderhield nauwe banden met de Russische kunstenaar El Lissitzky en vertrok in 1930 zelfs naar de Sovjet-Unie om er bij te dragen aan de opbouw van de nieuwe staat. Zijn contact met de Russische avant-garde was ontstaan in Duitsland, waar Stam (later) nog lesgaf aan een instelling waar eveneens een intensieve relatie met de avant-gardisten bestond, het Bauhaus.

Toevallige coalitie
Sjeng Scheijen heeft een geschiedenis geschreven over de Russische avant-gardisten en hun rol in de revolutie onder Lenin en de tragische jaren erna. In een bijna toevallige coalitie met de bolsjewieken kregen radicale kunstenaars als Kazemir Malevitsj, Wassily Kandinsky en Vladimir Tatlin hoge posten toebedeeld in het zojuist gevormde Volkscommissariaat van Verlichting. De verbeelding was aan de macht; de hemelbestormers wilden de straten en de pleinen, het onderwijs en uiteindelijk de mens zelf opnieuw vormgeven.

Ondanks hun grote inspanningen, die onder meer legendarische ontwerpen als het Monument voor de Derde Internationale van Tatlin en El Lissitzky’s Wolkenbügel (beide niet gerealiseerd) opleverde, viel hun verbond met de nieuwe politieke machthebbers al gauw uit elkaar. Ook onderling liepen de verhoudingen scheef, getuige bijvoorbeeld de groeiende rivaliteit tussen de constructivist Tatlin en de suprematist Malevitsj .

Terwijl de reputatie van de kunstenaars en architecten in Europa groeide, werden zij met name in de jaren onder Stalin onderdrukt en gemarginaliseerd in de nieuwe Sovjetstaat. Sommige kozen ervoor te emigreren, andere zonken langzaam weg in het moeras van de terreurstaat, werden gemarteld en/of stierven een tragische dood.

Dagboekfragmenten
In het boek De Avant-gardisten wordt gebruik gemaakt van een grote hoeveelheid dagboekfragmenten, brieven, memoires en belangrijke nieuwe archiefvondsten, meldt uitgever Prometheus. Een speciaal hoofdstuk is gewijd aan het Monument voor de Derde Internationale, ofwel ‘Tatlins toren’.

De slavist Scheijen (1972) is gespecialiseerd in Russische kunst van de vroege twintigste eeuw. Zijn biografie van impresario Sergej Djagilev werd wereldwijd geprezen en belandde op de eindejaarslijsten van beste boeken van The New York Times, The New Yorker en The Sunday Times.

Trefwoorden

vladimir tatlin constructivisme avant-garde mart stam boek rusland bauhaus

1	Rotterdam presenteert definitief ontwerp voor verbouwing Boijmans van Beuningen donderdag, 30 oktober
2	Oude werkplaats Rotterdamse haven getransformeerd tot 'basecamp' logistiek bedrijf donderdag, 30 oktober
3	Appartementengebouw op plek oude basisscholen in Mijdrecht woensdag, 29 oktober
4	Spectaculaire overkapping voor vernieuwd Arnhems busstation Kronenburg maandag, 3 november
5	Bouw eerste permanente gebouw Francis Kéré in Europa gestart woensdag, 29 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

Achtergrond: de levendige relatie tussen Nederland en het Bauhaus

4 februari 2019

Nederlandse architectuur in Russische Hermitage

9 augustus 2013

Van Abbemuseum toont werk El Lissitzky

16 september 2009

Film 'Bauhaus Spirit' te zien tijdens TIAFF LIGHT

2 september 2019

Bauhaus Museum Dessau officieel geopend

9 september 2019

Waagstukken, een boek over architecten en (fatale) ambities

29 januari 2020

Deyan Sudjic leest over Stalins staatsarchitect in Het Nieuwe Instituut

30 september 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

RED Company ontwikkelt nieuwe hightech faciliteit Eli Lilly in Katwijk

Gisteren, 16:00

De Rotterdamse vastgoedontwikkelaar en -investeerder gaat een nieuwe productie-, kantoor- en onderzoeksfaciliteit voor Eli Lilly op Leiden Bio Science Park ontwikkelen.

Uitbreiding met afgeronde luifel voor Eindhovense jarenvijftigvilla

Gisteren, 15:07

In Eindhoven heeft Bureau Fraai een villa uit de jaren vijftig gemoderniseerd en voorzien van een eigentijdse uitbouw.

NOAHH ontwerpt nieuw zwembad in Noordersportpark Haarlem

Gisteren, 10:36

Het zwembad, dat wordt gecombineerd met ongeveer tweehonderd woningen, verrijst op de plek van het huidige zwembad De Planeet. De woningen worden naar goed Haarlems voorbeeld als hoven gegroepeerd rond het zwembad.

Spectaculaire overkapping voor vernieuwd Arnhems busstation Kronenburg

3 november, 4:20

Het busstation bij winkelcentrum Kronenburg in Arnhem is vernieuwd. Het station is daarbij voorzien van een golvende dubbele overkapping naar ontwerp van Ruud-Jan Kokke.

Arons en Gelauff benoemt drie associates

Gisteren, 12:05

Eva Heldeweg, Gijs Beckman en Thom Zijlstra zijn benoemd tot associate partner bij Arons en Gelauff architecten.

DigiBouw 2025 – enkele tips

Gisteren, 11:14

Op 19 en 20 november 2025 vindt in het Beatrixgebouw van de Jaarbeurs in Utrecht de tweede editie van DigiBouw plaats. Enkele tips voor sessies die voor architecten van toegevoegde waarde zijn.