Het onderkomen van Architectuurcentrum Amsterdam

Onvrede en zorgen bij architectuurcentra over subsidies

9 februari 2018, 14:30

Bij de Nederlandse architectuurcentra heersen onvrede en zorgen over de subsidies die ze krijgen van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie. Het fonds heeft dit jaar veel minder aanvragen voor ondersteuning van hun programma’s gehonoreerd, waardoor enkele organisaties in de problemen zijn gekomen. Verschillende centra kunnen zich niet vinden in de argumenten die het Stimuleringsfonds aanvoert om geen subsidie te verlenen. Ook maken de instellingen zich ongerust over de financiële waardering vanuit het Rijk voor hun vakgebied. “Hoe moeten wij in de toekomst nog programma’s blijven maken?”

Het Stimuleringsfonds heeft dit jaar ruim 1,1 miljoen euro subsidie toegekend voor de programma’s van 21 instellingen uit de creatieve industrie. Hoewel dit bedrag niet verschilt met het geld dat er in 2017 te verdelen viel, komt de architectuur als een van de drie segmenten die uit de ruif eten (vormgeving en e-cultuur zijn de andere) er een stuk bekaaider van af dan in eerdere jaren.

Slechts vijf architectuurcentra (en een stichting voor landschapsarchitectuur) krijgen deze keer subsidie vanuit de Deelregeling Activiteitenprogramma’s, tegenover negen vorig jaar. Vier architectuurcentra die in 2017 waren gehonoreerd staan wederom op de lijst: CASA (Arnhem), AIR (Rotterdam), Rondeel (Deventer) en Podium voor Architectuur Haarlemmermeer en Schiphol.

Het is echter niet zozeer de bijna-halvering van het aantal toekenningen dat kwaad bloed zet, vrijwel alle architectuurcentra vragen jaarlijks subsidie aan bij het Stimuleringsfonds en vangen zeker sinds de beruchte cultuurbezuinigingen in 2013 wel eens bot. De wrevel treft vooral de argumentatie achter de afwijzingen, die in sommige gevallen als een klap in het gezicht wordt ervaren.

Onvoldoende agenderend
Volgens het Stimuleringsfonds ontbrak het bij meerdere architectuurcentra aan ‘een uitgewerkte visie en positionering op urgente thema’s’ als energietransitie, zorg en circulariteit. Ook waren verschillende architectuurcentra in de ogen van de commissie die adviseert over het toekennen of afwijzen van een subsidie onvoldoende agenderend en vernieuwend.

Peter Michiel Schaap, directeur-coördinator bij het Groningse Platform GRAS dat voor het eerst in zijn bestaan subsidie misliep, zegt zich totaal niet te herkennen in deze argumenten. “Ik dacht even dat de afwijzingsbrief naar de verkeerde aanvrager was verstuurd”, zegt Schaap.

Al sinds de oprichting in 1999 werkt Platform GRAS als een culturele onderneming, die naast het ‘eigen’ programma in opdracht werkt en zelf projecten initieert waarbij een opdrachtgever wordt gezocht.

“Zonder onszelf op de borst te willen kloppen, denk ik niet dat je Platform GRAS een agenderende functie kunt ontzeggen. Bovendien zoeken we in onze projectvormen altijd de vernieuwing. Zo hebben wij bijvoorbeeld een wooncoöperatie opgericht voor een doelgroep die buiten de boot valt in het sociale en dure segment. Een puur agenderend project, dat essentieel is om de groei van de stad te kunnen faciliteren.”

Sturen in de agenda
Ook Yvonne Franquinet, directeur bij Architectuurcentrum Amsterdam (Arcam), heeft grote vraagtekens bij de argumenten van het Stimuleringsfonds. “Wat mij bovendien opvalt, is dat de adviescommissie zelf heeft bedacht welke thema’s behandeld moeten worden komend jaar. Ik vind het vrij ongebruikelijk dat een commissie die moet oordelen, wil sturen in de agenda.”

Dat laatste is een misvatting, vertelt Anouk Laverge, coördinator van het Activiteitenprogramma bij het Stimuleringsfonds. “De genoemde thema’s zijn voorbeelden van onderwerpen die we soms misten, het is niet zo dat we op de stoel van de aanvrager willen gaan zitten en vooraf bepalen wat er op de agenda moet. We zochten wel naar onderwerpen die groter zijn dan alleen het lokale belang.”

Scherpe keuzes
Laverge benadrukt dat er met het beperkte budget en 43 subsidieaanvragen vanuit de gehele creatieve industrie ‘scherpe keuzes’ gemaakt moesten worden. “Het lijkt nu alsof veel architectuurcentra zomaar zijn afgewezen, maar dit is per programma wel specifiek te verklaren. Ik wil niet ingaan op afzonderlijke gevallen, maar sommige centra dienden bijvoorbeeld hele traditionele programmavormen in, terwijl er duidelijk om vernieuwing en experiment was gevraagd. Of er was wel een interessant en urgent voorstel ingediend, maar paste het niet binnen deze deelregeling. Die centra hebben een nieuwe aanvraag voor een van onze andere subsidies gedaan.”

Voor de meeste architectuurcentra is een subsidie vanuit de Deelregeling Activiteitenprogramma’s vrijwel onontbeerlijk. De bijdragen, die dit jaar varieerden van 25.000 tot 90.000 euro, vormen een substantieel onderdeel van de doorgaans kleine begrotingen van de instellingen. Veel architectuurcentra bezuinigen op programma en organisatie (waaronder personeel) als de subsidie wegvalt. Op de lange termijn zijn de gevolgen nog erger; de centra dreigen hun essentiële rol binnen de architectuur te verliezen.

“Ik zou Platform GRAS best kunnen omvormen tot een spreekwoordelijke BV die volledig in opdracht werkt, maar daarvoor zijn we niet opgericht”, zegt Schaap. “Onze basisdoelstelling is om mensen te betrekken bij het gesprek over de stad en hen te laten zien wat ontwerp in brede zin kan betekenen. Daarbij willen we niet alleen agenderen. We willen ook impact genereren. Voor het uitvoeren van die taak is de bijdrage van het fonds essentieel, net als voor het waarborgen van onze onafhankelijkheid. We zijn natuurlijk ontzettend blij met de steun van de gemeente Groningen, maar we moeten juist ook kritisch kunnen zijn op diezelfde gemeente. Daarom is het van essentieel belang dat we kunnen bogen op landelijk verkregen geld.”

Reparatiebudget
Volgens Franquinet zit het probleem nog dieper. “Het gaat erom hoe onze discipline behandeld wordt binnen de kunsten. Vorig jaar hebben de instellingen voor podiumkunst een 'reparatiebudget' gekregen; subsidie die ze eerder door de cultuurbezuinigingen waren misgelopen, ondanks dat ze positief waren beoordeeld. Het reparatiebudget alleen al bedroeg tien miljoen euro, dat is meer dan er beschikbaar is voor de gehele creatieve industrie. Ons budget is piepklein ten opzichte van andere kunsten. Vanuit het beleid voor kunst en cultuur wordt geredeneerd dat wij meer een industrie dan culturele instellingen zijn en daarom in staat moeten worden geacht zelf ons budget rond te krijgen. Dat is gewoon een misvatting. Wij zijn culturele instellingen die programma’s maken over architectuur, zoals een centrum voor beeldende kunst dat doet binnen zijn discipline. Daarbij krijgen architectuurinstellingen minder private bijdragen dan andere kunsten. Als de overheid zich dan ook nog terugtrekt, hoe moeten wij dan programma’s blijven maken? Zeventig procent van mijn tijd gaat op aan het rondkrijgen van de begroting en organisatie, dat is ontzettend inefficiënt en het lijkt me niet datgene waar we het allemaal voor doen.”

Arcam, Platform GRAS en CAST (Tilburg) hebben procedureel bezwaar ingediend bij het Stimuleringsfonds over de verstrekking van subsidies dit jaar. De architectuurcentra die dit jaar subsidie vanuit de Deelregeling Activiteitenprogramma’s hebben ontvangen, zijn Rondeel, CASA, AIR, Podium voor Architectuur Haarlemmermeer en Schiphol, en Schunck (Heerlen). Ook de stichting Sense of Place (landschapsarchitectuur) kan een bijdrage tegemoet zien.

Trefwoorden

yvonne franquinet stimuleringsfonds creatieve industrie arcam platform gras peter michiel schaap anouk laverge architectuurcentrum

1	Vernieuwde entree westelijke reizigerstunnel Amsterdam Centraal geopend maandag, 30 juni
2	Is er een alternatief voor altijd dezelfde torenplattegrond? dinsdag, 1 juli
3	Eindhoven presenteert masterplan voor Stadhuisplein en omgeving maandag, 30 juni
4	Het Binnenhof – Oude Zaal wordt ook grootste commissiezaal maandag, 30 juni
5	Gemeentehuis Rheden naar ontwerp van DP6 en Zenber opgeleverd woensdag, 2 juli

Gerelateerde nieuwsberichten

Directeur Yvonne Franquinet verlaat Arcam

7 juni 2019

Andere nieuwsberichten

Meer foto's en video van Eurostar-terminal op Amsterdam Centraal

Gisteren, 13:27

Na de opening van het eerste deel van de wachtruimte begin februari, is eind april ook het tweede deel ervan geopend. Meer foto's en een video tonen de Eurostar-terminal nu in zijn geheel.

De Nijs, LEVS en Lüning ontwikkelen biobased bouwmethodiek ‘Tim’ die houtbouw flexibel en betaalbaar moet maken

Gisteren, 11:30

Om houtbouw sneller, flexibeler en betaalbaarder te maken hebben De Nijs bouw en ontwikkeling, LEVS architecten en Adviesbureau Lüning een biobased bouwmethodiek ontwikkeld genaamd ‘Tim’.

HAL en Boskalis kopen Nederlandse activiteiten VolkerWessels

Gisteren, 10:00

De Nederlandse activiteiten van bouw- en infrastructuurbedrijf VolkerWessels worden overgenomen door investeerder HAL en baggeraar en maritiem dienstverlener Boskalis.

BoschSlabbers wint ontwerpwedstrijd voor herinrichting Grote Markt in Hulst

3 juli, 5:23

Het ontwerpvoorstel creëert een monumentale open ruimte tussen het stadhuis en de basiliek en voegt op strategische plekken bomen en beplanting toe. Details in de vorm van een messing plint en een waterelement vormen de ‘finishing touch’.

Tweede Kamer draait bezuiniging Nationale Parken terug – natuurorganisaties reageren opgelucht

Gisteren, 11:30

De opluchting is groot bij de Nationale Parken en IVN Natuureducatie, nu de Tweede Kamer een voorgenomen bezuiniging van 24 miljoen euro op hun werk heeft teruggedraaid.

Rapport: wereldwijd groeit aantal toeristische trips in komende tien jaar met bijna 50%

Gisteren, 10:30

De reisindustrie zal tegen 2034 naar verwachting 30 miljard reizen verwerken, tegen ongeveer 21 miljard reizen vorig jaar.

TNO roept overheid op te investeren in hightechmegaclusters

Gisteren, 09:30

Nederland dreigt op technologisch en economisch gebied achterop te raken bij landen als Zuid-Korea, de Verenigde Staten en China die miljarden investeren in belangrijke sleuteltechnologieën, waarschuwt TNO.

Stadsverwarming komt deels in handen overheid, Kamer akkoord

Gisteren, 08:30

De Tweede Kamer heeft ingestemd met het wetsvoorstel om overheden gedeeltelijk eigenaar te maken van stadsverwarming. Op die manier hoopt demissionair klimaatminister Sophie Hermans (VVD) de kosten voor gebruikers van deze warmtenetten te drukken.

Ontwikkeling van duurzame energie op land dreigt tot stilstand te komen

Gisteren, 07:30

De ontwikkeling van duurzame energie op land dreigt tot stilstand te komen. Dat staat in de halfjaarlijkse update van de regionale energiestrategieën (RES).