Het nieuwe leren in Denemarken

13 september 2011, 13:10

Afgelopen week werden Deense schoolgebouwen gepresenteerd aan de internationale vakpers, waaronder Architectenweb. Opvallend was hoe ver de nieuwe vorm van leren in sommige scholen is doorgevoerd. “Ze renden tegen de muur omhoog.”

Tekst Ronnie Weessies

Wie zijn onderwijs genoot in een traditioneel schoolgebouw, schrikt even wanneer hij het Ørestad College in Kopenhagen binnentreedt. Niet zozeer omdat de klassieke opzet met klaslokalen en gangen ontbreekt, maar vanwege het rumoer. Hoe is het mogelijk dat een klas in de open ruimte naast de centrale trap rustig kan werken, terwijl andere leerlingen al keuvelend via dezelfde trap richting hun eigen les lopen?

Soundscape
“Het lijkt inderdaad op lawaai”, zegt Malou Juelskjær, sociaalpsychologisch wetenschapper met als specialisme de relatie tussen onderwijs en architectuur. “Je moet het echter zien als een soundscape, een doorgaand geluid van focus en productie. In een stille omgeving valt het op wanneer er geluid wordt gemaakt en dat doorbreekt de concentratie. Hier kan iedereen rustig doorwerken, omdat de geluiden niet storen.”

Het door 3XN ontworpen Ørestad College stamt uit 2007 en is beloond met de Deense scholenbouwprijs. Het open leerlandschap is georganiseerd rond de spiraalvormige trap, die garant staat voor een fraai uitzicht en intensieve lichaamsbeweging. Lessen kunnen worden gevolgd in de open ruimte, her en der verspreide cilindervormige volumes en meer gangbare klaslokalen. De daken van de cilinders fungeren als lounge en plek voor individueel leren.

Onderwijslandschappen als deze moeten de gebruikers uitnodigen tot sociale interactie, maar hen tevens de mogelijkheid bieden ‘eigen’ plekken te vinden. De leerlingen worden in dit soort omgevingen opgeleid tot sterke en sociaal vaardige persoonlijkheden, luidt het uitgangspunt. Nederland kent dit soort scholen inmiddels ook, maar in Denemarken gaan ze soms een flinke stap verder.

Zones
Basisschool Hellerup in de gelijknamige wijk van Kopenhagen bijvoorbeeld beschikt over geen enkel afzonderlijk lokaal voor de verschillende klassen (beter gezegd: groepen). De leerlingen rekenen of knutselen in de daartoe bestemde zones, maar mogen ook zelf een plek uitzoeken waar ze kunnen lezen. De centrale, gesplitste trap fungeert als speel- en ontmoetingsplaats. Ook is een deel afgesloten, zodat het tevens als auditorium kan dienen.

De situatie is chaotischer en onoverzichtelijker dan in het Ørestad College, met door elkaar heen spelende, rennende en ook lerende kinderen. Het valt voor een leek moeilijk te geloven dat hier goede resultaten worden behaald. Juelskjær zegt dat hierover nog weinig bekend is, de onderwijsvorm bestaat daarvoor te kort, maar benadrukt dat de ouders en scholieren nadrukkelijk voor deze manier van leren kiezen.

Opmerkelijke is de manier waarop de ruimtelijke indeling van het door Arkitema ontworpen gebouw sinds de opening in 2002 is gewijzigd. De leraren hebben de ruimtes kleinschaliger en huiselijker gemaakt, met behulp van ‘zachte’ afscheidingen als kasten en werkstukken van de kinderen. Ook is de plek naast een hellingbaan van functie gewijzigd: eerst was het een leeshoek, nu nuttigen de leerlingen er hun lunch. “Ze renden steeds tegen de muur omhoog”, verklaart een lerares de omschakeling.

Arne Jacobsen
Dat dergelijke aanpassingen zo eenvoudig gedaan kunnen worden, tekent de flexibiliteit van het ontwerp. Minder geslaagd lijkt de renovatie en ondergrondse uitbreiding van de Munkegaards Skole, een wijk verderop. Deze uit 1956 stammende basisschool, gezien als een van de meesterwerken van architect Arne Jacobsen, is door Dorte Mandrup Architects aangepast aan de eisen van de nieuwste vorm van onderwijs.

In het voormalige auditorium is bijvoorbeeld een volume geplaatst dat dienst doet als tribune en bibliotheek. De vrolijke verschijning nodigt ongetwijfeld uit tot klimmen en ontmoeten, maar heeft in de jaren vijftig ademende ruimte ook iets potsierlijks. De constructie dringt zich op door voor het werk van de oude meester te gaan staan.

De klaslokalen, gangen en veelgeroemde binnenplaatsen zijn grotendeels ongemoeid gelaten. Deze ruimtes tonen ondanks hun saaie schoolsheid (linoleumvloeren, baksteenmuren) de kwaliteit van een goed onderwijsgebouw: de schaal is afgestemd op het kind. Misschien ligt het aan de kleinere maat tafels of het lager hangende schoolbord, maar het geheel is zo geproportioneerd dat een leerling van 1.40 meter het kan overzien.

De ondergrondse uitbreiding, hoe fraai vormgegeven ook, biedt te veel ruimte. Mantrup zei dat ze het iets kleinschaliger en tastbaarder had willen maken door een golvende muur te plaatsen, maar die werd uit kostenoverwegingen geschrapt. Een observatie van Juelskjær tijdens een eerder bezoek zegt voldoende: “Uit zichzelf gingen de kinderen in een hoekje van de tribune zitten.”

Trefwoorden

dorte mandrup architects onderwijs arkitema kopenhagen denemarken 3xn

1	Nominaties 'Schoolgebouw van het Jaar 2020' bekend woensdag, 16 september
2	SVP presenteert ensemble woonblokken langs spoor Amersfoort vrijdag, 18 september
3	Gebouw Zuiderplein van Atelier Kempe Thill in Antwerpen klaar vrijdag, 18 september
4	Nieuw ‘Huis op Zuid’ combineert sport en wonen in een gebouw woensdag, 16 september
5	Architectenweb Podcast \| TechArchitect – Gesprek met Lennaert van Capelleveen over parametrisch ontwerpen donderdag, 17 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Internationaal succes verhult Deense crisis

3XN viert 25-jarig bestaan

Nieuw kantoor voor KPMG in Kopenhagen

Waterkant Deense Aalborg heringericht

Stadshuis Nieuwegein officieel geopend

Nieuw evenementencomplex voor Kopenhagen

Meer kleur voor oudste school Denemarken

Multicultureel lint voor 'krachtwijk' Kopenhagen

3XN geselecteerd voor ontwerp DHBW Stuttgart

Andere nieuwsberichten

Site Practice wint competitie met woongebouw in hout en kalkhennep

4 minuten geleden

Het bureau Site Practice heeft de prijsvraag voor circulaire, energiezuinige en betaalbare huurappartementen in Nijmegen-Noord gewonnen.

Architectenweb presenteert Best of AFFR 2020

Gisteren, 14:58

Tot de geselecteerde films bij dit inmiddels traditionele evenement behoren een portret van Coop Himmelb(l)au en een documentaire over de totstandkoming van de afval-tot-energiecentrale met skiheuvel van BIG in Kopenhagen.

'Prijzen-hattrick' in thuisstad voor Forum Groningen

Gisteren, 12:11

Forum Groningen is drievoudig winnaar van de Groninger Architectuurprijs 2020.

Gaming als inspiratie voor hoofdkantoor E-Sportsorganisatie

Gisteren, 10:52

In Utrecht is het nieuwe Europese hoofdkantoor en trainingscentrum van de professionele E-sportsorganisatie Team Liquid geopend.

19 het atelier wint Design & Build-opdracht in Emmeloord

Gisteren, 16:00

De architectuur van woongebouw De Deel is een eigentijdse interpretatie van het Nieuwe Bouwen, meldt 19 het atelier.

33e editie Jaarboek Architectuur in Nederland gepresenteerd

Gisteren, 09:55

De cover wordt deze keer gesierd door Forum Groningen, het veelbesproken en -bezochte cultuurgebouw dat is ontworpen door NL Architects.

Delfzijl huisvest eerste recycler van vervuild staal ter wereld

21 september, 11:25

Purified Metal Company (PMC) gaat als eerste ter wereld vervuild staal verwerken tot schone grondstof voor de staalindustrie.

Tentoonstelling over lithium in Het Nieuwe Instituut

18 september, 2:54

In de expositie over het gelijknamige element worden zowel de heilzame als de schadelijke kanten van de eeuwige menselijke zoektocht naar energie belicht.