Station Arnhem: ontwerp 19 jaar overeind gebleven

17 november 2015, 17:38

Er zijn veel aanpassingen gepleegd aan het ontwerp voor het nieuwe station van Arnhem, maar in de basis is het overeind gebleven. Tijdens het seminar Beyond Mobility vorige week in de Gelderse hoofdstad kwam onder andere projectleider en architect Arjan Dingsté aan het woord over het ontwerp en het doorlopen proces.

Tekst Ronnie Weessies

Donderdag vindt de feestelijke opening plaats van Arnhem Centraal, zoals het station officieel gaat heten. Daarmee komt een einde aan een proces dat negentien jaar heeft geduurd. In 1996 hebben UNStudio en Arup het oorspronkelijke ontwerp gepresenteerd, eind jaren negentig ging de schop de grond in voor de eerste bouwwerkzaamheden.

Arnhemmers hebben tot hun ergernis meer dan vijftien jaar te maken gehad met een bouwput. Deels kwam dit doordat het station in fases is gerealiseerd: behalve de nieuwe stationshal zijn er een ondergrondse parkeergarage, busterminal, twee kantoortorens en andere voorzieningen gebouwd. De hoofdoorzaak van de lange bouwtijd is de vertraging die werd opgelopen bij de stationshal.

Door problemen met de financiering en aanbesteding van de zogeheten OV-terminal is het station zes jaar later geopend dan gepland. De eerste aanbesteding is mislukt, omdat geen aannemer het gebouw voor het beschikbare budget dacht te kunnen realiseren. De opdrachtgevers (onder andere ProRail en de gemeente Arnhem) hielden vast aan het bestaande ontwerp, dus moest er een oplossing worden gezocht.

Kostenbesparende oplossingen
Daar kwam een stukje procesvaardigheid van de architect om de hoek kijken. Omdat het ontwerp te duur bleek, besloten UNStudio, Arup en de opdrachtgevers in de tweede aanbesteding aannemers te vragen met kostenbesparende oplossingen te komen. Het ging hierbij om aanpassingen die niet ten koste zouden gaan van het basisontwerp.

Een van de voorstellen waarmee de winnende bouwcombinatie Ballast Nedam-BAM kwam, was om het gedeelte van de hal met de beeldbepalende ‘twist’ prefab in staal uit te voeren. De ontwerpers hadden het gebouw bedacht als een betonnen monoliet, vertelde projectleider en architect Arjan Dingsté op het seminar, maar het staal bleek tijd- en kostenbesparende voordelen te hebben.

“Beton giet je op de bouwplaats”, legde Dingsté uit, “en dan moet je rekening houden met strenge winters, want dat is niet goed voor het materiaal.” Een prefab staalconstructie kent die klimatologische gevoeligheden niet en scheelde een jaar in bouwtijd. Bij UNStudio moesten ze wel even wennen aan deze oplossing, maar Dingsté is uiteindelijk toch tevreden met het resultaat.

Adaptief en attractief
In het ontwerp konden dit soort aanpassingen worden opgevangen, zonder dat de architecten helemaal terug moesten naar de tekentafel. Mogelijk spelen twee eigenschappen, die op het seminar door Miguel Loos (adviseur Bureau Spoorbouwmeester) werden omschreven als ‘adaptief en attractief’, hierbij belangrijke rol.

Een adaptief ontwerp biedt niet alleen een oplossing voor de huidige opgave, maar is vooral een transformatiestrategie. Simpeler gesteld: door een zekere robuustheid aan te brengen in constructie en maat, is het gebouw berekend op kleinere aanpassingen en veranderende vervoersstromen. Dat is ook gebeurd in het ontwerp voor station Arnhem Centraal, meldde Dingsté.

Zo zijn er plekken in het gebouw die momenteel als ‘rustpunten’ worden gebruikt, waaronder de trap die in het voorste deel van de hal langs de gevel loopt. Binnenkort wordt ter versterking van deze functie midden op deze luie trap een koffiebar geopend. Maar, zoals Dingsté aangaf, wellicht wordt de trap later voor een heel ander type gebruik aangewend. Iets ‘waarvan wij nu nog niet weten wat’.

Mooi station
Attractiviteit houdt volgens de definitie van Loos in dat er in alle opzichten sprake is van een mooi station, van de esthetiek tot aan de functionaliteit. Hoezeer dat bij het nieuwe station van Arnhem het geval is, moet nog blijken. Tot de sterkte punten behoort in ieder geval het spel tussen het landschap en het daglicht in het gebouw, dat de belevingswaarde vergroot en de oriëntatie vereenvoudigt.

UNStudio, Arup en Bureau B+B (verantwoordelijk voor het ontwerp van de openbare ruimte) hebben de hoogteverschillen op de locatie aangedikt en via glooiende lijnen de routes aangegeven. Iemand die de trein wil nemen, wordt vanaf de weg haast automatisch naar de stationshal gevoerd. Daar wordt hij weer gelokt door het licht dat vanaf de perrons in de relatief donkere passage valt.

Met een knipoog naar de uitvergrote topografie en de uitgekiende inzet van daglicht noemt Dingsté het nieuwe station van Arnhem ‘een overdekt stadsplein dat de verschillende functies optimaal verbindt’.

Kwaliteitscontrole
Dat het gelukt is om het ontwerp in grote lijnen zo te realiseren als oorspronkelijk de bedoeling was, heeft niet in de laatste plaats te maken met de voortdurende kwaliteitscontrole tijdens het proces. In het team dat hiervoor verantwoordelijk was, zaten UNStudio, Bureau B+B, Bureau Spoorbouwmeester en Atelier Rijksbouwmeester.

Het ontwerp is voortgekomen uit het proces, vertelde Dingsté concluderend. Aanvullend daarop geldt een les die de moderator van het seminar, Jaap Modder, trok uit grote stationsprojecten; een architect dient zich te bekwamen in het proces om in een complex project met meerdere opdrachtgevers tot een realiseerbaar ontwerp te komen. De ontwerper moet echter zelf het potlood in handen houden.

Trefwoorden

miguel loos bureau spoorbouwmeester jaap modder station unstudio arnhem centraal atelier rijksbouwmeester

1	Aanpak Zuid-Hollandse verkeersader kost tientallen miljoenen meer maandag, 21 juli
2	Twee belangrijke mijlpalen bereikt bij verbouwing station Groningen woensdag, 23 juli
3	Het Binnenhof – Raad van State keert terug naar oude Volle Raadzaal maandag, 21 juli
4	Architectenweb Sportzomer: paardrijden is voor Marlies Rohmer de ultieme vorm van samenwerken dinsdag, 22 juli
5	Architectenweb Sportzomer: Joeri van Ommeren maakt zijn hoofd leeg op de surfplank donderdag, 24 juli

Gerelateerde nieuwsberichten

Nieuw Den Haag Centraal is heldere ov-terminal

3 februari 2016

BAM profiteert van kostenbesparingen

18 februari 2016

UNStudio presenteert extra foto's Arnhem Centraal

2 december 2015

Video: station Arnhem Centraal

20 november 2015

Stationshal Arnhem over twee jaar open

15 mei 2012

Arnhem in zomer verlost van noodstation

1 februari 2011

Bouwers stationshal Arnhem geselecteerd

2 september 2011

Nog geen financiering voor Arnhems station

17 december 2008

Arnhem: 'Geen haven, wel OV-terminal'

30 maart 2010

'37 Miljoen extra voor station Arnhem'

19 oktober 2009

Hoogste punt stationshal Arnhem bereikt

24 januari 2014

Arnhem vindt eindelijk aannemer voor station

17 augustus 2009

Nieuwe verantwoordelijke station Arnhem

30 september 2008

Akkoord over bouw stationshal Arnhem dichtbij

10 september 2009

Aanbesteding station Arnhem mislukt

28 mei 2008

Arnhem gaat door met station Van Berkel

19 september 2008

UNStudio ontwerpt hoogbouwcomplex Frankfurt

24 maart 2016

Video: BNA Kubus 2016

18 november 2016

Le Toison d'Or in Brussel opgeleverd

22 januari 2016

ProRail en NS benoemen Eric Luiten als Spoorbouwmeester

30 november 2017

Station Arnhem Centraal officieel geopend

19 november 2015

Expositie over architectuurfotograaf Ronald Tilleman bij BNA

23 oktober 2018

Bouw hotel en appartementen Stationsplein Arnhem van start

25 oktober 2019

Kantoor voor handelsonderneming op prominente plek in Arnhem

10 februari 2021

Postkantoor naast station Arnhem verbouwd en uitgebreid tot rijkskantoor

31 maart 2023

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Frissere uitstraling voor verduurzaamde flat in Nijmegen

Gisteren, 09:19

Naar ontwerp van opZoom architecten is appartementencomplex De Grote Zwaan in Nijmegen gerenoveerd en verduurzaamd. Het gebouw in stadsdeel Dukenburg is zowel van binnen als buiten opgefrist.

Architectenweb Sportzomer: Joeri van Ommeren maakt zijn hoofd leeg op de surfplank

24 juli, 9:20

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de vierde aflevering spreken we met Joeri van Ommeren, die naast zijn werk regelmatig surft.

Twee belangrijke mijlpalen bereikt bij verbouwing station Groningen

23 juli, 9:11

De meest in het oog springende ingreep is de voltooiing van een nieuwe, ondergrondse reizigerspassage naar de perrons. Daarnaast zijn bestaande sporen vervangen door nieuwe.

Architectenweb Sportzomer: paardrijden is voor Marlies Rohmer de ultieme vorm van samenwerken

22 juli, 9:10

“Juist die IJslandse paarden staan nog redelijk dicht bij de natuur, groeien op in kuddes en kunnen behoorlijk eigenwijs zijn – dat is het leuke eraan.”